Các tác nhân gây bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ và những lưu ý

Tiêu chảy có thể gây tử vong do mất nước. Nguyên nhân nào dẫn đến trẻ bị tiêu chảy, biểu hiện như thế nào, cách chăm sóc đúng để giúp trẻ nhanh phục hồi là vô cùng quan trọng.

Có nhiều tác nhân gây bệnh tiêu chảy cấp trong đó thường gặp các loại sau:

– Tiêu chảy cấp do virus

Virus thường gặp là Rotavirus, Adenovirus, Enterovirus, sởi Norwalkvirus, trong đó Rotavirus là nguyên nhân chính gây tiêu chảy nặng và đe dọa tính mạng trẻ em dưới 2 tuổi.

Theo thống kê, cứ 2 trẻ dưới 5 tuổi bị tiêu chảy thì có 1 trẻ bị tiêu chảy do Rotavirus. Rotavirus có 4 type huyết thanh. Nếu trẻ bị nhiễm một loại trong 4 loại thì vẫn có khả năng nhiễm các loại còn lại.

Tiêu chảy cấp do virus thường diễn biến điển hình với các biểu hiện trẻ bị nôn. Giai đoạn này trẻ sẽ rất mệt, mặt tái xanh, lả người sau mỗi lần nôn. Tiếp theo xuất hiện đi phân nước, không có máu, khi tiêu chảy xuất hiện thì nôn cũng giảm hoặc hết. Trẻ đi tiêu chảy nhiều trong 3 – 4 ngày đầu tiên, có khi đến chục lần/ngày. Sau đó giảm dần về số lượng nước trong phân, số lần đi và thường tự khỏi sau một tuần.

Trong suốt thời gian bị bệnh, nhìn chung tổng trạng của trẻ khá tốt, trẻ vẫn tỉnh táo chơi được, với điều kiện bù nước đầy đủ. Các triệu chứng khác: Sốt nhẹ hoặc sốt cao, có thể có biểu hiện viêm đường hô hấp trên.

Ngày nay, trẻ được uống vaccine phòng tiêu chảy do Rotavirus đầy đủ, nên diễn biến bệnh có thể không điển hình như trên.

– Tiêu chảy cấp do vi khuẩn

Tiêu chảy cấp do vi khuẩn là tình trạng đi đại tiện phân lỏng hoặc tóe nước trên 3 lần/24 giờ, có thể dẫn đến tình trạng mất nước nặng và nhiễm trùng toàn thân. Các loại vi khuẩn thường gặp gây ra tiêu chảy gồm có: Escheriachia Coli (Ecoli), trực khuẩn lỵ Shigella, Campylobacter Jejuni, Salmonella Enterocolitica, trong đó vi khuẩn Ecoli đường ruột gây 25% tiêu chảy cấp, có nhiều type gây bệnh: Trực trùng gram âm Shigella, Samonella, vi khuẩn tả, tụ cầu trùng gây tiêu chảy do độc tố.

Các vi khuẩn này sau khi xâm nhập vào đường tiêu hóa sẽ sản xuất ra các độc tố ruột hoặc phá hủy trực tiếp các tế bào niêm mạc ruột, gây rối loạn sự hấp thụ nước và điện giải ở ruột non, đại tràng kém hấp thu lượng nước trở lại gây tiêu chảy.

Triệu chứng của bệnh tiêu chảy nhiễm khuẩn thường khá đa dạng, tùy thuộc vào căn nguyên gây bệnh, có thể kể đến như: Sốt; mệt mỏi, nhức đầu; buồn nôn, nôn; đi cầu phân lỏng nhiều lần, phân nhầy nhiều nước, đôi khi có máu…

– Tiêu chảy cấp do ký sinh trùng

Trong số các ký sinh trùng gây tiêu chảy có 2 loại thường gặp nhất là Entamoeba Histolytica, Giardia Lamblia.

Nhiễm Entamoeba Histolytica: Bệnh còn được gọi là lỵ amíp, thường biểu hiện triệu chứng đại tiện nhiều lần trong ngày, phân có máu, sụt cân, suy nhược, đau bụng.

Các thể lâm sàng của bệnh do Giardia Lamblia là tiêu chảy cấp tính, tiêu chảy mạn tính và hội chứng giảm hấp thu. Cả hai thể bệnh cấp và mạn tính, tiêu chảy thường diễn ra từ nhẹ tới nặng. Người bệnh có thể có các triệu chứng: Phân nát và nhiều, đi tiêu một lần/ngày; hoặc số lần đi ngoài nhiều hơn. Phân lỏng hơn, có thể chứa nhầy, nhưng thường không có máu và mủ. Phân thường có bọt, nặng mùi và nhờn. Người lớn thường sụt cân và mệt mỏi. Trẻ em thì chậm lớn và chậm phát triển; có khi thấy chán ăn, buồn nôn và nôn, cảm giác khó chịu và đau vùng thượng vị, ợ, đầy hơi và trướng bụng; ít gặp sốt nhẹ, đau đầu, nổi mụn sẩn, đau khớp và đau cơ…

Sai lầm trong chế độ ăn

Chế biến thực phẩm không đúng cách, không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, ăn phải thức ăn ôi thiu,

Dị ứng thức ăn

Một số trẻ có cơ địa nhạy cảm, dễ dị ứng với đồ ăn lạ, nhất là đồ biển, đồ tanh…

Bất dung nạp đường Lactose

Nhiều trẻ bị dị ứng với Lactose trong sữa. Điều này cũng gây ra tình trạng tiêu chảy.

Sử dụng kháng sinh

Việc sử dụng kháng sinh kéo dài hoặc không theo chỉ định của bác sỹ, dẫn tới tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột ở trẻ, gây tiêu chảy.

Trường hợp trẻ không bị mất nước thì có thể hướng dẫn bà mẹ điều trị tiêu chảy ở nhà để phòng mất nước với nguyên tắc:

– Bù dịch: Dịch bổ sung thêm có thể là ORESOL hoặc thức ăn lỏng như nước súp, nước cơm, nước cháo, nước sạch ở những trẻ không bú mẹ hoàn toàn.

Pha Oresol đúng tỷ lệ được hướng dẫn. Tránh pha đậm đặc hay loãng, sẽ ảnh hưởng đến khả năng hấp thu của Oresol, ngoài ra có thể làm tăng natri máu gây co giật.

Trường hợp trẻ có tiêu chảy mất nước hoặc mất nước nặng, cần được điều trị tại cơ sở y tế để bù nước. Tránh các rối loạn điện giải, huyết động có thể xảy ra. Tuyệt đối không tự ý truyền dịch cho trẻ tại nhà.

– Tiếp tục cho ăn

Khi trẻ bị tiêu chảy, trẻ rất cần được bổ sung đầy đủ dinh dưỡng để nâng cao thể trạng, có sức chống lại bệnh tật. Nên cho trẻ ăn thức ăn dễ tiêu, chia nhỏ bữa ăn. Trẻ đang bú mẹ tiếp tục bú mẹ.

– Bổ sung kẽm

Bổ sung kẽm hàng ngày cho tất cả trẻ em trên 12 tháng tuổi, trong nhóm dân số thiếu hụt kẽm sẽ làm giảm được tần suất bị tiêu chảy khoảng 11 – 23%. Tác động lớn nhất là giảm nhiều đợt tiêu chảy. Hiệu quả lên thời gian của các đợt tiêu chảy vẫn chưa được rõ ràng, nhưng có thể lên đến 9%. Kẽm cũng có hiệu quả trong giảm tiêu chảy dạng lỵ và tiêu chảy kéo dài.

Lưu ý: Với những trẻ bú mẹ cho bú nhiều hơn và lâu hơn mỗi lần bú. Cho trẻ uống nước thường xuyên từng ngụm nhỏ bằng thìa. Nếu trẻ nôn, ngừng 10 phút sau đó tiếp tục cho uống nhưng chậm hơn. Tiếp tục cho uống cho tới khi trẻ ngừng tiêu chảy.

– Đưa trẻ đi khám ngay khi có những biểu hiện: Đi ngoài phân lỏng rất nhiều lần, liên tục; nôn tái diễn; trở nên rất khát, ăn uống kém hoặc bỏ bú; trẻ không tốt lên sau 2 ngày điều trị; sốt cao hơn; phân có lẫn máu.

Tóm lại: Hệ tiêu hóa của trẻ nhỏ còn rất yếu và dễ bị tổn thương. Chính vì vậy, cha mẹ nên chú ý các biện pháp phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ. Nếu trẻ có dấu hiệu mất nước, cần đưa trẻ tới ngay cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời. Cha mẹ tuyệt đối không nên để trẻ ở nhà và tự điều trị bằng thuốc tiêu chảy khi không có chỉ định của bác sĩ./.

Bảo My (T/h)