Việt Nam tìm ra “vũ khí” mới trị sốt rét

Tháng 7/2019, Tạp chí y khoa hàng đầu thế giới The Lancet đăng tải một nghiên cứu gây chấn động giới khoa học về các bệnh nhiệt đới: ký sinh trùng “siêu sốt rét” kháng thuốc đang lây lan nhanh chóng ở Đông Nam Á. Nghiên cứu cảnh báo, khoảng 1/3 các cuộc điều trị ở Việt Nam đã thất bại, trong khi đó, ở một số vùng của Campuchia tỷ lệ thất bại lên đến 60%. Nếu “siêu sốt rét” lan tới châu Phi, nơi chiếm tới 92% trong số 200 triệu ca nhiễm và 400.000 ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới, đó sẽ là một thảm họa toàn cầu.

Thời điểm đó, GS. Huỳnh Đình Chiến (Viện Khoa học Sức Khoẻ, ĐH VinUni) cùng các đồng nghiệp nước ngoài đã tìm ra một công thức thuốc chống sốt rét mới và được cấp bằng sáng chế tại Italy. Đó là kết hợp các loại thuốc ức chế enzym Tyrosine Kinase với phác đồ điều trị dùng Artemisinin mà cả thế giới đang áp dụng.

“Trong hàng trăm loại thuốc có tác dụng ức chế enzym Tyrosine Kinase, dùng loại nào để đạt hiệu quả điều trị cao nhất và chi phí điều trị thấp nhất là một bài toán lớn cần lời giải vào lúc đó”, GS. Chiến cho biết.

Theo giáo sư, sốt rét là bệnh của người nghèo và cũng là nguồn gốc của đói nghèo. Tại Việt Nam, dù chương trình phòng, chống sốt rét quốc gia đã đạt nhiều thành tựu nhưng dịch bệnh chết người này vẫn hoành hành tại nhiều nơi ở Tây Nam Bộ, Tây Nguyên và miền Trung, đặc biệt là khu vực biên giới.  

Sau một thời gian ngắn dồn toàn lực nghiên cứu, GS. Chiến cùng các đồng nghiệp là GS. Philip Low tại ĐH Purdue (Mỹ) và GS. Francesco Turrini tại ĐH Torino (Italy) đã tìm ra “vũ khí” mới đặc trị “siêu sốt rét” kháng thuốc. Đó là sử dụng kết hợp Imatinib – thuốc điều trị ung thư bạch cầu tủy mãn tính – cùng với phác đồ điều trị chuẩn của thế giới. 

Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2 của nghiên cứu tại Hướng Hóa, Quảng Trị – nơi chủng “siêu sốt rét” kháng thuốc lưu hành – cho kết quả khả quan: phương pháp mới giúp loại bỏ toàn bộ ký sinh trùng sốt rét của 90% bệnh nhân trong vòng 48 giờ và của 100% bệnh nhân trong vòng 3 ngày. Đặc biệt không dẫn tới tình trạng kháng thuốc.  

“Ký sinh trùng sốt rét gây bệnh và tử vong bằng cách xâm nhập vào hồng cầu, nhân lên làm hồng cầu bị phá vỡ. Phương pháp mới có tác dụng làm bền vững màng hồng cầu, khiến ký sinh trùng nhân lên nhưng không thoát được ra ngoài và cuối cùng bị đào thải. Vì không tác động vào ký sinh trùng sốt rét như các phương pháp hiện tại nên có thể nói đây sẽ là phương pháp đầu tiên không gây kháng thuốc”, GS. Chiến lý giải.

Theo GS. Chiến, giá thành sản xuất loại thuốc kết hợp cả dược chất từ Imatinib và Artemisinine-Piperaquine, chỉ khoảng 1 USD/viên. Với liệu trình điều trị 3 ngày, chỉ cần 6 USD là một bệnh nhân sốt rét đã có thể khỏi bệnh.

Nhóm nghiên cứu đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế ưu tiên quốc tế, đồng thời, nộp đơn xin phê chuẩn của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cho thành tựu nghiên cứu mới.

Hiện cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đang xem xét phê chuẩn thành quả nghiên cứu của giáo sư Viện Khoa học Sức khỏe VinUni và cộng sự.  

Nhóm nghiên cứu cho biết sẵn sàng chuyển giao phi lợi nhuận công nghệ này cho bất kỳ công ty nào cam kết phân phối thuốc đến các khu vực mà dịch sốt rét đang hoành hành./.

PV (T/h)