Thúc đẩy áp dụng Hóa học xanh tại Việt Nam

Với mục tiêu tạo môi trường thuận lợi cho việc giới thiệu và áp dụng hóa học xanh (HHX), khuyến khích doanh nghiệp hạn chế sản xuất, sử dụng các hóa chất nguy hại, hướng đến phát triển các phương pháp cũng như quá trình sản xuất thân thiện với môi trường, sức khỏe con người, Cục Hóa chất – Bộ Công Thương đã triển khai Dự án “Áp dụng HHX tại Việt Nam nhằm hỗ trợ tăng trưởng xanh, giảm thiểu việc phát thải và sử dụng các hóa chất POPs, hóa chất nguy hại”. 

Dự án tuân thủ theo 12 nguyên tắc của HHX, đó là: Ngăn ngừa phát sinh chất thải; tối đa hóa việc tiết kiệm nguyên tử; phát triển quá trình tổng hợp hóa học ít độc hại hơn; phát triển các sản phẩm và hóa chất an toàn hơn; sử dụng dung môi và điều kiện phản ứng an toàn hơn; tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng; sử dụng các nguyên liệu có thể tái sinh; tránh làm phát sinh phụ phẩm; sử dụng chất xúc tác để tăng hiệu suất phản ứng; phát triển các hóa chất và sản phẩm có thể phân hủy sau khi sử dụng; quan trắc và phân tích theo thời gian thực tế để ngăn ngừa ô nhiễm; giảm thiểu tối đa khả năng xảy ra tai nạn.

Mục tiêu của Dự án là nhằm kiến tạo môi trường thuận lợi cho việc giới thiệu HHX và những ứng dụng HHX cho các ngành sản xuất tại Việt Nam để giảm thiểu việc sử dụng và phát thải các hóa chất thuộc danh mục kiểm soát của Công ước Stockholm (về POPs) và Công ước Minamata (về thủy ngân), ngăn chặn ô nhiễm thủy ngân gây tác hại đối với sức khỏe con người và môi trường.

Đây là Dự án đầu tiên về HHX được triển khai ở Đông Nam Á, được thực hiện trong vòng 3 năm (2018 – 2021), tập trung vào việc tiếp tục giúp giảm thiểu sử dụng POPs, giảm phát thải không chủ định POPs thông qua hoạt động giới thiệu về các cách tiếp cận HHX trong 6 ngành công nghiệp tại Việt Nam, bao gồm: Mạ crôm; sản xuất giấy và bột giấy; sản xuất nhựa; dệt; hóa chất bảo vệ thực vật; dung môi – sơn. Những hướng dẫn cụ thể cho từng ngành sẽ được xây dựng, lồng ghép cách tiếp cận HHX vào các văn bản pháp luật có liên quan. 

Theo đại diện Cục Hóa chất, các khảo sát trong quá trình thực hiện Dự án cho thấy, một khối lượng lớn các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy đang được nhập khẩu vào Việt Nam và được dùng trong nhiều ngành sản xuất. Năm 2019, Việt Nam nhập khẩu 9.985 tấn SCCP, năm 2020 tăng lên 11.640 tấn. Đến nay, Dự án đã giảm được 6,3kg thủy ngân phát thải ra môi trường, loại bỏ được 1.578 tấn nguyên vật liệu sản phẩm chứa POP, hơn 3,6 tấn chất POP nguyên chất, giảm phát thải 1.072 tấn CO2. 

Dự án đã hỗ trợ áp dụng HHX trong ngành sơn và ngành mạ điện, 4 dây chuyền công nghệ mới gồm 1 dây chuyền mạ kẽm kiềm trao crom 3+ thụ động, 1 dây chuyền mạ kẽm kiềm quay crom 3+ thụ động, dây chuyền sơn phủ kẽm, hệ thống thiết bị sản xuất sơn hiệu năng cao. Tổng năng lượng tiết kiệm được là 1.134.000GJ tương đương 42.000 tấn than; 65 doanh nghiệp hưởng lợi từ Dự án. Ba trường đại học tham gia trực tiếp vào Dự án HHX với sự tham gia của hơn 210 sinh viên tham gia các khóa đào tạo. Ngoài ra, Dự án đóng góp vào việc rà soát, kiến nghị lồng ghép các nguyên tắc của HHX vào Luật Hóa chất sửa đổi và Dự thảo “Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040”. Dự án cũng đã thành lập Mạng lưới chuyên gia HHX được đặt tại Hội hóa học Việt Nam.

Đặc biệt, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp sản xuất và sử dụng hóa chất đã có những nỗ lực nhằm đầu tư chuyển dịch hoạt động sản xuất theo cách tiếp cận kinh tế tuần hoàn. Các trường hợp kinh doanh áp dụng kinh tế tuần hoàn trong ngành hóa chất cũng đang trở nên hấp dẫn hơn do nhu cầu chuyển dịch của cả người tiêu dùng cũng như các thị trường hạ nguồn chính, bao gồm tiện ích, giao thông vận tải, dệt may, điện tử, sản phẩm tẩy rửa, thực phẩm và nông nghiệp, mỹ phẩm làm đẹp. Đây được đánh giá là một trong những kết quả nằm ngoài mong đợi của Dự án.

Bắc Lãm (T/h)