Thanh tra Chính phủ “phanh phui” loạt sai phạm về quản lý đất đai, xây dựng tại Hà Nội

Tổng Thanh tra Chính phủ vừa công bố Kết luận thanh tra về một số dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn ngân sách, nguồn vốn vay; việc chuyển đổi, chuyển nhượng nhà đất của cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp Nhà nước, nhà đất có vị trí đắc địa sang mục đích khác tại TP. Hà Nội (giai đoạn 2003 – 2016) và kết quả thực hiện ý kiến chỉ đạo xử lý sau thanh tra của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình.

Theo Kết luận thanh tra, trong giai đoạn 2003 – 2016, UBND TP. Hà Nội và các sở, ngành, đơn vị của TP đã tích cực đưa các cơ sở sản xuất trong khu vực nội thành không còn phù hợp với quy hoạch phát triển đô thị hoặc gây ô nhiễm môi trường ra khu vực ngoại thành phù hợp với quy hoạch, để tạo điều kiện cho các cơ sở sản xuất phát triển ổn định lâu dài; đồng thời chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện các dự án, trong đó chủ yếu là các dự án phát triển kinh tế (văn phòng, nhà ở; khách sạn; trung tâm thương mại, dịch vụ; bãi đỗ xe có thu tiền)…

Việc chuyển mục đích sử dụng đất nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất và tạo thêm quỹ đất cho khu vực nội thành xây dựng các công trình hạ tầng xã hội; hạ tầng kỹ thuật; phát triển quỹ nhà nâng cao diện tích bình quân nhà ở trên địa bàn Thanh phố, đảm bảo điều kiện môi trường, tạo cảnh quan kiến trúc và văn minh đô thị; góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách thành phố, là động lực phát triển kinh tế – xã hội Thủ đô.

Tuy nhiên, trong quá trình quản lý, thực hiện đầu tư xây dựng đối với một số dự án chuyển đổi mục đích sử dụng đất còn những tồn tại, thiếu sót, vi phạm.

Theo đó, Kết luận Thanh tra đã chỉ rõ các sai phạm, hậu quả của các sai phạm, đồng thời quy rõ trách nhiệm đến chính quyền Thành phố và các bộ, sở, ngành liên quan đối với công tác quản lý sử dụng đất và đầu tư xây dựng đối với một số dự án chuyển đổi mục đích sử dụng đất có lợi thế vị trí kinh doanh; công tác quản lý đầu tư xây dựng đối với một số dự án từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước.

Di dời, chuyển đổi mục đích sử dụng đất không qua đấu giá

Về việc triển khai thực hiện công tác di dời và chuyển đổi mục đích sử dụng đất, theo quy định tại Quyết định số 86/2010/QĐ-TTg ngày 22/12/2010 của Thủ tướng Chính phủ, các doanh nghiệp có quyền sử dụng đất cũ phải di dời được phép hợp tác đầu tư với nhà đầu tư khác để thực hiện dự án. Tuy nhiên, UBND TP. Hà Nội không có văn bản hướng dẫn và quy định cụ thể, nên các doanh nghiệp 100% vốn nhà nước khi đưa vị trí đất vào hợp tác liên doanh thành lập pháp nhân mới làm chủ đầu tư để thực hiện chuyển đổi mục đích sử dụng đất đầu tư dự án kinh doanh, xác định giá trị lợi thế thương mại chưa sát với thị trường.

Từ kết quả thanh tra cho thấy, một số doanh nghiệp khi lựa chọn nhà đầu tư đưa lợi thế đất để đấu giá đã thu về cho Nhà nước số tiền lớn như: Dự án 31 Láng Hạ (514,9 tỷ đồng), dự án án 378 Minh Khai (312,9 tỷ đồng). Còn một số doanh nghiệp không tổ chức đấu giá lựa chọn nhà đầu tư mà tự thỏa thuận theo hình thức hỗ trợ, ngân sách thu được rất thấp, như: Dự án số 1 Phùng Chí Kiên; Dự án tại 365A Minh Khai, Dự án 167 Thụy Khuê; Dự án 47 Nguyễn Tuân; Dự án 108 Nguyễn Trãi, Dự án 44 Yên Phụ, Dự án tại 430 Cầu Am.

Theo Thanh tra Chính phủ, việc pháp luật không có quy định xác định lợi thế thương mại đối với giá trị quyền sử dụng đất cũng như việc đấu giá khi lựa chọn nhà đầu tư liên doanh, liên kết để chuyển đổi mục đích sử dụng đất thực hiện dự án, đây là một trong những sơ hở chính sách gây thất thoát ngân sách Nhà nước trong quá trình chuyển đổi mục đích sử dụng đất và thực hiện dự án đất ở những vị trí đắc địa.

Đối với Dự án tại Lô đất C3 thuộc một phần dự án Khu đô thị Trung Hòa Nhân Chính, Thanh tra cho biết, đây là dự án đất sạch đã có hạ tầng được xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước nhưng năm 2009, UBND TP. Hà Nội thu hồi và giao cho chủ đầu tư thực hiện không qua hình thức đấu giá, vi phạm khoản 1 Điều 58 Luật Đất đai năm 2003; Quyết định số 216/2005/QĐ-TTg ngày 31/8/2005 của Thủ tướng Chính phủ.

Thanh tra Chính phủ xác định, trách nhiệm thuộc về UBND TP. Hà Nội và các sở ngành: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tài nguyên và Môi trường.

Ngân sách thất thu hàng nghìn tỷ đồng tiền sử dụng đất

Đối với việc xử lý chậm tiến độ sử dụng đất so với tiến độ ghi trong dự án đầu tư theo Nghị định 135/2016/NĐ-CP ngày 9/9/2016 của Chính phủ, kết quả thanh tra cho thấy, trong số 38 dự án thanh tra có 4 dự án chậm đưa đất vào sử dụng so với tiến độ theo quy định. Tuy nhiên, chỉ có 1 dự án được UBND TP xác định tiền chậm tiến độ là dự án 47 Nguyễn Tuân. Còn lại 3 dự án UBND TP không thực hiện, gồm Dự án tại 31 Láng Hạ, Dự án tại 108 Nguyễn Trãi và Dự án tại đường Ngụy Như Kon Tum do Tổng Công ty Thành An (Binh đoàn 11 – Bộ Quốc Phòng) làm chủ đầu tư, gây thất thoát ngân sách Nhà nước. Thanh tra Chính phủ xác định, trách nhiệm thuộc UBND TP. Hà Nội và các sở Tài nguyên và Môi trường, Kế hoạch và Đầu tư.

Kết luận Thanh tra cũng chỉ rõ, việc xác định tiền sử dụng đất phải nộp của dự án không căn cứ theo các quy định của pháp luật để giảm trừ khi định giá thu tiền sử dụng đất, dẫn đến chủ đầu tư được hưởng lợi về kinh tế, còn ngân sách Nhà nước bị thất thu số tiền lớn. Đoàn Thanh tra ước tính đối với 30/38 dự án sau thanh tra là hơn 1.480 tỷ đồng. 

Riêng tiền sử dụng đất dự án Trung tâm thương mại, văn phòng, căn hộ để bán và cho thuê tại 302 Cầu Giấy, chủ đầu tư đã chuyển một phần diện tích từ đất thuê trả tiền hàng năm sang hình thức giao đất có thu tiền sử dụng đất khi chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép, đoàn thanh tra tạm tính số tiền bổ sung là hơn 403 tỷ đồng.

Trách nhiệm thuộc về UBND TP. Hà Nội, Sở Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng và Cục Thuế Hà Nội, chủ đầu tư dự án.

Với vấn đề thực hiện nghĩa vụ tài chính từ đất, kiểm tra tại 38 dự án, Thanh tra Chính phủ cho biết, tại thời điểm thanh tra có 8 dự án còn nợ đọng tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và tiền chậm nộp với số tiền lên đến hơn 1.951 tỷ đồng. Từ phát hiện của đoàn thanh tra, một số chủ đầu tư đã nộp hơn 1.106 tỷ đồng, số tiền còn nợ đọng là hơn 844 tỷ đồng. Trách nhiệm này thuộc về UBND TP. Hà Nội, Cục Thuế Hà Nội, chủ đầu tư dự án.

Kết luận Thanh tra cũng nêu sai phạm về tài chính ở các dự án chuyển mục đích sử dụng đất. Theo đó, tổng số tiền sai phạm được phát hiện là hơn 3.974 tỷ đồng.

Kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND TP. Hà Nội và các bộ ngành khắc phục hậu quả

Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND TP. Hà Nội có biện pháp khắc phục, chấn chỉnh những tồn tại, thiếu sót, vi phạm trong công tác quản lý đầu tư xây dựng và quản lý sử dụng đất đã nêu; rà soát kiểm tra các dự án chủ đầu tư vi phạm quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng để có biện pháp khắc phục và xử lý theo thẩm quyền. Đồng thời, yêu cầu UBND TP. Hà Nội rà soát, đôn đốc các chủ đầu tư dự án đang còn nợ đọng tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và các khoản thuế còn phải nộp về ngân sách Nhà nước, có biện pháp xử lý theo quy định đối với với các trường hợp không chấp hành. UBND TP. Hà Nội chỉ đạo các sở ngành kiểm tra, rà soát cụ thể để xác định bổ sung tiền sử dụng đất đối với các dự án do chủ đầu tư xây dựng sai quy hoạch; điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng, tự chuyển mục đích sử dụng đất, sử dụng không đúng công năng, mục đích; tính chưa đúng về tiền sử dụng đất phải nộp.

Theo đó, Tổng Thanh tra kiến nghị giao Chủ tich UBND TP. Hà Nội xử lý và thu về ngân sách Thành phố số tiền hơn 925 tỷ đồng tiền sử dụng đất, thuê đất mà chủ đầu tư còn nợ đọng và tiền chậm nộp, tiền thuế thu nhập doanh nghiệp từ hoạt động chuyển nhượng, vốn góp do một số chủ đầu tư dự án chưa thực hiện; thu hồi số tiền hơn 465 tỷ đồng vào tài khoản tạm giữ của Thanh tra Chính phủ. 

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị xử lý trách nhiệm đối với UBND TP. Hà Nội, Bộ Xây dựng, yêu cầu tổ chức kiểm điểm trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao.

Thanh tra cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Xây dựng trình Chính phủ quy định chỉ cấp phép xây dựng đối với công trình thuộc dự án phát triển đô thị, dự án phát triển nhà ở, dịch vụ, thương mại… khi chủ đầu tư hoàn thành nghĩa vụ tài chính về đất để khắc phục tình trạng nợ đọng kéo dài./.