Tăng trưởng xanh phát triển bền vững: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp vừa và nhỏ

Chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu bắt buộc

Chuyển đổi xanh là yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp. Ảnh minh họa

Theo Báo cáo năm 2023 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, hơn 30% khu công nghiệp tại miền Bắc chưa đáp ứng tiêu chuẩn xử lý nước thải và chất thải rắn. Việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên thiếu hợp lý dẫn đến suy thoái đất đai, ô nhiễm không khí và cạn kiệt nguồn nước ngọt. TS Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội nhấn mạnh: “Việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu bắt buộc. Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp tăng cường hiệu quả sản xuất, giảm chi phí, đồng thời bảo vệ môi trường và phát triển bền vững trong dài hạn”.

Thực tế, sản xuất xanh mang lại lợi ích kinh tế lớn trong việc tiết kiệm chi phí năng lượng và nguyên liệu. Theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới, các doanh nghiệp áp dụng mô hình sản xuất xanh có thể tiết kiệm từ 10-30% chi phí. Tập đoàn Năng lượng Xanh tại Hải Phòng đã là một ví dụ điển hình, khi ứng dụng công nghệ tái chế và tái sử dụng nguyên liệu giúp tiết kiệm đến 25% chi phí vận hành.

Trong bối cảnh các thị trường lớn như Liên minh châu Âu (EU) và Hoa Kỳ ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn môi trường, việc chuyển đổi sản xuất xanh giúp doanh nghiệp Việt Nam tăng cường khả năng cạnh tranh. Các sản phẩm đạt tiêu chuẩn xanh dễ dàng tiếp cận các thị trường này và được hưởng ưu đãi về thuế và xuất khẩu.

Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ đang gặp khó khăn trong việc thực hiện các mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Những rào cản chính bao gồm hạn chế về vốn, kinh nghiệm và công nghệ. Theo các chuyên gia, để chuyển đổi thành công, doanh nghiệp cần chú trọng năm khía cạnh thiết yếu: giảm tiêu thụ năng lượng và vật liệu, tối ưu hóa hoạt động, sử dụng nguyên vật liệu tái chế, ứng dụng công nghệ để tối ưu tài nguyên, và kiểm soát, xử lý chất thải hiệu quả.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ – Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Tài nguyên và Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) nhận định, việc đầu tư vào quy trình sản xuất xanh là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Lấy ví dụ trong ngành dệt may tại Bangladesh, nơi hơn 200 doanh nghiệp đã đạt tiêu chuẩn xanh về nhà máy, nước và sử dụng năng lượng tái tạo từ hệ thống điện mặt trời áp mái, để đạt được kết quả đó, các doanh nghiệp này đã nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các định chế tài chính quốc tế.

Về phía Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư Thương mại Du lịch Hà Nội Nguyễn Trần Quang cho biết, các thách thức lớn nhất vẫn nằm ở vấn đề vốn dài hạn và khả năng tiếp cận công nghệ tiên tiến. Bên cạnh đó, cơ chế chính sách chưa thực sự hoàn thiện, gây cản trở cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận hỗ trợ tài chính và thuế ưu đãi.

Bên cạnh những thách thức, theo ông Nguyễn Trần Quang, sản xuất xanh giúp tạo ra các công việc mới trong các ngành công nghệ xanh, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo dự báo của Viện Nghiên cứu Kinh tế Xanh, đến năm 2030, việc chuyển đổi sang sản xuất xanh có thể tạo thêm 2 triệu việc làm trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, công nghệ sinh học và nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam.

Để thúc đẩy chuyển đổi xanh, Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều biện pháp quan trọng. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 và thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã ban hành hướng dẫn tích hợp tăng trưởng xanh vào quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của các cấp.

Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Nguyễn Anh Tuấn cho biết, Việt Nam đang đang chủ động thu hút, hợp tác đầu tư nước ngoài có chọn lọc, lấy chất lượng, hiệu quả, công nghệ và bảo vệ môi trường là tiêu chí đánh giá chủ yếu. Ưu tiên các dự án có công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ cao, công nghệ sạch, quản trị hiện đại, có giá trị gia tăng cao, có tác động lan tỏa, chuyển giao công nghệ, kết nối chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Đồng thời, tăng cường môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định; thúc đẩy đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao, đổi mới sáng tạo như trí tuệ nhân tạo, chuỗi cung ứng thông minh, năng lượng tái tạo và công nghệ xanh; thúc đẩy dự án đầu tư vào công nghiệp xanh, năng lượng sạch và phát triển đô thị bền vững; Phát triển các khu vực có cơ chế chính sách đặc thù và cải thiện kết nối toàn cầu; phát triển tài chính số và tài chính xanh…

Cũng ở khía cạnh định hướng thu hút doanh nghiệp sản xuất xanh, bền vững, đại diện Ban Quản lý Khu công nghệ cao Hòa Lạc thông tin, hiện Khu công nghệ cao Hoà Lạc thu hút đầu tư vào 4 lĩnh vực gồm: Công nghệ sinh học; Công nghệ vật liệu mới; Công nghệ tự động hoá; Công nghệ thông tin.

Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; tuân thủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về môi trường trong lĩnh vực hoạt động của dự án theo quy định của pháp luật Việt Nam; khuyến khích đạt các tiêu chuẩn quốc tế về môi trường ISO 14000 hoặc tương đương.

Đáp ứng tiêu chí về tỷ lệ doanh thu từ sản xuất sản phẩm công nghệ cao, nhân lực lao động, nhân lực thực hiện hoạt động nghiên cứu và phát triển, tỷ lệ chi cho nghiên cứu và phát triển, dây chuyền công nghệ theo quy định của Bộ Khoa học và Công nghệ. Phát thải, sử dụng đất, nhân công thấp. Suất đầu tư, công nghệ, giá trị gia tăng, tự động hoá cao.

Chuyển đổi sản xuất xanh là xu hướng tất yếu để các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường khả năng cạnh tranh và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Với sự hỗ trợ từ Chính phủ và việc chú trọng vào phát triển công nghệ, các doanh nghiệp sẽ từng bước vượt qua thách thức, xây dựng một nền kinh tế bền vững và thân thiện với môi trường.

Duy Trinh (t/h)