Tận dụng lợi thế nguồn nhân lực, vươn lên thành quốc gia có vị thế trong ngành công nghiệp bán dẫn

Cơ hội “ngàn năm” để tham gia vào chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn

Chiều 24/4/2024 tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp bán dẫn. Hội nghị do Văn phòng Chính phủ phối hợp cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tổ chức.

Theo Bộ KH&ĐT, công nghiệp bán dẫn là hạt nhân của ngành công nghiệp điện tử. Đây là ngành công nghiệp lõi, quan trọng cho sự phát triển các ngành công nghiệp khác như: điện tử tiêu dùng, năng lượng tái tạo, thiết bị chiếu sáng, thiết bị y tế, quốc phòng, an ninh… Trong 20 năm qua, ngành công nghiệp bán dẫn đã có sự tăng trưởng nhanh và tác động lớn ở nhiều quốc gia, nền kinh tế trên thế giới.

Từ năm 2001 đến năm 2021, ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đã tăng 14% mỗi năm, đạt doanh thu gần 600 tỷ USD tính đến năm 2023. Ngành bán dẫn được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đạt đến 1 nghìn tỷ USD vào năm 2030.

Trong xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng và diễn biến phức tạp về địa chính trị trên thế giới, để tận dụng nguồn nhân lực, các doanh nghiệp ngành công nghiệp bán dẫn đã và đang chuyển hướng đến các nước khu vực châu Á để đặt trụ sở, nhà máy. Việt Nam có một số lợi thế chính để khẳng định mình đã sẵn sàng cho ngành công nghiệp bán dẫn.

Đó là: Quyết tâm chính trị cao từ trung ương đến địa phương; Môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi thu hút được nhiều doanh nghiệp FDI lớn trong lĩnh vực điện tử. Hiện đã có hơn 50 doanh nghiệp trong ngành công nghiệp bán dẫn đã hoạt động tại Việt Nam;

Có lực lượng lao động có chất lượng, chi phí hợp lý đã và đang hoạt động trong ngành công nghiệp điện tử dễ dàng chuyển đổi sang;

Hơn nữa, Việt Nam đã nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với hầu hết các nước có ngành công nghiệp bán dẫn phát triển. Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện nêu rõ hai nội dung hợp tác đột phá là đổi mới sáng tạo và công nghệ cao, trong đó có ngành công nghiệp bán dẫn. Đặc biệt, Việt Nam là một trong số ít quốc gia mà Hoa Kỳ ký Biên bản ghi nhớ hợp tác nhằm phát triển hệ sinh thái ngành công nghiệp bán dẫn, trong đó nhấn mạnh đến việc hợp tác phát triển nguồn nhân lực cho ngành.

“Với bối cảnh và lợi thế trên, Việt Nam đang có cơ hội “ngàn năm có một” để tham gia vào chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu”- Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng khẳng định.

Phát triển một hệ sinh thái ngành công nghiệp bán dẫn

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho rằng, cuộc đua chip toàn cầu đang nóng lên và Việt Nam có cơ hội đặc biệt để khẳng định mình là một trong những nước tham gia vào chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn. Đây là cơ hội mang tới tiềm năng tăng trưởng kinh tế và xã hội chưa từng có, nhưng thời gian là vấn đề cốt yếu. Chính phủ Việt Nam cần có những hành động quyết liệt và kịp thời để phát triển một hệ sinh thái ngành công nghiệp bán dẫn và tận dụng những cơ hội to lớn trước mắt.

Ước tính nhu cầu thế giới sẽ cần tăng thêm hơn một triệu nhân sự vào năm 2030 cho tất cả các khâu thiết kế, sản xuất, lắp ráp, đóng gói và kiểm thử chip. Với nguồn cung lao động dồi dào và lực lượng lao động có chất lượng, có thể khẳng định nguồn nhân lực chính là lợi thế lớn nhất và nổi bật nhất của Việt Nam so với các quốc gia, nền kinh tế khác trên thế giới.

Vì vậy, việc tập trung đầu tư, đào tạo, đào tạo lại cho lực lượng lao động để trong thời gian sớm nhất có thể gia nhập vào thị trường lao động là một hướng đi chiến lược, là yếu tố quyết định để có thể tận dụng cơ hội hợp tác đầu tư, tiếp cận, chuyển giao công nghệ, thúc đẩy sự phát triển kinh tế nhanh và bền vững dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Đề án “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” được xây dựng vào thời điểm này là hết sức có ý nghĩa và kịp thời, thể hiện tầm nhìn của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với tầm quan trọng của phát triển nguồn nhân lực cho ngành bán dẫn.

Đề án xác định đến năm 2030, kỹ sư Việt Nam tham gia sâu vào quy trình thiết kế, công đoạn đóng gói và kiểm thử, làm chủ được một phần công nghệ đóng gói và kiểm thử; từng bước nắm bắt được công nghệ trong công đoạn sản xuất. Đào tạo được 50.000 kỹ sư phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn trong tất cả các công đoạn của chuỗi giá trị. Trong đó có 15.000 kỹ sư thiết kế vi mạch bán dẫn và 35.000 kỹ sư trong lĩnh vực khác của ngành công nghiệp bán dẫn; tối thiểu 5.000 kỹ sư trong số đó có chuyên môn sâu về trí tuệ nhân tạo. Đào tạo được khoảng 1.300 giảng viên có trình độ quốc tế.

Theo dự tính trong Đề án, để thực hiện mục tiêu đề ra, tổng mức kinh phí thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu của Đề án đến năm 2030 khoảng 26.000 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước khoảng 17.000 tỷ đồng và nguồn xã hội hóa khoảng 9.000 tỷ đồng.

Để triển khai Đề án, Bộ KH&ĐT cho rằng, cần quán triệt và thống nhất quan điểm: Thứ nhất, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là ưu tiên hàng đầu để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn ở Việt Nam.

Thứ hai, có cơ chế chính sách, giải pháp đột phá, thuận lợi để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành.

Thứ ba, Nhà nước xem xét đảm bảo nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp thuộc phạm vi Đề án, khuyến khích các hình thức hợp tác công – tư, huy động các nguồn lực xã hội hóa để xây dựng quỹ học bổng, đầu tư trang thiết bị, hạ tầng cần thiết…

Thứ tư, đào tạo phải dựa trên việc hợp tác ba bên Nhà nước – Viện nghiên cứu, trường đại học – doanh nghiệp; đẩy mạnh hợp tác quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo.

Trên cơ sở đó, Bộ KH&ĐT đề xuất 07 nhóm nhiệm vụ, giải pháp thực hiện Đề án. Đó là, đào tạo giảng viên, sinh viên hệ chính quy; đào tạo nhân lực trình độ sau đại học; đào tạo hệ ngắn hạn, chuyển tiếp; khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp tham gia đào tạo; Đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển; Đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ phục vụ đào tạo; Thu hút chuyên gia, nhân tài; Tạo đầu ra cho nguồn nhân lực, hỗ trợ phát triển doanh nghiệp; Xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù cho đào tạo nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn; và Các giải pháp về hợp tác quốc tế, truyền thông và hỗ trợ triển khai khác.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, trong các nhiệm vụ, giải pháp nêu trên, đã có nhiều giải pháp được Bộ KH&ĐT chủ động triển khai trước để sớm hiện thực hóa các mục tiêu đặt ra trong Đề án.

Theo đó, Bộ KH&ĐT đã giao Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia đẩy mạnh hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước như Trường đại học Bang Arizona, các công ty Samsung, Cadence, Synopsys, Siemens, Google, Meta, FPT, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Đại học Bách khoa Hà Nội và các chuyên gia người Việt Nam tại Sillicon Valley… để triển khai các chương trình đào tạo bán dẫn, trí tuệ nhân tạo cho giảng viên, sinh viên; xây dựng và phát triển các trung tâm đào tạo thiết kế chip, trí tuệ nhân tạo tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia; cung cấp các công cụ thiết kế chip của Cadence, Siemens cho các cơ sở đào tạo; tổ chức các hoạt động tìm kiếm các giải pháp phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn và trí tuệ nhân tạo…

Lê Kim Liên