Sử dụng công nghệ nano tạo sản phẩm nông nghiệp sạch

Ngoài những ứng dụng trong y học, vật liệu điện tử, xây dựng, năng lượng, công nghệ nano trong nông nghiệp đang là hướng đi mới cho ngành nông nghiệp với nhiều tiềm năng thay thế thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) và phân bón hóa học; đồng thời là một trong những phương án ưu việt cho sản xuất nông nghiệp an toàn, nông nghiệp sạch.

Theo đánh giá của các ngành chuyên môn, hiện nay, sản xuất nông nghiệp ngày càng sử dụng nhiều phân bón hóa học, thuốc BVTV; cùng với đó tư duy, tập quán canh tác của nông dân còn nhiều hạn chế, sử dụng tùy tiện thuốc BVTV, phân bón hóa học… nguy cơ gây hại tiềm tàng có thể do sử dụng quá liều lượng, thiếu hiểu biết về kỹ thuật, sử dụng thuốc BVTV không tuân thủ thời gian cách ly đã tác động xấu đến sức khỏe cộng đồng, môi trường.

Hệ quả, nông sản sau thu hoạch không bảo đảm các tiêu chí an toàn cần thiết do còn tồn dư các tạp chất có thể gây ngộ độc như dư lượng NO3-, kim loại nặng, vi sinh… gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng. Thực phẩm kém chất lượng, dư lượng thuốc BVTV, chất bảo quản thực phẩm vượt ngưỡng đang là những vấn đề nhức nhối trong thời gian dài.

Việc sử dụng phân bón và thuốc BVTV chưa phù hợp còn gián tiếp gây hại cho nền kinh tế, khi nông sản tồn dư thuốc BVTV không bảo đảm tiêu chuẩn để xuất khẩu. Các tác nhân hóa học trong nông nghiệp khi sử dụng không đúng cách sẽ gây ra mối nguy hại đe dọa đến môi trường, lượng tồn dư có thể gây ô nhiễm môi trường đất và nước, làm mất cân bằng hệ sinh thái.

Trước thực trạng trên, ngành nông nghiệp đã có nhiều giải pháp để hướng tới sản xuất, cung cấp nông sản không chỉ an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng mà còn thân thiện với môi trường. Cùng với tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra chất lượng phân bón, thuốc BVTV; đẩy mạnh tuyên truyền, khuyến cáo nông dân sử dụng phân bón, thuốc BVTV đúng quy cách; mở rộng diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP… những năm gần đây, ngành nông nghiệp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất, trong đó có việc ứng dụng công nghệ nano.

Nhằm giúp nông dân tiếp cận, mở rộng diện tích sản xuất ứng dụng công nghệ mới trong phòng trừ sâu bệnh hại, giảm tỉ lệ rụng, nứt quả, đồng thời giảm lượng thuốc BVTV có nguồn gốc hóa học, tạo ra sản phẩm nông sản có chất lượng cao, bảo đảm an toàn, vệ sinh thực phẩm, bảo vệ sức khỏe người sản xuất, người tiêu dùng, bảo vệ môi trường, phù hợp với các vùng sản xuất cây ăn quả tập trung đang sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, từ năm 2021 đến nay, Sở Nông nghiệp và PTNT tiếp tục phối hợp với các đơn vị có liên quan tổ chức xây dựng mô hình thí điểm “Ứng dụng chế phẩm nano bạc, nano đồng trong phòng trừ nấm bệnh, hạn chế rụng quả non và nứt quả trên cây nhãn”.

Mô hình thực hiện với diện tích 30 héc-ta tại Hợp tác xã sản xuất nhãn Đa Lộc, Hợp tác xã Đồng Vàng (Ân Thi, Hưng Yên), Hợp tác xã nhãn lồng Tiên Châu (thành phố Hưng Yên) với 70 hộ tham gia. Cùng với lượng nano và phân bón được hỗ trợ, các hộ được hướng dẫn quy trình sử dụng chế phẩm nano bạc, nano đồng với liều lượng cho 1 lần phun, pha 1,5 – 2 lít dung dịch nano bạc, nano đồng với 250 – 300 lít nước phun cho 1 héc-ta. Giai đoạn cây đậu quả non, phun 2 lần, mỗi lần cách nhau 7 – 10 ngày.

Giai đoạn phát triển quả non, phun 5 – 7 lần (tùy mức độ bệnh hại) mỗi lần cách nhau 10 – 15 ngày, dừng phun trước khi thu hoạch 15 ngày. Phun khi trời tạnh ráo, vào buổi sáng hoặc chiều mát, hạn chế phun khi cường độ ánh sáng mặt trời mạnh làm tăng khả năng oxy hóa, giảm hiệu quả của chế phẩm.

Qua đánh giá của Sở Nông nghiệp và PTNT, phun chế phẩm nano định kỳ đã phát huy hiệu quả cao trong việc phòng một số nấm bệnh hại chính trên cây nhãn như sương mai, thối quả, bệnh chổi rồng vi rút, bệnh đen nám quả… Hiệu quả phòng trừ một số loại sâu, bệnh hại chính trên cây nhãn cho thấy, chế phẩm nano bạc, nano đồng có tác dụng tương đương với một số loại thuốc hóa học đang dùng tại địa phương với cùng số lần phun phòng trừ.

Tuy nhiên, qua theo dõi cho thấy hiệu quả của nano bạc, nano đồng chậm hơn trong việc trừ bệnh khi áp lực bệnh cao. Về tỉ lệ đậu quả, chống rụng quả non, chế phẩm nano bạc ngoài tác dụng phòng, trừ bệnh hại còn bổ sung một số yếu tố vi lượng khác như (Ca, Bo) có vai trò bổ sung, cân đối dinh dưỡng cho cây sinh trưởng, phát triển nhất là trong giai đoạn ra hoa, đậu quả non; giúp chùm hoa phát triển to khỏe, cân đối tỉ lệ hoa đực, hoa cái, tăng cường chức năng và sức sống hạt phấn, thúc đẩy quá trình thụ phấn, mầm hoa phát triển, tăng tỉ lệ đậu quả, chống rụng quả non, hạn chế tác hại của các đợt mưa axít gây hại hoa và quả non.

Do vậy, tỉ lệ rụng quả (10%) thấp hơn so với mô hình canh tác theo quy trình thông thường của nông dân (15 – 20%). Do chế phẩm nano bạc, nano đồng có tác dụng diệt khuẩn, nấm bệnh trên quả nên vỏ quả sáng, dày, giảm tỉ lệ nứt, rụng quả. Bên cạnh đó, thời gian chín của quả kéo dài hơn so với phương pháp thâm canh thông thường từ 3 đến 5 ngày, qua đó giảm áp lực về thời gian thu hoạch. Chế phẩm nano an toàn cho người sản xuất, không gây tồn dư, kháng thuốc, không ảnh hưởng đến môi trường và sinh vật có ích, phù hợp với các vùng sản xuất nhãn theo tiêu chuẩn VietGAP.