Quản lý chặt hoạt động chứng nhận hữu cơ
Theo Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, năm 2022, thế giới có gần 200 quốc gia phát triển sản phẩm nông nghiệp hữu cơ, với hơn 71 triệu hecta, tương đương 1,5% tổng diện tích canh tác, doanh thu đạt hơn 110 tỷ Euro.
Nước ta hiện có khoảng 500.000ha sản xuất nông nghiệp hữu cơ trên tổng diện tích hơn 11,5 triệu hecta đất sản xuất nông nghiệp. Cả nước có 46 tỉnh, thành phố đang thực hiện và có phong trào sản xuất nông nghiệp hữu cơ, với sự tham gia của 100 công ty và 17.000 nông dân. Kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm hữu cơ đạt khoảng 335 triệu USD/năm, với các sản phẩm chủ yếu như gạo, tôm, dừa, cà phê, sữa, trà, rau, trái cây…
Theo TS. Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn là xu thế của thế giới. Đây là nền nông nghiệp nhằm tạo ra nguồn sản phẩm chất lượng cao, giá trị cao và dành cho những thị trường chất lượng cao. Chính vì vậy, người làm nông nghiệp hữu cơ không sản xuất theo phong trào mà phải xem xét các điều kiện về thời gian, kinh tế, đất đai, trình độ cũng như thị trường đầu ra của sản phẩm. Người làm nông nghiệp hữu cơ cần tham quan thực tế các mô hình, tiếp cận tài liệu để nắm bắt các tiêu chuẩn, chứng chỉ hữu cơ.
Sự phát triển mạnh mẽ của phong trào nông nghiệp hữu cơ cũng kéo theo sự xuất hiện của các tổ chức chứng nhận hữu cơ. Thống kê của Cục Chất lượng Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN&PTNT) cho thấy, trên cả nước có gần 40 đơn vị đã đăng ký thực hiện hoạt động chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về nông nghiệp hữu cơ. Bên cạnh đó là rất nhiều tổ chức từ nước ngoài vào Việt Nam cũng tham gia hoạt động chứng nhận.
Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều tổ chức chứng nhận hữu cơ nhưng chưa đăng ký. Nếu không được quản lý chặt dễ gây ra tình trạng “loạn” chứng nhận, giả mạo, cấp khống, làm khống chứng nhận hữu cơ… gây ảnh hưởng tới người dân, doanh nghiệp, thậm chí cả hình ảnh của Việt Nam. Đối với nững tổ chức chứng nhận chưa được cấp phép, giấy chứng nhận hữu cơ được phát ra coi như vô giá trị.
Ảnh minh hoạ.
Chia sẻ về vấn đề này, ông Hà Phúc Mịch, Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam cho biết, sản xuất hữu cơ cần tuân thủ 4 nguyên tắc: sức khoẻ, sinh thái, sự công bằng và sự cẩn trọng. 4 nguyên tắc này là “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt trong lĩnh vực nông nghiệp hữu cơ và cũng là sự xuyên suốt cho nền nông nghiệp hữu cơ trên thế giới.
Theo đó, người sản xuất cần phải định hướng rõ thị trường tiêu thụ sản phẩm vì mỗi thị trường đều có các yêu cầu về tiêu chuẩn hữu cơ riêng. Các tổ chức chứng nhận cũng phải nâng cao trình độ, hiểu biết về chứng nhận hữu cơ, đặc biệt giữ chữ “Tâm” với nghề để đảm bảo chứng nhận đúng, đủ các nguyên tắc của tiêu chuẩn hữu cơ, đảm bảo sự minh bạch…
Theo bà Từ Thị Tuyết Nhung, Trưởng ban điều phối PGS Việt Nam, vấn đề khúc mắc của chứng nhận hữu cơ theo TCVN là việc đánh giá vùng đệm không cố định. Thay vào đó, người tư vấn cho các đơn vị làm nông nghiệp hữu cơ phải dựa vào tình hình thực tế để tư vấn nên không có một con số cố định như vùng đệm phải là 5m hay 10m.
Bên cạnh đó, các quy định về tiêu chuẩn đầu vào, cụ thể là phân bón được sử dụng trong nông nghiệp hữu cơ chỉ ghi là các chất được phép sử dụng và chất không được sử dụng. Từ đây, người dân, hợp tác xã (HTX) phải dựa rất nhiều vào đơn vị tư vấn, hỗ trợ vì họ không thể tự biết hết chất nào được phép sử dụng, chất nào không được phép sử dụng. Hoặc nếu không có đội ngũ tư vấn thì khi HTX, nông dân muốn sử dụng loại phân nào phải tiến hành kiểm tra, đi test (kiểm tra) tại các cơ sở uy tín mới biết loại phân đó có những chất đủ yêu cầu. Điều này gây tốn kém đối với người dân, HTX.
Vì vậy, theo bà Nhung, cần có danh sách phân bón sử dụng trong sản xuất hữu cơ và các loại phân này phải được kiểm nhận, đánh giá và được công nhận là vật tư đầu vào cho nông nghiệp hữu cơ..
Ngoài ra, theo Thông tư 16/2019/TT-BNNPTNT hướng dẫn Nghị định 109/2018/NĐ-CP về nông nghiệp hữu cơ thì các tổ chức chứng nhận hữu cơ phải đăng ký và cấp mã mới được thực hiện chứng nhận trên thị trường. Hiện, cơ quan quản lý mới nắm được 40 tổ chức đánh giá đã đăng ký nhưng để bảo đảm công bằng và thuận tiện cho những đơn vị sản xuất có nhu cầu chứng nhận, Nhà nước cần có hệ thống danh sách các đơn vị chứng nhận đã được đăng ký để đơn vị sản xuất biết và tìm các đơn vị chứng nhận đủ điều kiện một cách thuận tiện hơn.
Bảo Lâm