Phát triển đô thị bền vững theo hướng đô thị xanh và thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu

(Xây dựng) – Trong 2 ngày 16 và 17/6, tại Hà Nội, Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Bộ Xây dựng chủ trì tổ chức Diễn đàn phát triển bền vững đô thị Việt Nam với chủ đề “Phát triển đô thị bền vững theo hướng đô thị xanh, thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng, chống thiên tai và dịch bệnh”.

Trong khuôn khổ Diễn dàn có 5 sự kiện, gồm 01 phiên toàn thể và 4 hội thảo chuyên đề.

Phiên toàn thể diễn ra vào chiều 17/6, do Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh; Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành; Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị đồng chủ trì.

Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh chỉ đạo tại phiên toàn thể Diễn đàn.

Phiên toàn thể có trên 300 đại biểu là đại diện các Bộ, ngành, địa phương và các tổ chức trong nước, quốc tế tham gia trực tiếp và trên 2.000 đại biểu dự trực tuyến tại 872 đô thị trên toàn quốc và các điểm cầu quốc tế.

Những thành quả và tồn tại trong phát triển đô thị

Phát biểu chỉ đạo tại phiên toàn thể, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành nhận định: Diễn đàn là dịp để các bộ, ngành, địa phương, tổ chức trong nước và quốc tế thảo luận, phân tích và làm rõ định hướng chiến lược đô thị hóa, phát triển đô thị và phát triển kinh tế đô thị Việt Nam trong giai đoạn tới.

Theo Phó Thủ tướng, sau hơn 35 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, cùng với những thành tựu chung về kinh tế – xã hội, hệ thống đô thị Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ, vượt bậc cả về số lượng và chất lượng.

Tới nay, Việt Nam đã có 869 đô thị các loại, phân bố tương đối đồng đều trong cả nước. Tỷ lệ đô thị hóa xác định theo địa bàn có chức năng đô thị đã tăng từ 30,5% năm 2010 lên 40,5% vào năm 2021.

Không gian đô thị được mở rộng. Hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng kinh tế – xã hội được đầu tư theo hướng ngày càng đồng bộ và hiện đại. Chất lượng sống của cư dân đô thị từng bước được cải thiện. Hệ thống cơ chế chính sách về quy hoạch và phát triển đô thị, phát triển nhà ở và thị trường bất động sản đã được ban hành khá đầy đủ và đồng bộ.

Kinh tế khu vực đô thị liên tục tăng trưởng ở mức cao, trung bình từ 12-15%, gấp 1,5 đến 2 lần so với bình quân chi hàng năm, đóng góp khoảng 70% GDP cả nước. Một số đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh đã hình thành nhiều khu đô thị văn minh, hiện đại, nhất là những trung tâm về khoa học, công nghệ, giáo dục và đào tạo.

Bên cạnh những thành tựu đạt được, đô thị hóa và phát triển đô thị của đất nước ta vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, hạn chế và nảy sinh nhiều thách thức trong quá trình phát triển. Công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch, phát triển đô thị còn nhiều bất cập. Tỷ lệ đô thị còn thấp, phát triển chủ yếu theo chiều rộng. Các mô hình đô thị phát triển bền vững, văn minh, hiện đại còn chưa nhiều. Chất lượng đô thị còn chưa đáp ứng được yêu cầu cả về hạ tầng và năng lực quản lý…

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị phát biểu chỉ đạo tại Diễn đàn.

Làm rõ những định hướng chiến lược trong phát triển đô thị

Phó Thủ tướng Lê Văn Thành cho biết: Những năm qua, Đảng, Nhà nước ta đã dành nhiều sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo trong công tác quy hoạch, xây dựng, phát triển đô thị theo hướng văn minh, hiện đại.

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định: “Xây dựng chiến lược, hoàn thiện thể chế phát triển đô thị và kinh tế đô thị làm động lực phát triển từng vùng và địa phương, tăng cường quản lý đô thị, phát triển các đô thị vệ tinh, hạn chế xu hướng tập trung quá mức vào các đô thị lớn. Xây dựng đô thị hiện đại, văn minh, đô thị thông minh, đa dạng về loại hình, có bản sắc đặc trưng về kiến trúc, văn hoá ở từng địa phương.

Đặc biệt, ngày 24/01/2022, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 06-NQ/TW về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Phó Thủ tướng Lê Văn Thành nhận định: Những định hướng, quan điểm tại Nghị quyết số 06-NQ/TW đã khẳng định quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc phát triển đô thị bền vững, nhằm xây dựng các đô thị ở nước ta tiệm cận các tiêu chuẩn của đô thị văn minh, hiện đại trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.

Triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị là trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị, trong đó và trước hết là trách nhiệm của Chính phủ và Đảng bộ, chính quyền các địa phương.

Phó Thủ tướng chỉ đạo: Trong công tác quản lý và quản trị đô thị thời gian tới, trước tiên cần tiếp tục đổi mới tư duy trong công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch, công tác phát triển đô thị và quản lý đô thị.

Trong quá trình quy hoạch và phát triển đô thị, cần có tầm nhìn dài hạn, tổng thể về không gian, thời gian, trong đó hạ tầng đô thị, nhất là hạ tầng giao thông, phúc lợi công cộng là những nội dung cần đặc biệt quan tâm.

Hai là chỉnh trang đô thị hiện hữu và phát triển các đô thị mới. Việc chỉnh trang các đô thị trung tâm vừa phải giữ gìn được các công trình văn hóa, lịch sử, các công trình kiến trúc có giá trị nhưng đồng thời phải đặc biệt chú trọng cải tạo hệ thống hạ tầng, bảo đảm từng bước đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn của đô thị văn minh, hiện đại.

Phát triển các khu vực đô thị mới theo hướng bền vững, xanh, thông minh. Từ khâu quy hoạch tới quá trình triển khai xây dựng cần phải bảo đảm thực hiện thật nghiêm túc các quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức về tỷ lệ đất giao thông, cây xanh, phúc lợi; không tùy tiện điều chỉnh quy hoạch cục bộ làm phá vỡ quy hoạch chung.

Ba là phát triển đô thị gắn với quản lý, phát triển thị trường bất động sản, phải bảo đảm ổn định và bền vững, giải quyết tốt vấn đề nhà ở cho người dân tại khu vực đô thị, nhất là các đối tượng người nghèo, gia đình chính sách, công nhân, người lao động.

Bốn là cần có các giải pháp căn cơ giải quyết tốt vấn đề ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường, tích cực thúc đẩy quá trình chuyển dịch mô hình phát triển đô thị theo hướng tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, thực hiện tốt cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26 về đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Năm là quan tâm ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong quy hoạch, quản lý phát triển đô thị, triển khai các dịch vụ trên nền tảng đô thị thông minh, xây dựng các Trung tâm giám sát, điều hành đô thị; gắn phát triển dịch vụ đô thị thông minh với hệ thông chính quyền điện tử…

Bộ Xây dựng tập trung hoàn thiện thể chế cho quản lý, đầu tư, phát triển đô thị

Phân tích những nguyên nhân dẫn đến các hạn chế trong phát triển đô thị của Việt Nam thời gian qua, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị cho rằng: Nguyên nhân có tính căn cơ nhất xuất phát từ tư duy, phương pháp luận về quản lý và phát triển đô thị đến nay không còn theo kịp và đáp ứng yêu cầu của thực tiễn phát triển và đòi hỏi cấp bách cần được nghiên cứu, đổi mới.

Do vậy, theo Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị, các chính quyền đô thị cần nghiên cứu, quán triệt những điểm mới trong Nghị quyết số 06-NQ/TW để có chương trình, kế hoạch và các giải pháp đồng bộ triển khai thực hiện.

Bộ Xây dựng sẽ sớm hoàn thành Đề án Đổi mới phương pháp luận về quy hoạch và quản lý phát triển đô thị trong thời gian tới để đề xuất các cấp có thẩm quyền các giải pháp cụ thể khắc phục các tồn tại, hạn chế nêu trên.

Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị khẳng định: Với vai trò là Bộ chủ quản phụ trách lĩnh vực quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị, trong giai đoạn tới, Bộ Xây dựng sẽ tập trung vào công tác hoàn thiện thể chế cho quản lý, đầu tư, phát triển đô thị.

Thứ nhất là tập trung hình thành Khung pháp luật, thể chế đồng bộ để tạo điều kiện cho quá trình đô thị hóa. Trọng tâm là xây dựng Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, Luật Quản lý phát triển đô thị, tạo nền tảng và tính thống nhất, đồng bộ trong quản lý phát triển đô thị.

Thứ hai, xây dựng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ số về đô thị hóa và phát triển đô thị theo các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, an ninh, an sinh, an toàn đô thị, phát triển đô thị bền vững, phù hợp đặc thù vùng miền, văn hóa, phát triển đô thị xanh, thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải…

Thứ ba, hoàn thiện pháp luật để thúc đẩy xử lý các vấn đề liên ngành, liên vùng như kết cầu hạ tầng liên vùng, công tác quy hoạch sử dụng đất theo các không gian kinh tế…

Thứ tư, hình thành các chính sách khả thi và hiệu quả hơn để đảm bảo nguồn lực cho các mục tiêu an sinh xã hội, nhà ở xã hội, cải tạo, tái thiết đô thị và cải tạo chỉnh trang đô thị.

Và để triển khai hiệu quả Nghị quyết 06-NQ/TW trong thời gian tới, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đề nghị các Bộ, ngành, địa phương cần quyết liệt thực hiện một số vấn đề.

Một là nâng cao nhận thức về đô thị, vai trò của đô thị, đặc thù của đô thị, cũng như đặc thù thể hiện trên các chỉ tiêu phát triển đô thị…

Hai là trên cơ sở các chỉ tiêu khả thi đề xuất, các địa phương xác định chương trình hành động, kế hoạch thực hiện. Trong đó có thể có chương trình/dự án thuộc trách nhiệm của địa phương và có chương trình/dự án cần phải thực hiện trên quy mô vùng hoặc toàn quốc…

Ba là các địa phương đề xuất chính sách và nguồn lực cần thiết để thực hiện các chương trình hành động, kế hoạch thực hiện đã đề xuất, cố gắng lồng ghép chính sách, cơ chế, nguồn lực riêng ở từng địa phương, với các chính sách, cơ chế liên vùng, chính sách quốc gia và nguồn lực từ ngân sách để thực hiện các vấn đề đề xuất.

Bốn là: Trên cơ sở đề xuất của địa phương, Bộ Xây dựng phối hợp các Bộ, Ban, ngành nghiên cứu tổng hợp và xây dựng Chương trình hành động của Chính phủ triển khai Nghị quyết, ưu tiên vào các chương trình: Đầu tư, thực hiện kế hoạch hình thành các đô thị mới trong giai đoạn đến 2025-2030; Đầu tư khắc phục các tiêu chuẩn phân loại đô thị còn thiếu (đối với đô thị loại III trở lên); Đầu tư, phát triển các chỉ tiêu cơ bản về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội; Đầu tư khắc phục các vấn đề năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu, ngập lụt, sạt lở; Đầu tư/cải tạo chỉnh trang đô thị theo các khu vực cụ thể trong đô thị; Đầu tư thực hiện tái thiết đô thị; Hoàn thiện, phủ kín quy hoạch đô thị, lập chương trình phát triển đô thị, cải tạo chỉnh trang…

Diễn đàn gồm 1 phiên toàn thể, 4 hội thảo chuyên đề.

Tại phiên toàn thể cấp cao, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, bà Carolyn Turk đã có bài tham luận về nâng cao năng lực quản trị đô thị: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị đối với Việt Nam; Chuyên gia cao cấp về phát triển đô thị Chương trình Định cư con người Liên hợp quốc (UN – habitat) châu Á – Thái Bình Dương, ông Laxman Perera đã có chia sẻ trực tuyến về phát triển đô thị xanh, thông minh, bền vững và thích ứng tại Việt Nam, hướng tới chương trình Nghị sự toàn cầu về đô thị (NUA) và mục tiêu phát triển bền vững (SDG)…

Đặc biệt, tại phiên toàn thể đã diễn ra thảo luận bàn tròn chủ đề “Phát triển đô thị xanh, thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai và dịch bệnh”, với sự tham gia của đại diện các đại phương, nhà đầu tư, các chuyên gia đô thị trong nước và quốc tế.

Các ý kiến, thảo luận, đề xuất tại Diễn đàn sẽ là những đóng góp hết sức có giá trị để Ban Kinh tế Trung ương và Chính phủ tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, thực hiện tốt các mục tiêu, nhiệm vụ tại Nghị quyết 06-NQ/TW.