Phát hiện hai trẻ em nghi ngộ độc Botulinum toxin tại TP.HCM

Sở Y tế TP.HCM vừa qua đã nhận được báo cáo của Bệnh viện Nhi đồng 2 về hai trường hợp bệnh nhi nghi ngờ ngộ độc Botulinum toxin, nhập viện ngày 6/2/2024 và ngày 7/2/2024.

Cụ thể, bệnh nhi đầu tiên 6 tuổi (ngụ phường Phước Long B, thành phố Thủ Đức, TP Hồ Chí Minh). Ngày 3/2, trên đường về quê cùng gia đình thì bệnh nhi nôn ói nhiều. Ngày 4/2, bệnh nhi phải nhập viện tại BV đa khoa tỉnh Bình Định. Sau hai ngày nằm viện, bé vẫn nôn ói kèm co giật và được chuyển đến Bệnh viện Nhi đồng 2 vào lúc 18 giờ ngày 6/2, với chẩn đoán theo dõi viêm não cấp.

Bệnh nhi thứ hai nhập viện tại Bệnh viện Hạnh phúc vào ngày 5/2. Sau 2 ngày nôn ói nhiều và cử động hàm khó, bé được chuyển đến Bệnh viện Nhi đồng 2 ngày 7/2, với chẩn đoán theo dõi xuất huyết não.

Tại Bệnh viện Nhi đồng 2, sau khi khai thác bệnh sử và tiền sử ăn uống, bệnh viện ghi nhận cả hai trẻ đều cùng ăn tiệc tất niên tại nhà của một gia đình ở phường Phước Long B, thành phố Thủ Đức, TP Hồ Chí Minh.

Qua thăm khám lâm sàng, chụp CT-scan sọ não, MRI não, đo điện cơ và các xét nghiệm cần thiết khác, các bác sĩ của Bệnh viện Nhi đồng 2 đã hội chẩn và không loại trừ trẻ bị ngộ độc Botulinum toxin. Theo đó, các bác sĩ thống nhất sử dụng giải độc tố Botulinum. Ngoài ra, Bệnh viện Nhi đồng 2 đã lấy mẫu phân của bệnh nhân và gửi đến Viện Y tế công cộng TP Hồ Chí Minh để xét nghiệm, chẩn đoán xác định.

Hiện tại, tình trạng hai bệnh nhi đã cải thiện. Một trẻ đã cai máy thở và được theo dõi tại khoa Nội tổng hợp; một trẻ tiếp tục được chăm sóc và theo dõi tại khoa Hồi sức, có dấu hiệu lâm sàng cải thiện tốt.

Sở Y tế TP Hồ Chí Minh cho biết thêm, đến thời điểm hiện tại, đơn vị chưa ghi nhận thêm trường hợp nào được báo cáo có triệu chứng tương tự.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP HCM (HCDC) cho biết độc tố botulinum được tạo ra bởi vi khuẩn Clostridium botulinum và đôi khi bởi những dòng vi khuẩn Clostridium butyricum và Clostridium baratii. Vi khuẩn được tìm thấy tự nhiên ở nhiều nơi, nhưng chúng hiếm khi gây bệnh cho người.

Những vi khuẩn này tạo ra bào tử giúp chúng tồn tại trong môi trường, ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt. Các bào tử này thường không gây bệnh cho người nhưng trong những điều kiện nhất định, chúng có thể phát triển và tạo ra chất độc rất nguy hiểm.

Điều kiện để bào tử phát triển và sinh độc tố là: Môi trường ít hoặc không có oxy; lượng axit thấp, đường, muối thấp, ở một nhiệt độ, lượng nước nhất định. Do đó, những thực phẩm đóng hộp, bảo quản hoặc lên men tại nhà không đúng cách có thể tạo điều kiện thích hợp cho các bào tử phát triển, tạo ra độc tố botulinum. Khi ăn những thực phẩm này có thể dẫn đến tình trạng ngộ độc.

Trước đó, nhiều trường hợp đã bị ngộ độc botulinum. Không phải bệnh nhân ngộ độc botulinum nào cũng cần thuốc giải độc Botulism antitoxin heptavalent (BAT). Một số ca nhẹ vẫn có thể tự điều hòa, phục hồi. Tuy nhiên, trường hợp ngộ độc nặng cần phải có thuốc giải đặc hiệu. Thuốc này có tác dụng giải độc tố do vi khuẩn Clostridium botulinum gây ra và có giá 8.000 USD (khoảng 190 triệu đồng), do Canada sản xuất, hạn sử dụng 8 năm. Đây là loại thuốc rất hiếm, do bệnh lý này ít khi xảy ra nhưng đã xảy ra thì thường bệnh cảnh rất nặng.

Ngoài ngộ độc thực phẩm, botulinum còn gây ra các loại ngộ độc khác như: Ngộ độc ở trẻ sơ sinh (khi bào tử của vi khuẩn xâm nhập, phát triển vào ruột của trẻ và sinh ra độc tố gây bệnh); ngộ độc vết thương (khi bào tử xâm nhập vết thương từ tiêm chích ma túy, tai nạn xe… và tạo ra độc tố); ngộ độc do điều trị (khi tiêm quá nhiều độc tố botulinum, ví dụ thẩm mỹ); ngộ độc ruột ở người trưởng thành (tương tự ngộ độc ở trẻ sơ sinh).

Tất cả các triệu chứng của ngộ độc botulinum đều do tê liệt cơ gây ra bởi độc tố. Nếu không được điều trị, bệnh có thể tiến triển xấu, dẫn đến tê liệt hoàn toàn một số cơ như cơ hô hấp, các cơ ở cánh tay, chân và thân. Trong ngộ độc thực phẩm, các triệu chứng thường bắt đầu từ 18 đến 36 giờ sau khi ăn thực phẩm ô nhiễm.

Các dấu hiệu và triệu chứng của ngộ độc botulinum có thể gồm: Khó nuốt, yếu cơ, nhìn đôi, sụp mí mắt, mờ mắt, nói lắp, khó thở, khó cử động mắt, nôn mửa, buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy…

Lưu ý, người bị ngộ độc botulinum có thể không có tất cả các triệu chứng này cùng lúc. Nếu có các triệu chứng ngộ độc, nên đến ngay cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.

Để phòng chống ngộ độc do botulinum, ngành y tế khuyến cáo: Thứ nhất, trong sản xuất, chế biến phải dùng những nguyên liệu bảo đảm an toàn thực phẩm, tuân thủ theo đúng yêu cầu quy định về vệ sinh trong quy trình sản xuất. Trong sản xuất đồ hộp, phải chấp hành chế độ khử khuẩn một cách nghiêm ngặt.

Thứ 2, chỉ sử dụng các sản phẩm thực phẩm, nguyên liệu thực phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng; tuyệt đối không sử dụng các sản phẩm đóng hộp đã hết hạn sử dụng, bị phồng, bẹp, biến dạng, hoen gỉ, không còn nguyên vẹn hoặc có mùi vị, màu sắc thay đổi khác thường. Thực hiện ăn chín, uống sôi. Ưu tiên ăn các thực phẩm mới chế biến, mới nấu chín.

Không nên tự đóng gói kín các thực phẩm và để kéo dài trong điều kiện không phải đông đá. Với thực phẩm lên men, đóng gói hoặc che đậy kín theo cách truyền thống (như dưa muối, măng, cà muối…), cần đảm bảo phải chua, mặn. Khi thực phẩm hết chua thì không nên ăn.

Thứ 3, khi xuất hiện các triệu chứng ngộ độc botulinum, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.