Ngôi làng lâu đời trên dãy Alps

Tại một vùng của Thụy Sĩ được biết đến với thị trấn nghỉ dưỡng Zermatt, các nhà nghiên cứu đang khám phá lịch sử bị lãng quên dọc theo tuyến đường thương mại thời Trung cổ.

Những ngôi làng Zmutt giúp Zermatt trở thành một địa điểm đẹp như tranh vẽ để leo núi, trượt tuyết và đi bộ đường dài ở chân núi Matterhorn. Ảnh: GFC Collection.

Năm 1865, Edward Whymper, người Anh, đã chinh phục một trong những ngọn núi mang tính biểu tượng nhất của châu Âu trên dãy Alps – núi Matterhorn. Đỉnh núi có hình dạng giống như một chiếc răng khểnh với chiều cao gần 4.500 m nằm trên ngôi làng Zermatt, giáp với Italy. Cột mốc này đã quá phổ biến với hoạt động leo núi châu Âu nhưng đây chỉ là một phần lịch sử của ngôi làng Thụy Sĩ này.

Sự phát triển của thị trấn

Một con đường mòn đi bộ mới có tên Kulturwege được xây dựng tại thị trấn nghỉ dưỡng. Trong 6 năm tới, con đường mòn dài 19 m này sẽ kết nối qua 6 ngồi làng và làm nổi bật các chuồng trại bằng gỗ thông rụng lá đã có hàng thế kỷ.

Theo Werner Bellwald, nhà dân tộc học và đồng phát triển con đường mòn, có hàng triệu khách du lịch đến thăm Zermatt mỗi năm. Du khách cần đi bộ 15 phút từ trung tâm thị trấn để có thể cảm nhận được cách người dân sống cách đây 500 năm. Đó là một trong những ngôi làng phần lớn không có người ở. Ngôi làng nằm dọc theo 2 trong số 5 đoạn đường mòn đang mở cửa cho những người đi bộ.

Hàng trăm năm trước, Zermatt là một khu nghỉ mát trượt tuyết đẳng cấp thế giới. Nơi đây từng được biết đến là thiên đường đồng quê với những chuồng trại màu chocolate để lưu trữ ngũ cốc, sấy khô thịt và chăn nuôi gia súc. Các chuồng trại đóng vai trò quan trọng để giúp người dân địa phương sinh sống trong khí hậu thảo nguyên khô độc đáo của vùng.

Tuy nhiên có rất ít hồ sơ bằng văn bản ghi lại cuộc sống ở đây vào thời Hậu kỳ Trung cổ (khoảng năm 1300-1500 sau Công nguyên). Những người phát triển con đường đang hy vọng thay đổi điều đó bằng cách sử dụng khoa học và các kiến thức địa phương qua từng thế hệ để lấp đầy những khoảng trống lịch sử.

Những chuồng trại Zmutt ngày nay. Ảnh: Zermatt.

Chuyến đi xuyên qua lịch sử

Biển chỉ dẫn đầu tiên trên con đường Kulturwege được biết đến vào năm 2019. Trên đường đi, những người đi bộ gặp 14 trạm dừng. Mỗi trạm dừng làm nổi bật một chuồng cừu được gọi là gädi theo tiếng địa phương. Ẩn mình trong một phần nhô ra bằng đá, những chuồng gia súc bằng gỗ thông rụng lá này được xây dựng từ những thanh dầm và cửa sổ thời Trung cổ.

Dọc đường, những người đi bộ đường dài sẽ phát hiện hàng đống đá. Chúng được cho là những tàn tích cổ xưa của khu nuôi gia súc. Điểm cuối của đoạn đường hiện được đánh dấu bằng dây an toàn. Nơi đây có một cái bẫy linh miêu bằng đá 250 năm tuổi, một trong hai cái chưa được phổ biến ở khu vực Zermatt.

Giống một khu thôn quê hơn là một con đường mòn trên núi, đoạn thứ hai của Kulturwege được khánh thành vào năm ngoái. Một gädi đã được tái sử dụng làm không gian triển lãm dành riêng cho phụ nữ. Họ là trụ cột của nền xã hội nông nghiệp Zermatt. Những bức tranh cổ điển của triển lãm mô tả những người phụ nữ mang theo mọi thứ từ những bó lúa mạch đen đến phân bò trong những chiếc ba lô đan bằng liễu gai được gọi là tschifras.

Khi mở cửa vào mùa hè tới, đoạn thứ ba sẽ đưa du khách đi qua 4 thôn gồm Furi, Fleschen, Zum See và Blatten. Tất cả được gọi chung là Aroleid. Những ngôi làng này đã cùng với Winklemattehn, Zmutt và Im Hof (khu phố lịch sử của Zermatt ngày nay) từ bỏ nền độc lập. Năm 1791, họ hợp nhất thành một cộng đồng duy nhất có tên là Zer Matt (tạm dịch: “bên cạnh hoặc trên đồng cỏ” theo phương ngữ địa phương lâu đời).

Các ngôi làng của Zermatt gần như hoàn toàn tự cung tự cấp cho đến khi tuyến đường sắt từ Visp đến Zermatt được xây dựng vào năm 1891. Việc mở tuyến đường này đã kéo theo nền du lịch nở rộ. Điều này dẫn đến việc nhiều nhà kho bị bỏ hoang.

Một người leo núi đến thăm một chuồng trại truyền thống ở Zmutt. Ngôi làng nằm trên con đường mòn Kulturwege mới, làm nổi bật những công trình kiến trúc bằng gỗ hàng thế kỷ. Ảnh: Iris Kuerschner.

Đoạn cuối của tuyến đường xuyên qua một khu rừng thông thơm ngát và kết thúc tại một quán trà xây dựng từ đầu thế kỷ 20. Đây là một trong nhiều quán dành cho khách du lịch người Anh.

Lắp đầy khoảng trống

Lần đầu tiên, vào năm 2019, các nhà khoa học đã chứng minh rằng chuồng trại lâu đời nhất của châu Âu đã được giấu kín trên một cao nguyên toàn cảnh nhìn ra thị trấn Zermatt trong hơn 7 thế kỷ. Điểm nổi bật của con đường Kulturwege là khu vực này đã được định cư từ năm 1261.

Zmutt cũng là ngôi làng cổ nhất của dãy Alps. Danh hiệu này từng thuộc về Münster ở thung lũng Goms tại bang Valais, Thụy Sĩ.