Ngộ độc khí nitơ oxit do hít bóng cười: Cảnh báo từ chuyên gia

BSCKI Nguyễn Tấn Sang, khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, bệnh nhân Nhi được gia đình đưa đến khám trong tình trạng sức cơ tứ chi giảm 60-70%. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy nồng độ vitamin B12 của Nhi bình thường nhưng homocysteine cao gấp 5 lần.

Homocysteine là dạng amino axit trong cơ thể, thường kết hợp với methylcobalamin (một dạng chuyển hóa từ vitamin B12) tạo thành methionin. Methionon tham gia hình thành myelin – phần bao quanh sợi trục của các dây cùng rễ thần kinh, giúp bảo vệ và đẩy nhanh tốc độ dẫn truyền thần kinh.

Bác sĩ Sang giải thích, chỉ số homocysteine trong máu tăng trong khi vitamin B12 bình thường là dấu hiệu cơ thể ngộ độc khí nitơ oxit (N2O), gây ức chế quá trình chuyển hóa vitamin B12, dẫn đến dư thừa homocysteine. N2O là thành phần chính trong bóng cười. Theo gia đình, Nhi không có bệnh nền nhưng nghiện hít bóng cười với tần suất và liều lượng nhiều.

Kết quả đo điện cơ ghi nhận Nhi giảm biên độ, tốc độ dẫn truyền thần kinh ở tứ chi – dấu hiệu tổn thương thần kinh ngoại biên do hủy myelin. Chụp MRI 3 Tesla cột sống cổ phát hiện tổn thương sừng sau tủy sống cổ – biểu hiện của tình trạng ngộ độc khí N2O. Theo bác sĩ Sang, loại khí này có khả năng tác động, kích thích mạnh lên một số điểm của hệ thần kinh, tạo ra cảm giác lâng lâng, gây cười sảng khoái. Tuy nhiên, nó cũng có khả năng dẫn đến rối loạn trong cơ thể như cảm giác châm chích ở đầu các chi và đi lại loạng choạng, gây rối loạn khí sắc, trí nhớ, giấc ngủ.

Bóng cười gây ảnh hưởng đến sức khoẻ thể chất và tâm thần. (Ảnh minh họa).

“Nhi bị tổn thương thần kinh do ngộ độc khí N2O”, bác sĩ Sang nói thêm rằng nếu không điều trị kịp thời, sức cơ tiếp tục giảm, có thể gây liệt hoàn toàn. Người bệnh cần nhập viện để cai hít bóng cười, tránh thoái hóa bán cấp thần kinh trung ương và ngoại biên, khiến tổn thương thần kinh kéo dài, khó phục hồi.

Nhi được điều trị nội viện, tập phục hồi chức năng, kết hợp dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Sau 14 ngày điều trị, sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh cải thiện tốt, có thể tự đi đứng, vận động nhẹ, sức cơ phục hồi 90%.

Nitro oxide còn được gọi là “khí cười”, do Humphry Davy đặt ra, do tác dụng hưng phấn khi hít phải nó – đặc tính đã dẫn đến việc sử dụng nó như một loại chất để giải trí. Nó nằm trong danh sách các loại thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới.

Nitro oxide (Oxit Nitơ) có công thức hoá học là N2O, là hóa chất được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như trong công nghiệp, y học và công nghiệp thực phẩm. Báo cáo tại Anh năm 2016 cho thấy, Oxit Nitơ là loại chất giải trí phổ biến nhất.

Tại Việt Nam, thời gian qua liên tiếp ghi nhận các ca ngộ độc do sử dụng sản phẩm này. Báo cáo của Viện Sức khỏe tâm thần chỉ rõ, sử dụng Oxit Nitơ được cho có thể gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Tình trạng lạm dụng Oxit Nitơ, đặc biệt ở thanh thiếu niên đòi hỏi cần có một sự quan tâm đặc biệt.

N2O hoạt động rất nhanh và tạo ra tác dụng sinh lý (như giảm đau, hưng phấn và gây ảo giác) trong vòng vài giây sau khi hít vào. Nồng độ đạt cực đại sau khoảng 1 phút và biến mất trong vòng vài phút mà không có hiệu ứng nôn nao và người dùng có thể quay lại hoạt động bình thường trong một thời gian ngắn sau khi hít vào. Vì vậy, Oxit nitơ được sử dụng như một loại thuốc giải trí vì có khả năng tạo ra cảm giác “phê” ngắn hạn. Hầu hết người dùng giải trí đều không biết về độc tính trên bộ não và khả năng gây tổn thương cấp tính, mạn tính của nó.

Bộ Y tế cũng đã có Công văn gửi các đơn vị có liên quan, Sở Y tế các tỉnh, thành phố yêu cầu tăng cường quản lý việc sản xuất, kinh doanh và sử dụng sản phẩm khí N2O, bảo đảm truy xuất được người bán, người mua và xử lý nghiêm hành vi vi phạm, lạm dụng, sử dụng khí N2O sai mục đích. Văn bản nêu rõ, khí nitơ oxit (tên hóa học là dinitrogen monoxyd) có công thức hóa học là N2O, là hóa chất được sử dụng trong công nghiệp; sản xuất, chế biến thực phẩm và đang được nghiên cứu sử dụng để an thần, giảm đau trong nha khoa.

Tuy nhiên, hiện nay có tình trạng lạm dụng khí N2O tại một số điểm vui chơi, giải trí gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tinh thần và thể chất của người dân, đặc biệt là giới trẻ do thần kinh bị kích thích, hưng phấn và gây cười; sử dụng liều cao có thể dẫn đến ảo giác, gây những tác động tiêu cực đến đời sống xã hội. Để ngăn chặn việc sử dụng bóng cười, công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức là biện pháp trọng tâm xuyên suốt. Cùng với đó, các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh xử lý đối tượng buôn bán trái phép các sản phẩm bóng cười.

Thanh Hiền (t/h)