Ngăn chặn trục lợi bảo hiểm thất nghiệp

Nhiều nguyên nhân dẫn đến trục lợi BHTN

Tổng kết Luật Việc làm 2013, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) cho thấy, sau hơn 7 năm thực hiện Luật, số người tham gia BHTN tăng qua các năm, bình quân hằng năm tăng 14,3%. Từ năm 2015 đến nay, số đối tượng tham gia và được thụ hưởng các chế độ BHTN không ngừng tăng qua các năm, tính đến cuối năm 2022, có 14,3 triệu NLĐ tham gia BHTN. Mức độ bao phủ của BHTN trên lực lượng lao động trong độ tuổi chiếm khoảng 31,18%. Đối tượng bao phủ tăng kéo theo số người hưởng cũng tăng theo.

Số liệu thống kê từ Bảo hiểm xã hội Việt Nam cũng cho thấy, với diện bao phủ BHTN ngày càng được mở rộng, từ năm 2010 đến hết năm 2022, có gần 8,7 triệu người hưởng các chế độ BHTN.Tuy nhiên, cũng theo cơ quan chức năng, cùng với gia tăng số người hưởng BHTN thì tình trạng trục lợi BHTN cũng trở lên phổ biến mà điển hình là việc nhiều NLĐ vừa có việc làm mới vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp mà không tự động khai báo. Bên cạnh đó là tình trạng lao động chủ động xin nghỉ việc để đăng ký hưởng BHTN hoặc có hiện tượng NLĐ di chuyển từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác, nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, họ lại quay về chỗ cũ.

Giải quyết chế độ bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động tại Trung tâm Dịch vụ việc làm HàNội.

Bộ LĐTBXH cho rằng, việc trục lợi BHTN một phần do Luật chưa có quy định về trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc thông báo ngay cho cơ quan lao động, cơ quan Bảo hiểm xã hội về việc có việc làm của NLĐ, nên xảy ra trường hợp NLĐ đã có việc làm mà vẫn được hưởng BHTN. Ngoài ra, pháp luật cũng chưa có quy định cụ thể về quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BHTN.

Ở góc độ cơ quan triển khai thực hiện chính sách BHTN, qua quá trình trao đổi và trực tiếp lắng nghe tiếng nói của NLĐ, bà Vũ Thị Thanh Liễu – Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội cho biết, đa số NLĐ vi phạm không cố ý trục lợi tiền trợ cấp thất nghiệp mà chủ yếu bởi một số lý do như NLĐ chưa nắm rõ các quy định về pháp luật lao động nói chung, các quy định về BHTN nói riêng; NLĐ nhầm lẫn khái niệm có việc làm, đa số đều cho rằng, bắt đầu được tham gia đóng bảo hiểm xã hội, BHTN mới bị cắt hưởng trợ cấp thất nghiệp hoặc do NLĐ cũng chưa có sự trao đổi cụ thể rõ ràng với doanh nghiệp về nội dung và hiệu lực của hợp đồng lao động.

Ngoài ra, do nhu cầu có việc làm nên dù chưa được ký kết hợp đồng lao động, NLĐ vẫn đi làm và hưởng lương, dẫn đến tình trạng không xác định được chính xác ngày có việc làm theo hợp đồng lao động… Một lý do nữa theo bà Vũ Thị Thanh Liễu là đội ngũ cán bộ nhân sự tại các doanh nghiệp cũng chưa nắm vững các quy định về pháp luật lao động để tư vấn cho NLĐ dẫn tới việc hướng dẫn và thực hiện chưa đúng các quy định về giao kết hợp đồng lao động.

Tăng cường tuyên truyền và ứng dụng công nghệ thông tin

Ông Trần Tuấn Tú – Trưởng phòng Bảo hiểm thất nghiệp, Cục Việc làm (Bộ LĐTBXH) cho biết, để hạn chế tình trạng trục lợi BHTN, thời gian qua đơn vị này đã tăng cường thông tin tuyên truyền về quyền, trách nhiệm của NLĐ, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra để xử lý vi phạm đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để tránh trùng đóng, trùng hưởng; tăng cường công tác phối hợp giữa các cơ quan, địa phương để phát hiện trường hợp vi phạm, xử lý trách nhiệm. Cũng theo ông Trần Tuấn Tú, về xử lý vi phạm cũng đã có quy định đầy đủ, theo đó, những hành vi vi phạm ở mức độ hành chính sẽ bị xử lý hành chính, vi phạm hình sự sẽ bị xử lý hình sự.

Ở góc độ đơn vị trực tiếp hỗ trợ giải quyết chính sách BHTN, bà Vũ Thị Thanh Liễu cho biết, Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội đã áp dụng các biện pháp kiểm soát trong thực hiện chế độ BHTN đối với NLĐ; thực hiện đồng loạt các giải pháp nhằm hạn chế, phòng tránh việc trục lợi chính sách này. Đối với các trường hợp phải thu hồi tiền trợ cấp thất nghiệp, cán bộ Trung tâm đã hướng dẫn và đôn đốc NLĐ nộp lại tiền đã hưởng sai quy định cho cơ quan Bảo hiểm xã hội theo các quyết định chấm dứt, hủy, thu hồi đã ban hành. Đơn vị cũng sử dụng nhiều hình thức liên lạc thông báo NLĐ đến Trung tâm để hoàn thiện các thủ tục giải quyết hưởng BHTN.

Theo bà Vũ Thị Thanh Liễu, thực tế chính sách BHTN chỉ bù đắp một phần thu nhập của NLĐ trong thời gian thất nghiệp chứ không thể thay thế tiền lương, do đó, nhiều NLĐ chia sẻ họ cũng mong muốn tìm công việc ổn định, có thu nhập hơn là tìm mọi cách để hưởng trợ cấp thất nghiệp.“Cốt lõi của BHTN là giúp cho NLĐ bị mất việc sớm quay trở lại thị trường lao động, do đó cần có thêm chính sách hỗ trợ đào tạo nghề, tư vấn giới thiệu việc làm miễn phí cho NLĐ”, bà Liễu nhấn mạnh.

Để góp phần hạn chế tình trạng trục lợi Quỹ BHTN, trong đề nghị sửa đổi Luật Việc làm, Bộ LĐTBXH cũng đề xuất bổ sung quy định về trách nhiệm thông báo của người sử dụng lao động, xử lý đối với trường hợp người sử dụng lao động không có khả năng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ BHTN, quản lý đối tượng.Đồng thời, Bộ đề xuất bổ sung một số trường hợp không được hưởng trợ cấp thất nghiệp như: NLĐ đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc/hợp đồng lao động, NLĐ bị xử lý kỷ luật buộc thôi việc, người đang hưởng lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hằng tháng…