New Zealand và phép thử cho chiến lược “Zero Covid”

“Pháo đài” trước cơn bão Delta

Những biện pháp hạn chế mạnh tay đã giúp New Zealand khống chế khá thành công đại dịch Covid-19. Song trước sự càn quét của “cơn bão” mang tên biến thể Delta, liệu chiến lược “không Covid” có còn giúp đảo quốc này đứng vững?

New Zealand theo đuổi chiến lược không ca nhiễm, hay còn gọi là “Zero Covid” từ đầu dịch, với việc đóng cửa du lịch quốc tế và áp dụng phong tỏa cùng các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt, nhằm đẩy số ca mắc Covid-19 xuống thấp nhất có thể.

Chiến lược này đã giúp New Zealand thành công trong một thời gian dài, trở thành điểm sáng trong phòng, chống dịch, với hầu như không có lây nhiễm kể từ năm ngoái, trừ một số trường hợp được phát hiện vào tháng 2.

Nhưng tất cả đã thay đổi vào giữa tháng 8 sau đợt bùng phát của biến thể Delta ở Auckland, khiến Thủ tướng Jacinda Ardern phải gia hạn phong tỏa toàn quốc cấp độ 4 kể từ ngày 17/8, khi nước này ghi nhận ca mắc Covid-19 đầu tiên trong cộng đồng.

Sau gần 6 tháng không xuất hiện ca mới, New Zealand đang phải đối mặt với đợt bùng phát mạnh mang tên Delta, khởi phát từ Auckland, thành phố lớn nhất của New Zealand, rồi nhanh chóng lan rộng đến Thủ đô Wellington.

Trong ngày 2/9, New Zealand ghi nhận thêm 46 ca mắc Covid-19 mới, nâng tổng số ca nhiễm tại quốc gia này lên 770 trường hợp trong đợt bùng phát mới nhất.

Tình hình dịch bệnh tại New Zealand vẫn theo chiều hướng xấu bất kể đã trải qua hơn 2 tuần phong tỏa nghiêm ngặt.

Điều này làm dấy lên câu hỏi liệu chiến lược “Zero Covid” tham vọng nhằm loại bỏ hoàn toàn virus có còn khả thi nữa hay không, khi mà làn sóng dịch mới do biến thể Delta dễ lây lan đang bùng phát ở quốc đảo này?

Các biện pháp phản ứng mạnh mẽ và nhanh chóng của chính phủ bà Ardern, cùng với việc đóng cửa biên giới từ tháng 3-2020 đã góp phần giúp New Zealand kiểm soát khá thành công các đợt bùng phát trong nước.

New Zealand được đánh giá là kiểm soát tốt đại dịch khi chỉ có 26 ca tử vong trên tổng hơn 5 triệu dân, với sách lược tập trung vào loại bỏ virus khỏi cộng đồng dựa trên kiểm soát biên giới chặt chẽ cũng như phong tỏa mạnh tay khi phát hiện ca nhiễm.

Với chủng Delta, mọi thứ đã khác dù nước này vẫn áp dụng các biện pháp phong tỏa chặt chẽ. Tuy nhiên, bà Ardern vẫn bảo vệ quan điểm về áp dụng các biện pháp mạnh tay, nhấn mạnh lệnh phong tỏa trên toàn quốc đã giúp hạn chế sự lây lan của biến thể Delta, ngay cả khi số ca mắc mới vẫn đang gia tăng.

“Phong tỏa đang phát huy tác dụng nhưng biến thể Delta rất nguy hiểm. Chúng ta vẫn chưa đạt đến đỉnh của đợt bùng phát này. Điều đó có nghĩa là lựa chọn an toàn nhất lúc này là phải duy trì phong tỏa lâu hơn”.
Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern

Bà Ardern ngày 30-8 đã quyết định gia hạn lệnh phong tỏa ở Auckland thêm hai tuần. “Tất cả chúng ta đều cảm thấy được khích lệ khi các ca nhiễm mới đang có chiều hướng giảm đi trong vài ngày qua, và tôi biết tất cả chúng ta đều sẵn sàng tiếp tục xu hướng đó. Nhiệm vụ vẫn chưa hoàn thành và chúng ta cần phải tiếp tục”, nữ thủ tướng phát biểu tại một cuộc họp báo ngày 30-8.

Trong khi một số nhà phân tích và truyền thông nước ngoài đặt câu hỏi rằng liệu New Zealand có nên thay đổi chiến lược “xoá sổ Covid-19” khi đối phó với làn sóng Delta hay không, ông Chris Hipkins, Bộ trưởng phụ trách ứng phó Covid-19 của New Zealand cũng khẳng định, đất nước đang đi đúng hướng.

“Còn quá sớm để thay đổi. Chúng tôi đã tiến xa đến mức này và đó sẽ là một sự lãng phí lớn nếu chúng tôi từ bỏ chiến lược ngay lúc này.
Chris Hipkins, Bộ trưởng phụ trách ứng phó Covid-19 của New Zealand

“Sẽ có những thay đổi trong trung hạn và trong cách chúng tôi kiểm soát biên giới. Chúng tôi muốn đi đến thời điểm mà không cần đóng cửa để đối phó với những đợt bùng phát tiềm ẩn trong cộng đồng. Nhưng hiện tại vẫn chưa phải lúc cho thay đổi”, ông Hipkins cho biết thêm.

“Zero Covid” vẫn khả thi?

Với quy mô dân số nhỏ, New Zealand có lợi thế nhất định so với nhiều nước khi áp dụng chiến lược không ca nhiễm này. Chính quyền có thể dễ dàng hỗ trợ người dân mỗi đợt phong tỏa, đồng thời việc kiểm soát lây nhiễm, bóc tách, cách ly hay truy vết các ca nhiễm cũng dễ hơn.

Nhưng một câu hỏi đặt ra là liệu quốc gia này có thể duy trì cách tiếp cận mạnh tay, bao gồm các biện pháp ngăn chặn nghiêm ngặt đối với các đợt bùng phát kể cả nhỏ nhất một khi New Zealand bắt đầu mở cửa biên giới trở lại hay không? Câu trả lời từ nhóm chuyên gia tư vấn chống dịch cho chính phủ là có.

Dưới sự chủ trì của nhà dịch tễ học David Skegg, nhóm chuyên gia này cho biết trong một báo cáo công bố hồi giữa tháng 8 rằng việc duy trì chiến lược xóa sổ Covid-19 mạnh tay là vẫn khả thi ngay cả sau khi mở cửa trở lại.

Nhóm cho biết, nhiều quốc gia như Anh và Mỹ đã chấp nhận sống chung với virus và sẽ phải chứng kiến những đợt gia tăng ca nhiễm theo mùa. Ngược lại, New Zealand có cơ hội tiếp tục tận hưởng cuộc sống ít bị ảnh hưởng bởi sự tàn phá của Covid-19 nếu tiếp tục các biện pháp chống dịch mạnh tay.

Nhóm chuyên gia này cũng khuyến cáo, để chiến lược này phát huy tác dụng, New Zealand nên đóng cửa thêm ít nhất 6 tháng nữa, cho đến khi càng nhiều người được tiêm chủng càng tốt.

Việc mở cửa trở lại theo từng giai đoạn sau đó có thể bắt đầu với việc chỉ cho phép những người được tiêm chủng đầy đủ từ các quốc gia nơi đại dịch được kiểm soát tốt.

Người dân New Zealand cũng cho thấy sự ủng hộ cao đối với cách tiếp cận mạnh tay của chính phủ trong vấn đề đối phó với dịch bệnh.

Theo một cuộc khảo sát của The Spinoff công bố ngày 25/8, 69% người dân ủng hộ cách tiếp cận “xoá sổ Covid-19”, 21% nói rằng họ không chắc chắn, và chỉ 10% người New Zealand cho rằng đây không phải là chiến lược đúng đắn.

Một cuộc thăm dò khác cũng cho thấy 84% người dân New Zealand ủng hộ quyết định phong toả toàn quốc.

Trong khi các ca bệnh vẫn gia tăng đều đặn, các chuyên gia nhận định số ca mắc hàng ngày tại New Zealand có thể tiếp tục tăng trong những ngày tới. Song Tổng Giám đốc cơ quan y tế New Zealand, ông Ashley Bloomfield cho rằng, dù số ca mắc mới vẫn tăng đều, nhưng có thể tạm yên tâm khi số ca nhiễm không tăng theo cấp số nhân.

“Chủng Delta không giống như những gì chúng ta đã trải qua trước đây. Nó có khả năng lây lan cao và lan ra nhanh chóng như chúng ta đã thấy. Tuy nhiên, có thể yên tâm khi các ca mắc mới không tăng theo cấp số nhân và phần lớn vẫn tập trung chủ yếu ở Auckland”.
Tổng Giám đốc cơ quan y tế New Zealand, Ashley Bloomfield

Tăng tốc tiêm chủng – cơ sở cho tái mở cửa

Tuy vậy, cái khó đối với New Zealand hiện nay là tỷ lệ tiêm vắc xin chưa cao. Theo thống kê của Bộ Y tế nước này, mới có khoảng 29% trong tổng số 5,1 triệu người dân New Zealand hiện đã tiêm đủ 2 mũi.

Đây là một trong những tỷ lệ thấp nhất trong số các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD).

Song quốc gia này cũng đang đẩy nhanh tốc độ tiêm chủng với trung bình khoảng 80 nghìn mũi tiêm được triển khai trong những ngày gần đây. Chỉ riêng trong ngày 1/9, con số này là gần 90 nghìn, theo thống kê của Bộ Y tế New Zealand.

Bà Ardern cũng khẳng định, “xóa sổ Covid-19” sẽ tiếp tục là chiến lược của New Zealand cho đến khi phần lớn dân số nước này được tiêm chủng đầy đủ.

“Không ai muốn đóng cửa mãi. Đó không phải là mong muốn của chúng tôi. Nhưng trong khi đẩy mạnh tiêm chủng, xóa sổ Covid-19 vẫn là mục tiêu chính”.
Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern