Lý do ‘đất chìm’ Hà Lan bình yên khi lũ lụt càn quét châu Âu

Châu Âu có một hệ thống cảnh báo hàng đầu thế giới nhưng lũ lụt vẫn nhấn chìm các làng mạc, khiến hàng trăm người thiệt mạng. Trong khi đó, tại Hà Lan, nơi 1/3 lãnh thổ thấp hơn mực nước biển, bức tranh lại hoàn toàn khác.

Lực lượng cứu hộ Đức tìm kiếm nạn nhân lũ lụt ở Erftstadt hôm 17/7. Ảnh: CNN

Châu Âu trở tay không kịp

Khi các cộng đồng dân cư bị tàn phá bởi trận lũ lụt thảm khốc ở Tây Âu, họ đang tự hỏi làm thế nào mà mọi thứ lại diễn ra sai lầm và nhanh đến vậy. Rốt cuộc, châu Âu có một hệ thống cảnh báo hàng đầu thế giới, đưa ra cảnh báo thường xuyên trong nhiều ngày trước, nhưng lũ lụt vẫn nhấn chìm các làng mạc. Ít nhất 195 người thiệt mạng ở Đức và Bỉ, trong những trận lũ đến nhanh và mạnh mẽ.

Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Copernicus cho biết họ đã gửi trên 25 cảnh báo cho các khu vực cụ thể ở lưu vực sông Rhine và sông Maas trong những ngày trước lũ lụt, thông qua Hệ thống Nhận thức Lũ lụt châu Âu (EFAS). Hiện tại, câu hỏi đang được đặt ra là liệu chuỗi liên lạc từ cấp độ trung tâm châu Âu đến các khu vực có hoạt động hay không.

Jeff Da Costa, nhà nghiên cứu về khí tượng thủy văn tại Đại học Reading, Anh cho biết: “Rõ ràng đã có một sự đứt gãy nghiêm trọng trong truyền thông, mà trong một số trường hợp, nó đã cướp đi sinh mạng”. Ông Da Costa cho biết thường có khoảng cách giữa cảnh báo thời tiết mà các nhà khoa học đưa ra và hành động thực sự của những người phụ trách trên thực địa. Một số cảnh báo – bao gồm cả ở Luxembourg – chỉ được đưa ra sau khi lũ lụt ập đến, ông Costa nói.

Nước lũ dồn về nhanh ở Bischofswiesen, Đức.

Quy mô tàn phá ghê gớm hiện ra khi nước rút xuống sau trận lụt lịch sử ở Tây Âu.

Tại nhiều nơi chịu ảnh hưởng nặng nề, người dân bị choáng ngợp bởi tốc độ và sự hung dữ của dòng nước. Ở Đức, khi cuộc bầu cử đang đến gần, vấn đề lũ lụt đã nhanh chóng bị chính trị hóa, và các quan chức đang chuyển hướng đổ lỗi ở những nơi có thể. Tại thung lũng Ahr, một khu vực bị ngập lụt đặc biệt nghiêm trọng ở miền tây Đức, các quan chức cấp cao cho biết các cảnh báo đã được đưa ra trước thảm họa, nhưng nhiều người dân chưa thực sự coi trọng vì họ không quen với lũ lụt dữ dội như vậy.

Thị trưởng Schuld, một thị trấn đẹp như tranh vẽ ở Đức, ông Helmut Lussi cho hay trận lụt hoàn toàn không thể đoán trước được, và thị trấn mới chỉ trải qua hai trận lũ dữ trước đó, vào năm 1790 và 1910. “Tôi nghĩ rằng hệ thống chống lũ sẽ không giúp được gì cho tôi vì không thể tính toán được chuyện này, điều gì sẽ xảy ra với dòng sông Ahr khi lượng nước lớn như vậy”, ông Lussi nói với các phóng viên.

Đoàn tàu nằm im trong biển nước ở Kordel, Đức. Ảnh: CNN

Nhưng đáp lại, nhà nghiên cứu Da Costa nói rằng ông có thể thông cảm với thị trưởng, nhưng nhận xét đó cho thấy sự thiếu hiểu biết về những gì mà việc lập kế hoạch và quản lý tốt có thể làm được. Theo ông, khi các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng phổ biến do biến đổi khí hậu, các thị trấn như Schuld phải đẩy mạnh quy hoạch của họ.

“Nếu thị trưởng Schuld và thị trấn của ông ấy có một kế hoạch, được thông báo rõ ràng đến từng hộ gia đình, các doanh nghiệp và tổ chức để mọi người biết phải làm gì trong trường hợp xảy ra một loạt các tình huống lũ lụt khác nhau, thì ít nhất họ cũng sẽ chuẩn bị tốt như họ có thể”.

“Trong thời điểm khủng hoảng, mọi người cần biết họ đang làm gì. Đây là lý do tại sao chúng ta diễn tập sơ tán khỏi các tòa nhà, ngay cả khi ta không mong đợi có hỏa hoạn”, ông nói.

Một cây cầu bắc qua sông Ahr ở thị trấn Schuld bị phá huỷ. Ảnh: CNN

Bài học của Hà Lan

Ở Hà Lan, ngay bên kia biên giới giáp các khu vực bị lũ lụt tàn phá của Đức và Bỉ, bức tranh hoàn toàn khác. Hà Lan cũng đã hứng chịu lượng mưa cực lớn, nhưng các thị trấn ở nước này không hoàn toàn bị nhấn chìm và chưa có người nào thiệt mạng.

Giáo sư Jeroen Aerts, người đứng đầu bộ phận Rủi ro về Nước và Khí hậu tại Đại học Vrije ở Amsterdam, cho biết các quan chức Hà Lan đã chuẩn bị tốt hơn và có thể thông tin nhanh chóng đến người dân. “Chúng tôi thấy rõ hơn làn sóng đang đến và nó sẽ đi đến đâu”, ông Aerts nói với CNN.

Hà Lan có lịch sử lâu đời về quản lý nước và thành công của họ khi đối mặt với thảm họa lũ lụt có thể cung cấp cho thế giới bài học chi tiết về cách xử lý lũ lụt, đặc biệt khi biến đổi khí hậu khiến các hiện tượng mưa cực đoan phổ biến hơn.

Người dân đắp bao cát sau trận mưa lớn và lũ lụt ở tỉnh Limburg, Hà Lan. Ảnh: CNN

Hà Lan đã chiến đấu với biển và sông trong gần một thiên niên kỷ qua. Ba con sông lớn ở châu Âu – Rhine, Meuse và Scheldt – đều có vùng đồng bằng ở Hà Lan, và với phần lớn đất đai nằm dưới mực nước biển, 60% đất nước đang có nguy cơ lũ lụt.

Phần lớn lãnh thổ Hà Lan đang chìm dần. Nhưng cơ sở hạ tầng quản lý nước của họ là một trong những cơ sở hạ tầng tốt nhất trên thế giới – bao gồm những bức tường khổng lồ với những cánh tay robot di động có kích thước bằng hai sân bóng đá; các cồn cát ven biển được gia cố bằng khoảng 12 triệu mét khối cát mỗi năm; và những thứ đơn giản như đê và cống sông có nhiều không gian hơn để phình ra nhờ những hoạt động hạ thấp đáy, sàn và mở rộng bờ.

Sức mạnh của hệ thống này phần lớn nằm ở cách tổ chức của nó. Cơ sở hạ tầng quản lý nước của Hà Lan được quản lý bởi một nhánh chuyên trách của chính phủ, Tổng cục Quản lý Công trình Công cộng và Nước, cơ quan trông coi khoảng 1.500 km hệ thống phòng thủ lũ lụt nhân tạo.

Giáo sư Aerts cho biết, các vấn đề về nước được quản lý bởi một mạng lưới các cơ quan dân cử địa phương có chức năng duy nhất là chăm sóc mọi thứ về nước, từ lũ lụt đến nước thải. Cơ quan đầu tiên trong số các “ban nước” địa phương này được thành lập ở thành phố Leiden vào năm 1255 – khi Hà Lan đã nhận ra họ cần phải quản lý nước một cách mạnh mẽ.

“Ngoài chính phủ quốc gia, các tỉnh và thành phố, bạn còn có lớp thứ tư – các ban quản lý nước, hoàn toàn tập trung vào quản lý nước”, ông Aerts nói.

Rào chắn triều cường phía đông Scheldt là một phần của hệ thống phòng chống lũ lụt ở Hà Lan. Ảnh: CNN

Các “ban nước” có khả năng thu thuế một cách độc lập, vì vậy họ không phải chịu sự thăng trầm của kho bạc quốc gia.

Giáo sư Aerts giải thích: “Những gì bạn thấy là ở các quốc gia khác nhau, các chính sách từ các chính phủ thực sự mang tính lĩnh vực”. Còn ở Hà Lan, các ban quản lý nước là “chất keo” giữ mọi thứ lại với nhau, và có thể đảm bảo rằng một đề xuất xây dựng trên một vùng đồng bằng ngập lụt có sự tham gia của tất cả các bên liên quan.

Trang web của cơ quan quản lý nước tóm tắt một cách đơn giản và rõ ràng những gì họ đang cố gắng làm: “Trời mưa nhiều hơn, nước biển đang dâng cao và các con sông cần phải mang nhiều nước hơn. Việc bảo vệ chống nước dâng luôn phải duy trì”.