Lựa chọn việc thực hiện chính sách pháp luật về môi trường để giám sát tối cao

Nhiều kiến nghị giám sát, phản ánh của cử tri về môi trường

Quốc hội đã ban hành Luật Bảo vệ môi trường 2020, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2022. Riêng về nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường có hiệu lực sớm hơn từ ngày 01/02/2021. Một số nội dung khác áp dụng chậm nhất ngày 31/12/2024, như: Phân loại, chuyển giao chất thải rắn sinh hoạt, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải rắn sinh hoạt từ hộ gia đình và cá nhân.

Tại phiên thảo luận về dự kiến Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2025, diễn ra ngày 30/5, đại biểu Lê Thanh Hoàn – Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá cho biết, Quốc hội tổ chức giám sát chuyên đề về thực hiện chính sách bảo vệ môi trường vào thời điểm này sẽ thể hiện sự đồng hành với Chính phủ trong tổ chức thực thi pháp luật, nhằm tăng cường trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương, của mỗi người dân về bảo vệ môi trường và thực hiện chủ trương nhất quán của Đảng, đó là lấy bảo vệ môi trường sống và sức khỏe của Nhân dân là mục tiêu hàng đầu, kiên quyết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường, bảo đảm chất lượng sống, bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái, xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và thân thiện với môi trường, cũng như bước đầu thể hiện sự quyết tâm mạnh mẽ với cộng đồng quốc tế khi chúng ta đã cam kết phát thải dòng bằng 0 vào năm 2050.

Đáng chú ý, qua kiến nghị giám sát, nhóm nội dung thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường có nhiều kiến nghị liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường và quản lý xử lý rác thải. Qua phản ánh của cử tri cho thấy, địa phương nào có khu xử lý rác thải tập trung thì đều có sự ảnh hưởng nhất định đến tâm tư, nguyện vọng của người dân.

Việc xử lý rác thải bằng chôn lấp trực tiếp vẫn còn nhiều. Trong khi đó, các nhà khoa học cảnh báo, việc thu gom rác thải về bãi chôn lấp tập trung chủ yếu để khuất mắt người dân khi người dân có tâm lý đẩy rác ra xa mình. Nhưng thực tế, di chuyển ô nhiễm riêng lẻ từ nhiều nơi về một chỗ gây ô nhiễm lớn hơn, tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho môi trường, nhất là nguồn nước, ảnh hưởng trực tiếp đến người dân nơi có địa điểm chôn lấp rác thải.

Để hạn chế việc chôn lấp rác thải, công tác tổ chức thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt là một việc làm rất quan trọng trong thời gian tới, là nguồn đầu vào quan trọng cho nhà máy đốt rác phát điện, cũng như đẩy mạnh tái chế rác thải và hạn chế việc chôn lấp rác thải trực tiếp.

Vấn đề phân loại và chuyển giao chất thải rắn sinh hoạt là một nội dung rất quan trọng và có tác động lớn đến nhận thức của người dân, ý thức chung tay của cộng đồng về một môi trường xanh, sạch.

Đến đầu năm 2025 sẽ là thời điểm chính thức người dân thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt, đòi hỏi một quá trình đồng bộ giải pháp khoa học cho từng công đoạn. Đây sẽ là thách thức rất lớn trên thực tế, từ chi phí rác thải phát sinh cho đến bất cập tại các khu nhà chung cư với tiêu chuẩn cũ trong thu hồi rác thải sinh hoạt…

Giám sát tối cao là đúng thời điểm, trúng vấn đề nóng

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga – Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương nhận thấy, chuyên đề thực hiện chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực thi hành là vấn đề cần thiết phải giám sát tối cao trong thời gian hiện tại. Bởi lẽ, ô nhiễm môi trường đang là vấn đề nóng và được đông đảo cử tri hết sức quan tâm.

Tình trạng ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước nói riêng đã được nhiều đại biểu Quốc hội đề cập tới, đặc biệt là trong các phiên thảo luận tổ, thảo luận tại hội trường trong các phiên thảo luận về tình hình phát triển kinh tế – xã hội.

Trên thực tế, việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường đang có nhiều khó khăn, nhất là khi vào ngày 01/01/2025 bắt buộc phải triển khai phân loại rác thải tại nguồn. Tuy nhiên, hiện tại nhiều người dân, nhiều chủ nguồn thải vẫn chưa hiểu rõ phải phân loại rác như thế nào, trả tiền theo lượng rác thải ra sao, tập kết rác đã phân loại như thế nào và ngay cả các địa phương cũng chưa thực sự sẵn sàng cho công tác chuẩn bị.

Nhiều vướng mắc và nhiều vấn đề nan giải đang được đặt ra như: Thiếu thiết bị thu gom, thiếu phương tiện vận chuyển chuyên dụng đạt chuẩn, thiếu địa điểm tập kết và thiếu các quy định về định mức, đơn giá thu gom và xử lý rác thải…

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nhận xét, tuy đã có 2 năm chuẩn bị kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực, nhưng đến nay công tác chuẩn bị chưa được kỹ. Thực trạng này rất cần được giám sát tối cao để làm rõ những khó khăn, vướng mắc và để có biện pháp tháo gỡ kịp thời. Chính bởi vậy, nếu đưa chuyên đề này vào nội dung giám sát tối cao năm 2025 là đúng thời điểm và trúng vấn đề nóng.

Trong giám sát chuyên đề về môi trường, đại biểu Lê Thanh Hoàn đề nghị làm rõ nội dung xử lý rác thải về: Những thách thức, khó khăn trong việc triển khai phân loại rác thải rắn sinh hoạt và những giải pháp khắc phục; Việc tổ chức thực hiện trên thực tế, những ưu đãi, cơ chế đặc thù, khó khăn, vướng mắc trong việc đầu tư xây dựng nhà máy điện rác; Cần đánh giá toàn diện thị trường tái chế rác thải, cả chính thức và phi chính thức; Đánh giá sự tham gia trực tiếp tái chế của tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu hàng hóa, sản phẩm tái chế, hay chủ yếu chỉ đóng góp vào Quỹ bảo vệ môi trường; Sự hỗ trợ thực tế từ Quỹ bảo vệ môi trường đối với hoạt động tái chế rác thải…