Lạng Giang, Bắc Giang: Những nghệ sĩ vĩ cầm nông dân ở làng Then

Làng Then, xã Thái Đào nằm cách trung tâm huyện Lạng Giang (Bắc Giang) khoảng 11 km về phía Nam, cách Trung tâm TP Bắc Giang khoảng 5 km về phía Đông Bắc. Làng Then bình dị như bao ngôi làng của vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.

Làng Then có khoảng 1500 nhân khẩu với 362 hộ gia đình. Ban ngày, người nông dân làng Then chất phác, luôn bận rộn, tất bật, chân lấm tay bùn với ruộng đồng một nắng, hai sương, chủ yếu trồng các loại: Lúa nước; trồng hành; hoa Lay ơn và hoa Loa kèn phục vụ thị trường mang vẻ đẹp, hương sắc cho đời thêm vui tươi.

Họ đến với cây vĩ cầm, một loại nhạc cụ thuộc về âm nhạc hàn lâm, thường sử dụng trong các dàn nhạc giao hưởng. Từ thế kỷ trước, với lòng đam mê tâm huyết, học nhạc truyền tay, hướng dẫn thực tế, tỉ mỉ trực tiếp trên cây đàn. Trải qua năm tháng khổ luyện, dần quen, họ lại dần trở thành những nghệ sĩ thực thụ của làng. Một tuần, vào 2 buổi tối thứ hai và thứ sáu, Câu lạc bộ (CLB) đàn violon làng Then, xã Thái Đào có mặt đầy đủ để luyện tập vào lúc 20 giờ 00 phút tại Nhà văn hóa Đình, để luyện đàn và giao lưu trò chuyện sau một ngày lao động vất vả trên đồng ruộng, để được thả hồn theo giai điệu du dương, từ cây violon, dưới những đôi bàn tay khéo léo. Đôi bàn tay ban ngày còn cầm cuốc, cầm cày, làm đất trồng lúa, trồng hoa và rau màu. Đến giờ luyện tập, những ngón tay lại nhịp nhàng, nẩy dẻo bấm những nốt nhạc chính xác trên cần đàn, nẩy nên những âm thanh réo rắt, du dương vang vọng tới mỗi gia đình ở làng Then cùng thưởng thức. Lúc này mỗi nông dân đang đam mê hóa thân thành mỗi “nghệ sĩ”.

Kể về lịch sử, cơ duyên cây đàn violon đến với những người nông dân làng Then, Ông Nguyễn Quang Khoa, 63 tuổi – Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) đàn violon làng Then, xã Thái Đào chia sẻ: “Cụ Nguyễn Hữu Đưa, người làng Then, năm nay thọ 87, trước đây ông Đưa là nhạc công của Đoàn văn công Hà Bắc. Từ những năm 70 của thế kỷ trước, ông Đưa đã tâm huyết truyền lửa gây dựng niềm đam mê violon dạy cho thế hệ lớp trẻ. Lúc đó ông Nguyễn Quang Khoa lên 13 bắt đầu học Violon lớp do ông Đưa dạy tại làng. Năm 1976, tốp đàn violon của làng Then có 13 người vinh dự được Nhà nước mời tham gia biểu diễn chương trình văn nghệ phục vụ chào mừng Đại hội đảng toàn quốc lần thứ 4 tại thủ đô Hà Nội. CLB Đàn violon làng Then, xã Thái Đào được thành lập năm 2019, những năm trước khi thành lập, chỉ là tốp đàn violon của làng Then được tổ chức sinh hoạt theo nội quy quy định. Hiện CLB có 11 thành viên gồm đảm nhiệm: 01 người chơi cây đàn Viola; 01 người chơi cây Cenlo; 09 người chơi cây violon. Thành viên cao tuổi nhất là ông Hà Văn Chính, 66 tuổi, trẻ nhất là chị Liên 32 tuổi. CLB có 07 người xuất ngũ trở về địa phương, trong đó: 05 người nguyên là nhạc công của các đoàn nghệ thuật Quân đội gồm các ông: Hà Văn Chính – nguyên nhạc công Đội Văn công Trung đoàn E 568 – Quân khu Tả Ngạn; ông Nguyễn Quang Khoa – nguyên nhạc công Đoàn Văn công Bộ tư lệnh Thông tin liên lạc Thủ đô ; ông Nguyễn Văn Thu và Nguyễn Văn Hùng đều là nhạc công cấp Trung đoàn. Ngoài ra, 02 ông Giáp Văn Nguyên và Giáp Văn Thuật đều là nhạc công của Đoàn ca múa nhạc Hà Bắc trước đây”.

Ngoài sinh hoạt tại CLB, năm 2015 ông Hà Văn Chính còn mở lớp dạy đàn violon tại nhà miễn phí cho các con, em trong làng có niềm đam mê đến với loại hình nhạc cụ này. Về dịp hè lớp học của ông luôn duy trì khoảng trên 30 cháu với các lứa tuổi học sinh cấp 1 và cấp 2 đến nhờ ông truyền dạy.  Ngày nghỉ thứ 7 và CN, ông Chính đều không quản ngại bỏ công sức, trí tuệ để truyền lại cho các con, cháu trong làng mỗi khi có thời gian rảnh rỗi tranh thủ ngoài giờ học bài đến nhà ông học hỏi.

Đối với người dân làng Then, xã Thái Đào, tiếng đàn violon là âm thanh đỗi thân thuộc, gần gũi mỗi khi ăn xong bữa tối, lúc nghỉ ngơi uống chén trà nóng, nghe âm thanh véo von của tiếng vĩ cầm giúp họ quên đi những mệt nhọc sau một ngày lao động vất vả; xua tan những cám dỗ đời thường; lạc quan nghĩa tình cùng làng xóm, đồng thời chắp cánh cho lớp trẻ bay cao, bay xa với bao niềm hy vọng ước mơ phía trước. Những ngày lễ, tết, cưới, hỏi, sinh nhật, chúc thọ, các ngày sự kiện, khai trương CLB đàn violon làng Then, xã Thái Đào lại vinh dự được đón nhận những lời mời biểu diễn trân trọng của các tổ chức, cá nhân và giới yêu nhạc vĩ cầm. Âm thanh của những ca khúc Du kích sông Thao; Trống cơm, Người Hà Nội; Bèo dạt mây trôi; Làng tôi; Làng quan họ quê tôi…lại vang lên bay bổng, du dương, dội vọng làm đắm say, xúc động lòng người yêu tiếng vĩ cầm. Hy vọng một ngày không xa, tiếng vĩ cầm làng Then, xã Thái Đào sẽ vang lên bay bổng giữa khán phòng Nhà hát Lớn Hà Nội, cũng như các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.