Kiểm toán sông Mê Kông, phát hiện nhiều nguy hại

Kiểm toán Nhà nước vừa có báo cáo kết quả kiểm toán Việc quản lý nguồn nước lưu vực sông Mê Kông gắn với việc thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững.

Cuộc kiểm toán được thực hiện trong bối cảnh các quốc gia thuộc lưu vực sông (LVS) Mê Kông đã và đang phải đối mặt với những thách thức, tác động tiêu cực không thể lường trước từ hiện tượng biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường cũng như việc quản lý, khai thác và sử dụng nguồn nước thiếu bền vững, có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của hơn 65 triệu người dân trong lưu vực.

Cuộc kiểm toán có sự tham gia của 3/6 quốc gia thuộc LVS Mê Kông, gồm KTNN Việt Nam, Thái Lan và Myanma, cùng sự hỗ trợ chuyên môn, kỹ thuật của các chuyên gia đến từ KTNN Malaysia, Indonesia, Ngân hàng thế giới (WB)…

Tại Việt Nam, Đoàn KTNN thực hiện kiểm toán tại 4 bộ, ngành, gồm Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam, các Bộ TN&MT, Công Thương, NN&PTNT và 12 tỉnh, thành phố thuộc LVS Mê Công tại Việt Nam.

Kết quả kiểm toán cho thấy, trong giai đoạn 2016 – 2020, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc tăng cường hiệu quả công tác quản lý nguồn nước LVS Mê Kông, gắn với việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Tổng nguồn lực tài chính đã sử dụng trong quản lý tài nguyên nước tại các đơn vị được kiểm toán khoảng 42.542 tỷ đồng và ngày càng gia tăng…

Bên cạnh những kết quả đạt được, cuộc kiểm toán cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý nguồn nước LVS Mê Kông giai đoạn 2016 – 2020 tại các bộ, ngành, địa phương. Trong đó, công tác quy hoạch tài nguyên nước chung cả nước, nguồn nước liên tỉnh, nội tỉnh chưa kịp thời; công tác giám sát, kiểm soát của cơ quan quản lý còn thiếu sự đồng bộ, chưa đảm bảo kết nối từ Trung ương đến địa phương…

Theo KTNN, những bất cập, hạn chế trong quản lý tài nguyên nước kết hợp với các yếu tố biến đổi khí hậu, sự gia tăng của việc khai thác, sử dụng nước tại các quốc gia thượng nguồn đã tác động, ảnh hưởng tiêu cực tới Việt Nam, đặc biệt là khu vực ĐBSCL – là nơi sinh sống của hơn 17,3 triệu dân.

Cụ thể, số lượng nước sông Mê Kông từ thượng nguồn về ĐBSCL năm 2020 giảm 157 tỷ m3 so với năm 2011, cùng với đó lượng phù sa bùn cát năm 2020 cũng giảm tương ứng 14 triệu tấn so với năm 2017.

Cơ quan kiểm toán cũng chỉ rõ tình trạng xâm nhập mặn gây thiệt hại đến khoảng 509.804 ha diện tích cây trồng, 486.000 hộ bị thiếu nước sinh hoạt; 2.158 vụ sạt lở thiệt hại ước tính 1.078,9 tỷ đồng; trữ lượng đánh bắt thủy sản tự nhiên sụt giảm 12.644 tấn ước tính 770 tỷ đồng.

“Chất lượng nước tại nhiều con sông, kênh, rạch đều ghi nhận tình trạng ô nhiễm là nguyên dân dẫn đến 84.672 ca bệnh theo thống kê của ngành y tế trong giai đoạn 2016 – 2020; nhiều địa phương phản ánh sự suy giảm về số loài và số lượng cá thể nhiều loại sinh vật, thủy sản đặc trưng của sông Mê Kông; đồng thời cũng góp phần dẫn đến tình trạng hàng trăm ngàn lao động phải di dời khỏi địa phương, rời bỏ các công việc truyền thống để tìm kiếm việc làm tại các thành phố, đô thị lớn”, kết quả kiểm toán nêu rõ.

KTNN kiến nghị Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan đến việc thực hiện Hiệp định Mê Kông 1995 nghiên cứu, trao đổi, tham mưu cho Thủ tướng Chính Phủ, đề xuất xây dựng các văn bản, hướng dẫn kỹ thuật về giám sát sử dụng nước trên dòng nhánh. Đồng thời đề xuất xây dựng các điều khoản, chế tài cụ thể để giải quyết tranh chấp đối với các bất đồng giữa các quốc gia thành viên trong việc quản lý và sử dụng nước LVS Mê Kông.