HoREA góp ý bổ sung chính sách hỗ trợ đối với trường hợp được tái định cư tại chỗ

(Xây dựng) – Hiệp hội Bất động sản Thành phố Hồ Chí Minh vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài Nguyên và Môi trường lần 3 về việc góp ý một số quy định của Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Ảnh minh họa.

Cụ thể, Hiệp hội Bất động sản Hồ Chí Minh (HoREA) đề nghị xác định chính sách tái định cư “đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ và bổ sung chính sách hỗ trợ “giải quyết chỗ ở tạm thời” đối với trường hợp được “tái định cư tại chỗ”.

Theo HoREA, 19 năm trước đây, tại khoản 3 Điều 42 Luật Đất đai 2003 đã quy định: “Khu tái định cư được quy hoạch chung cho nhiều dự án trên cùng một địa bàn và phải có điều kiện phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”.

Và Điều 74 Luật Đất đai 2013 về nguyên tắc bồi thường về đất đai khi Nhà nước thu hồi đất không quy định nguyên tắc tương tự như Điều 42 Luật Đất đai 2003, nhưng tại khoản 2 Điều 85 Luật Đất đai 2013 quy định cụ thể:

“2. Khu tái định cư tập trung phải xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng, phù hợp với điều kiện, phong tục, tập quán của từng vùng, miền”.

Trong khi đó, tại Mục 2.3 Phần IV Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/06/2022 chỉ đạo án “Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đi trước một bước, bảo đảm công khai, minh bạch, hài hoà lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư theo quy định của Hiến pháp và pháp luật; có quy định cụ thể về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để sau khi thu hồi đất thì người dân có đất bị thu hồi phải có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”.

Đồng thời, khoản 2 Điều 79 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định: “2. Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”.

Mặt khác, khoản 3 Điều 97 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định: “3. Người có đất bị thu hồi được bố trí tái định cư tại chỗ nếu tại khu vực thu hồi đất có dự án tái định cư hoặc có điều kiện bố trí tái định cư. Ưu tiên vị trí thuận lợi cho người có đất thu hồi sớm bàn giao mặt bằng, người có đất thu hồi là người có công với cách mạng”.

Và tại khoản 2 Điều 86 Luật Đất đai 2013, cũng quy định trường hợp được bố trí “tái định cư tại chỗ” nhưng đều chưa quy định chính sách hỗ trợ “giải quyết chỗ ở tạm thời” nên không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn và không thống nhất, đồng bộ với khoản 3 Điều 116 Luật Nhà ở 2014 quy định “b) Trường hợp chủ sở hữu có nhu cầu tái định cư tại chỗ thì được bố trí nhà ở mới có diện tích tối thiểu bằng hoặc lớn hơn diện tích nhà ở cũ (…); 3. Trường hợp Nhà nước đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư thì chủ đầu tư dự án phải lo chỗ ở tạm thời hoặc thanh toán tiền để người được tái định cư tự lo chỗ ở trong thời gian cải tạo, xây dựng lại”.

HoREA nhận thấy, 19 năm trước đây tuy điều kiện đất nước ta còn nhiều khó khăn nhưng Luật Đất đai 2003 đã quy định “khu tái định cư phải có điều kiện phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”.

Hiện nay, tại thời điểm năm 2022, thế và lực của nước đã phát triển khác hẳn, chưa bao giờ có được cơ đồ như ngày nay và Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã xác định các mục tiêu phấn đấu đến năm 2045, trong đó có mục tiêu đến năm 2030 nước ta trở thành nước có công nghiệp tương đối hiện đại, có thu nhập khá.

Do vậy, cần mạnh dạn xác định mục tiêu giải quyết tái định cư cho người có đất ở bị thu hồi “phải đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ” (bỏ chữ “bằng”).

Theo HoREA, Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/06/2022 chỉ đạo “có quy định cụ thể về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để sau khi thu hồi đất thì người dân có đất bị thu hồi phải có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”, nên Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) hoàn toàn có thể quy định:

“Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ” để thể hiện ý chí của Nhà nước thực hiện mục tiêu giải quyết tái định cư ở mức cao nhất của Nghị quyết số 18-NQ/TW là “phải đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”.

Bên cạnh đó, người dân có đất bị thu hồi, nhất là trường hợp bị thu hồi đất ở rất thiệt thòi do phải di chuyển chỗ ở, thay đổi, xáo trộn môi trường sống, sản xuất, canh tác, làm việc, học hành, chăm sóc y tế… nên cần được giải quyết nơi ở mới phải tốt hơn nơi ở cũ.

Như vậy, nếu quy định “phải đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ” thì đây sẽ là bước “đột phá” của Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) lần này.

Hiệp hội cũng cho biết, tại khoản 3 Điều 68 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, trong đó có các trường hợp chỉnh trang khu đô thị, chỉnh trang khu dân cư nông thôn, cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư, di dời nhà trên và ven kênh rạch đều phải giải quyết nhu cầu được “tái định cư tại chỗ” cho người có đất ở bị thu hồi, nên rất cần thiết bổ sung quy định về “giải quyết chỗ ở tạm thời” để đảm bảo sự thống nhất với pháp luật về nhà ở.

Từ những phân tích trên, HoREA đề nghị xây dựng hoàn thiện khoản 2 Điều 79 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) như sau: “2. Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ”.

Đồng thời, đề nghị xây dựng hoàn thiện khoản 3 Điều 97 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) như sau: “3. Người có đất bị thu hồi dược bố trí tái định cư tại chỗ nếu tại khu vực thu hồi đất có dự án tái định cư hoặc có điều kiện bố trí tái định cư. Ưu tiên vị trí thuận lợi cho người có đất thu hồi sớm bàn giao mặt bằng, người có đất thu hồi là người có công với cách mạng. Trong thời gian chờ được tái định cư tại chỗ thì chủ đầu tư thỏa thuận giải quyết chỗ ở tạm thời hoặc thanh toán tiền để người được tái định cư tự lo chỗ ở”.