Hành lang pháp lý và giải pháp phát triển điện mặt trời

Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV diễn ra chiều 6/11, đại biểu Lê Tất Hiếu (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc đã đặt câu hỏi về hành lang pháp lý và giải pháp phát triển điện mặt trời trong thời gian tới. Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã trực tiếp trả lời về vấn đề này.

Đại biểu Lê Tất Hiếu (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc): Theo Quy hoạch điện VIII được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023, để thực hiện Nghị quyết số 134 ngày 17/11/2020 của Quốc hội khóa XIV, trong đó có nội dung: Ưu tiên và có chính sách đột phá để thúc đẩy điện mặt trời mái nhà của người dân và mái công trình xây dựng, nhất là các khu vực có nguy cơ thiếu điện như miền Bắc và điện mặt trời tự sản tự tiêu.

Từ nay đến năm 2030, công suất các nguồn điện loại hình này ước tính tăng thêm 2.600 MW, loại hình nguồn điện này được ưu tiên phát triển không giới hạn công suất, với điều kiện giá thành hợp lý và tận dụng lưới điện sẵn có, không phải nâng cấp.

Theo các dự báo của Bộ Công Thương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, mùa hè năm 2024 tiếp tục xảy ra nắng nóng khô hạn kéo dài do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, nguy cơ thiếu điện của miền Bắc là rất cao, việc xây dựng bổ sung nguồn điện mặt trời là một trong những giải pháp có thể thực hiện nhanh để cấp bổ sung nguồn điện cho miền Bắc. Tuy nhiên hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp có nhu cầu đầu tư điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu trong khu, cụm công nghiệp nhưng chưa thể thực hiện được do thiếu cơ chế chính sách, hành lang pháp lý. 

Đề nghị Bộ trưởng cho biết kế hoạch ban hành các cơ chế, chính sách để có hành lang pháp lý phát triển điện mặt trời mái nhà, bao gồm cả điện mặt trời trên mái nhà dân, công sở và điện mặt trời mái nhà trong các khu công nghiệp? Giải pháp để có thể phát triển điện mặt trời với công suất cao nhất có thể, đáp ứng nhu cầu sử dụng điện mặt trời trong thời gian tới?

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên: Đối với ý kiến của đại biểu, chúng tôi xin được trả lời như sau:

Quy hoạch điện VIII được Chính phủ phê duyệt có tổng nguồn là 150.489 MW, so với Quy hoạch điện VII điều chỉnh cùng kỳ của năm 2030 thì chỉ có 130.000 MW thôi, như vậy tại Quy hoạch điện VIII tăng 21.000 MW so với Quy hoạch điện VII điều chỉnh.

Trong đó, năng lượng tái tạo nói chung được tập trung phát triển, đặc biệt là điện mặt trời đạt 12.836 MW, chiếm 8,5% cơ cấu tổng nguồn, gồm 10.236 MW điện mặt trời tập trung và 2.600 MW điện mặt trời tự sản, tự tiêu nhưng cho nối lưới; điện gió trên bờ và gần bờ là 21.880 MW, chiếm 14,5% tổng nguồn; điện gió ngoài khơi là 6.000 MW, chiếm 4% tổng nguồn; điện sinh khối, điện rác là 2.270 MW, chiếm 1,5% tổng nguồn.

Như vậy, tổng nguồn năng lượng tái tạo (không kể thủy điện) đã chiếm cơ cấu 28,5% so với tổng nguồn. Đây là cơ cấu rất lớn, khi mà ngay cả những nước phát triển, có trình độ công nghệ phát triển – đặc biệt là trong lĩnh vực lưới điện thông minh và các thiết bị lưu trữ điện – cũng như giá điện ở mức cao, thì cũng chỉ ở ngưỡng trên dưới 20%.

Chúng ta phấn đấu như thế này là mức phấn đấu rất cao, và đương nhiên là ngoài nỗ lực của Việt Nam thì rất cần sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, nhất là cam kết JEPT.

Trong điều kiện hạ tầng công nghệ hiện tại của chúng ta, dứt khoát là để thực hiện được phương án vừa nêu thì phải tập trung nghiên cứu để đầu tư lưới điện thông minh và đầu tư phát triển hệ thống lưu trữ điện; đồng thời thúc đẩy thị trường điện của chúng ta trên cả 3 cấp độ là phát điện cạnh tranh, bán buôn điện cạnh tranh và bán lẻ điện cạnh tranh.

Ngoài ra, biểu giá điện cũng phải nghiên cứu để có tính linh hoạt hơn. Theo đó, để có thể bù đắp cho việc huy động điện năng lượng tái tạo ở mức cao khi đây là các nguồn điện phụ thuộc lớn vào điều kiện thời tiết, thì cần thiết phải nghiên cứu xây dựng cơ chế giá điện cho các nguồn điện mới như pin tích trữ năng lượng, phát triển thủy điện tích năng (bởi đây là các nguồn điện linh hoạt cao), đồng thời cần phải khuyến khích phát triển hệ thống điện mặt trời tự sản tự tiêu tại các nơi có phụ tải tăng cao.

Để khai thác tiềm năng lực lượng tái tạo, nhất là điện gió, điện mặt trời, chúng ta cần đẩy mạnh, khuyến khích các hoạt động đầu tư điện mặt trời tự sản, tự tiêu, không nối lưới. Đồng thời, nghiên cứu phát triển lưới điện thông minh; xây dựng và ban hành cơ chế mua bán điện trực tiếp để đẩy mạnh phát triển các loại thiết bị lưu trữ điện, thúc đẩy phát triển các loại thị trường điện, kể cả thị trường phát điện cạnh tranh, bán buôn điện cạnh tranh và bán lẻ điện cạnh tranh.

Hiện nay Bộ Công Thương đã và đang trình Chính phủ ban hành Nghị định về phát triển mặt trời áp mái. Khi Chính phủ chính thức có chủ trương cho phép xây dựng Nghị định theo khuyến nghị của Bộ Tư pháp thì Bộ Công Thương sẽ xây dựng theo quy trình.

Bộ Công Thương đang trình Chính phủ cho ban hành cơ chế mua bán điện trực tiếp trên cơ sở Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Xin báo cáo thêm là nói về phát triển mặt trời mái nhà không giới hạn về công suất thì cần đặt trong bối cảnh công nghệ của chúng ta sau này phát triển và các nhà đầu tư điện mặt trời mái nhà không được gây áp lực lên hệ thống điện truyền tải. Bởi lẽ, nếu như chúng ta không có điện nền ổn định, chiếm tỷ trọng 80-85% thì không một quốc gia nào có thể phát triển một cách là vô hạn định đối với năng lượng tái tạo và điện mặt trời.

Bảo Ngọc (T/h)