Hà Nội: Nhiều khó khăn, vướng mắc trong thanh toán các dự án BT

Không thể phủ nhận rằng các dự án BT (xây dựng – chuyển giao, hay còn gọi là đổi đất lấy hạ tầng) đã có những đóng góp nhất định vào sự phát triển của hệ thống cơ sở hạ tầng, môi trường, góp phần giảm ùn tắc giao thông của Thành phố.

Tuy nhiên, cùng chung “số phận”  với Dự án ở một số địa phương trên cả nước, Hà Nội đang gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai và thanh toán các dự án BT.

Thực trạng các dự án BT 

Theo ghi nhận từ UBND TP. Hà Nội, về dự án BT trên địa bàn hiện nay có 11 dự án đã hoàn thành và 06 dự án dạng triển khai thực hiện. 

05 dự án đã quyết toán gồm: (1). Tuyến đường Lê Văn Lương kéo dài đến hết địa phận Hà Nội (cũ) theo hình thức BT, (2). Đường trục phát triển phía Bắc Hà Đông theo hình thức BT: (3). Nút giao thông trung tâm quận Long Biên, (4). Cung tri thức Hà Nội; (5). Đường liên tỉnh Hà Nội – Hưng Yên.

06 dự án còn lại chưa phê duyệt quyết toán gồm: (1). Bảo tàng Hà Nội; (2). Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở: (3). Trạm xử lý nước thải khu vực Hồ Tây: (4). Tuyến đường Lê Đức Thọ đến Khu đô thị Xuân Phương; (5). Khu công viên và hồ điều hòa tại phía Bắc và phía Nam nghĩa trang Mai Dịch; (6). Vành đai 2: Đoạn Vĩnh Tuy – Ngã Tư Sở (kết hợp đoạn dưới thấp Vĩnh Tuy – Chợ Mơ – Ngã Tư Vọng). Hiện tại, các nhà đầu tư đang hoàn thiện hồ sơ quyết toán trình phê duyệt.

Có 06 dự án đã ký hợp đồng, đang triển khai bao gồm: 06 dự án đang thực hiện: (1). Tuyến đường 2,5: đoạn từ Đầm Hồng đến Quốc lộ 1A: (2). Tuyến đường từ đê Ngọc Thụy đi Khu đô thị mới Thượng Thanh; (3). Tuyến đường giao thông quanh Khu tưởng niệm Chu Văn An; (4). Công viên và hồ điều hòa 31,3ha tại ô đất CVI thuộc Khu đô thị mới Cầu Giấy; 5). Đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ (giai đoạn 2); (6). Xây dựng hệ thống cống nối thông hồ Vục, hồ Đầu Băng và hồ Tư Đình.

Trong 06 dự án nêu trên có 04 dự án đã hoàn thành thanh toán bằng quỹ đất đối ứng; 01 dự án chưa hoàn thành thanh toán quỹ đất và 01 dự án chưa thanh toán quỹ đất cho nhà đầu tư.

Những khó khăn, vướng mắc

Theo UBND TP. Hà Nội, có 3 nhóm vướng mắc đối với các dự án BT tại Thành phố.

Cụ thể, Nhóm 1, vướng mắc phát sinh từ quy định pháp luật về thanh toán cho nhà đầu tư.

Hệ thống quy định pháp luật trong thời gian qua ban hành chậm, chưa thống nhất: Năm 2007 ban hành nghị định 78/2007/NĐ-CP, năm 2009 ban hành nghị định 108/2009/NĐ-CP, năm 2015 ban hành nghị định 15/2015/NĐ-CP, năm 2018 ban hành nghị định 63/2018/NĐ-CP quy định về đầu tư theo hình thức đối tác công tư và năm 2020 ban hành Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư – PPP.

Ví dụ như giao đất đối ứng thanh toán mâu thuẫn với Luật Đất đai 2013 (Điều 118 Luật Đất đai 2013 quy định Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất theo hình thức đấu giá quyền sử dụng đất); chưa có quy định đối với trường hợp trong quỹ đất đối ứng dự kiến thanh toán có quỹ đất công nằm xen kẹt …và cấp thẩm quyền chậm ban hành Nghị định, Thông tư hướng dẫn.

Trường hợp tổ chức đấu giá quỹ đất dự kiến thanh toán cho nhà đầu tư: Tiền thu được sau khi đấu giá được nộp vào ngân sách và hiện nay không có quy định, khung pháp lý về thanh toán cho các dự án BT bằng ngân sách nhà nước (tiền thu từ đấu giá đất để đầu tư dự án thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư công).

Về thanh toán cho các dự án BT đang triển khai thực hiện chuyển tiếp (theo Luật PPP năm 2020) nhưng chưa được thanh toán có khó khăn vướng mắc: Tại các Hợp đồng BT đã ký kết trước năm 2018 đã dự kiến quỹ đất đối ứng để thanh toán. Hiện nay giá trị quỹ đất (tiền sử dụng đất được xác định tại thời điểm quyết định giao đất theo quy định của Luật Đất đai năm 2013) thanh toán đã tăng, lớn hơn nhiều lần so với giá trị công trình BT được phê duyệt.

Về nguyên tắc áp dụng quy định pháp luật phải thực hiện thanh toán theo Luật PPP năm 2020 (Điều 101 quy định thanh toán theo quy định của hợp đồng BT đã ký kết và quy định của pháp luật tại thời điểm ký kết hợp đồng). Tuy nhiên, như vậy không đảm bảo phù hợp quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017, Nghị định số 69/2019/NĐ-CP ngày 15/8/2019 của Chính phủ và Nghị định số 35/2021/NĐCP ngày 29/3/2021 Chính phủ (thanh toán theo nguyên tắc ngang giá).

Theo quy định của Luật PPP năm 2020 Dự án đã ký kết hợp đồng trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì tiếp tục thực hiện theo quy định của hợp đồng BT đã ký kết… Hiện nay, có một số dự án đã ký kết hợp đồng, chưa triển khai thực hiện do một số nguyên nhân chủ quan, khách quan (do quy hoạch cần phải phê duyệt điều chỉnh, do còn nhiều khiếu kiện, do dịch bệnh Covid…). Việc tiếp tục thực hiện theo hình thức Hợp đồng BT không còn phù hợp, cần nghiên cứu chuyển đổi sang hình thức đầu tư công để đẩy nhanh tiến độ. Tuy nhiên, hiện chưa có quy định về trình tự, thủ tục, thẩm quyền quyết định nguồn kinh phi bồi thường cho Nhà đầu tư có dự án BT phải chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Nhóm 2, vướng mắc do thiếu quy định để thực hiện ở cấp nghị định hoặc quy định còn cách hiểu chưa thống nhất. Có dự án được phê duyệt và ký kết hợp đồng BT từ năm 2008, trong đó đã giao và xác định giá trị quỹ đất thanh toán. Nay dự án phải phê duyệt điều chỉnh (tiếp tục thực hiện giai đoạn 2 của dự án), nhưng chưa có quy định cụ thể về phương pháp xác định tổng vốn đầu tư, xác định đơn giá, định mức, biện pháp thi công, các loại vật tư, vật liệu đối với khối lượng các hạng mục sẽ thực hiện tại thời điểm hiện nay so với thời điểm phê duyệt Dự án.

Nhóm 3, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng. Ví dụ công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư còn vướng mắc về cơ chế, chính sách xác định nguồn gốc đất, tái định cư; quy trình giải phóng mặt bằng phức tạp, phải thực hiện đầy đủ các bước theo quy định đối với từng phương án cụ thể… gây khó khăn trong thực hiện, dẫn đến làm chậm quá trình thực hiện, làm tăng giá trị các dự án BT.

Những đề xuất, kiến nghị

Ngày 24/6/2023, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hồ Chí Minh, trong đó: Về các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Thành phố được áp dụng loại hợp đồng BT.

Thực hiện Quyết định số 770/QĐ-BTP ngày 22/5/2023 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành Kế hoạch soạn thảo dự án Luật Thủ đô (sửa đổi), UBND thành phố Hà Nội đã giải trình, bổ sung hoàn thiện dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), trong đó có đề nghị Quốc hội xem xét thông qua, cho phép thành phố Hà Nội được Thực hiện dự án đầu tư theo phương thức đầu tư xây dựng – chuyển giao (BT), hình thức hợp đồng BT.

Qua đó, UBND thành phố Hà Nội đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư xem xét, chấp thuận về việc tiếp tục thực hiện dự án đầu tư theo phương thức đầu tư xây dựng-chuyển giao (BT), hình thức hợp đồng (BT).