‘Hạ ngầm’ đường Tôn Đức Thắng: Không nên!

Sở Quy hoạch Kiến trúc đề xuất UBND TP.HCM phương án ngầm hóa lòng đường Tôn Đức Thắng khiến dư luận quan tâm. Phóng viên Người Đô thị ghi nhận ý kiến thảo luận từ TSKH-KTS. Ngô Viết Nam Sơn, một chuyên gia quy hoạch nặng lòng với thành phố.

Theo đề xuất, không gian ngầm dưới đường Tôn Đức Thắng có ba tầng. Tầng 1 gồm 6 làn xe và trung tâm thương mại hai bên đường; tầng 2 gồm trung tâm thương mại và bãi xe ngầm; toàn bộ tầng 3 sử dụng làm bãi xe.

Theo TSKH-KTS. Ngô Viết Nam Sơn, đường ngầm Tôn Đức Thắng chủ yếu phục vụ trước mắt cho những người dân đang sinh sống, làm việc tại các cụm nhà cao tầng dọc theo trục đường Nguyễn Hữu Cảnh kéo dài từ chân cầu Sài Gòn về Ba Son, thuận tiện lái xe qua bến Bạch Đằng đi quận 4, quận 7, Nhà Bè và xa hơn là Cần Giờ. Tuy nhiên, những cụm cao tầng này sẽ sớm kết nối hiệu quả với cầu Thủ Thiêm 3, dự kiến bắc từ đường Tôn Đản (quận 4) qua Thủ Thiêm; cầu Thủ Thiêm 4 kết nối Khu đô thị Nam Sài Gòn (quận 7) và TP. Thủ Đức. Cả hai cây cầu vượt sông Sài Gòn này đều đã được phê duyệt quy hoạch trong đó cầu Thủ Thiêm 4 có tổng đầu tư dự kiến khoảng 5.000 tỉ đồng đang được Sở Giao thông Vận tải TP.HCM đẩy nhanh thủ tục chuẩn bị để đáp ứng tiến độ khởi công dịp 30.4.2025.

Đường Tôn Đức Thắng sát sông Sài Gòn. Nếu hạ ngầm, công tác thiết kế buộc phải cộng thêm chi phí chống thấm, dẫn đến tổng mức đầu tư có thể tăng trên 300% so với đường trên mặt đất, gia tăng gánh nặng ngân sách không cần thiết, nhất là trong bối cảnh kinh tế đã và đang tiếp tục khó khăn. Chống thấm hiệu quả ngăn nước từ sông Sài Gòn thẩm thấu vào hầm nhưng đồng thời cũng bịt luôn lối thoát nước ra sông, dội ngược lại trung tâm quận 1, theo ông Nam Sơn.

Đường Tôn Đức Thắng là mặt tiền của quận 1 với nhiều công trình lịch sử có giá trị di sản như trụ sở UBND TP.HCM nhìn ra đường Nguyễn Huệ, chợ Bến Thành, tòa nhà Bưu điện trung tâm…, đồng thời tập trung hệ thống nhà hàng khách sạn trung tâm thương mại cung cấp dịch vụ hạng sang. Diện tích tương đương một xã (8km2) nhưng quận 1 đóng góp đáng kể vào số thu thuế của thành phố.

Nhìn lại năm 2021. Khi cả nước vật lộn với dịch bệnh, thành phố triển khai giãn cách xã hội mạnh, thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận 1 ước đạt 18.588 tỉ đồng, tăng 4,46% so với cùng kỳ năm 2020, cao hơn 46 tỉnh, thành trên cả nước trong đó có những địa phương đã tự cân đối thu chi ngân sách như Cần Thơ, Thái Nguyên, Hưng Yên… và lớn hơn số thu của 8 tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Điện Biên, Lai Châu, Tuyên Quang, Hà Giang Kon Tum và Đắk Nông cộng lại. Vị thế và giá trị của quận 1 đòi hỏi đánh giá thận trọng, toàn diện tác động môi trường, kinh tế – xã hội trước khi phê duyệt chủ trương đầu tư.

Về hạng mục bãi đậu xe ngầm, ông Sơn đề xuất vị trí không gian ngầm dưới đường Nguyễn Huệ, kết nối với ga metro gần trụ sở UBND TP.HCM, hiệu quả hơn về sử dụng và tiết kiệm hơn về kinh tế xây dựng.

Đề xuất ngầm hóa lòng đường Tôn Đức Thắng là một hạng mục thuộc đồ án quy hoạch 1/500 Công viên Bến Bạch Đằng mà Sở Quy hoạch – Kiến trúc thực hiện theo chỉ đạo của UBND TP.HCM. Công viên Bến Bạch Đằng nằm trong phạm vi khu trung tâm hiện hữu rộng 930ha đã được UBND TP.HCM phê duyệt quy hoạch 1/2.000 năm 2021, tách biệt với quy hoạch Thủ Thiêm.

Tình huống này nhắc nhớ bài học phát triển phố Đông tại Thượng Hải. TP.HCM và Thượng Hải đều có một dòng sông chảy giữa lòng thành phố. Cũng giống như Khu đô thị mới Thủ Thiêm, bờ Đông của Thượng Hải bị giải tỏa trắng. Hàng chục đồ án quy hoạch nhưng bờ Đông của Thượng Hải không thu hút được đầu tư.

Phố Đông chỉ rực sáng khi SOM thực hiện quy hoạch hợp nhất các khu vực trọng điểm hai bên bờ sông, và kết nối trực tiếp khu trung tâm cũ và mới của hai bờ Đông Tây thông qua 6 đường hầm dưới lòng sông Hoàng Phố. Kết nối yếu với khu trung tâm hiện hữu cũng chính là một trong những điểm yếu nhất của Thủ Thiêm, theo ông Nam Sơn.

Quy hoạch Thủ Thiêm và quy hoạch khu trung tâm hiện hữu đều được thực hiện bởi những công ty tên tuổi. Sai lầm chiến lược là đề bài thiết kế sai, chia tách ranh giới nghiên cứu quy hoạch Thủ Thiêm và khu trung tâm bằng hai bản thiết kế độc lập, thay vì yêu cầu “thí sinh” thực hiện đồ án quy hoạch hợp nhất.

“Việc ngầm hóa đường Tôn Đức Thắng không chỉ lãng phí vì không thực sự cần thiết, mà còn đóng lại cơ hội xây dựng một đường hầm thứ hai dưới lòng sông Sài Gòn trong tương lai, không còn khả năng nào kết nối trực diện khu trung tâm hiện hữu sang trung tâm Thủ Thiêm giống như Phố Đông Thượng Hải”, ông Sơn nhận xét.

Điều 46 khoản 1 Luật Quy hoạch Đô thị 2020 quy định: “Quy hoạch đô thị phải được định kỳ xem xét, rà soát, đánh giá quá trình thực hiện để kịp thời điều chỉnh phù hợp với tình hình phát triển kinh tế – xã hội trong từng giai đoạn. Thời hạn rà soát định kỳ đối với quy hoạch chung, quy hoạch phân khu là 5 năm, quy hoạch chi tiết là 3 năm, kể từ ngày quy hoạch đô thị được phê duyệt”.

Quy hoạch Khu trung tâm hiện hữu 930ha bên bờ Tây do Nikken Sakkei thực hiện, được UBND TP.HCM phê duyệt tại Quyết định 6708/QĐ-UBND ngày 29.12.2012. Quy hoạch chi tiết Khu Trung tâm Đô thị mới Thủ Thiêm tỷ lệ 1/2.000 diện tích 657ha do Sasaki Associates kết hợp với Viện Quy hoạch Xây dựng thành phố lập, được UBND TP.HCM phê duyệt tại Quyết định 6566/QĐ-UBND ngày 27.12.2015.

Như vậy, trên cơ sở rà soát lại quy hoạch theo quy định của luật, chính quyền thành phố nên hợp nhất thay vì tiếp tục tách rời việc điều chỉnh quy hoạch Thủ thiêm bờ Đông và quy hoạch khu trung tâm hiện hữu mở rộng bờ Tây sông Sài Gòn, theo ông Nam Sơn.