Gỡ “nút thắt” để người thu nhập thấp có nhà

Thực trạng nhà ở cho người thu nhập thấp

Phân tích thực trạng nhà ở xã hội (NƠXH) hiện nay tại buổi tọa đàm “Đại cách mạng NƠXH giải quyết 10 triệu căn nhà cho 40 triệu người Việt Nam”, chuyên gia kinh tế, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, hiện nay theo tính toán, NƠXH mới phục vụ được chưa tới một nửa nhu cầu của người thu nhập thấp, bởi có nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân thứ nhất là do chính sách về Luật Đất đai, Luật Nhà ở, luật về đầu tư còn thiếu nhất quán, chồng chéo. “Ví dụ theo luật phải có quy hoạch về nhà ở cho công nhân các khu công nghiệp, nhưng lại không nói rõ quy hoạch trong khu công nghiệp hay ngoài khu công nghiệp, khiến cho chủ đầu tư rất bối rối”, ông Lực nói.

Cần gỡ nút thắt cơ chế để người thu nhập thấp có nhà ở. Ảnh minh họa

Thứ hai là khó khăn về vốn. Theo đánh giá thì cần 9.000 tỷ đồng vốn ban đầu cho NƠXH, nhưng đến nay cũng mới chỉ đáp ứng được 20% tổng nhu cầu vốn NƠXH. “Đến nay, Ngân hàng Chính sách xã hội đã được phân bổ 2.163 tỷ đồng, còn thiếu 6.837 tỷ đồng để cho các đối tượng cá nhân vay vốn mua, thuê mua NƠXH, xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở. Trong khi đó, tổ chức tín dụng do Nhà nước chỉ định chưa được bố trí nguồn vốn để cấp bù lãi suất cho vay (mới có khoảng trên 248 tỷ đồng). Như vậy, so với kế hoạch vốn đến năm 2020, ngân sách cấp cho phát triển NƠXH còn thiếu tổng số 7.085,63 tỷ đồng trong giai đoạn 2016-2020”, ông Lực cho biết.

Thứ ba là thực trạng về quỹ đất. Hiện nay, cơ chế về quỹ đất chưa được hài hòa, còn phụ thuộc vào địa phương. Có địa phương tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhưng có địa phương thì không. “Khi tôi làm việc với các chủ đầu tư tôi thấy vướng mắc lớn nhất về quỹ đất sạch dành cho NƠXH, đây là vấn đề vô cùng quan trọng bởi nhiều doanh nghiệp được giao đất nhưng vướng ở khâu giải phóng mặt bằng, cuối cùng không thể triển khai dự án. Vấn đề nữa là về quy hoạch cũng rất quan trọng, nếu chúng ta làm tốt quy hoạch dù các khu NƠXH tuy ở khu vực vùng ven nhưng nếu kết nối của chúng ta tốt, người dân sẵn sàng về ở”, ông Lực nhấn mạnh.

Thêm một thực trạng nữa đối với NƠXH, đó là thiếu hạ tầng đồng bộ như trường học, mẫu giáo, hệ sinh thái; một số công trình chất lượng thấp dẫn đến cái nhìn thiếu thiện cảm về NƠXH. “Trong suy nghĩ của nhiều người, thì NƠXH là rẻ, xuống cấp, xập xệ”, ông Lực nói thêm và đồng thời nhấn mạnh: “Tại Việt Nam, trong vòng 10 năm chúng ta đặt ra một kế hoạch rất tham vọng là xây dựng 22 triệu m2 NƠXH nhưng hiện chúng ta chỉ xây dựng hơn 17 triệu m2, tương đương 78%. Tuy nhiên, số lượng NƠXH đưa vào sử dụng còn lãng phí, nhiều dự án bỏ hoang, xuống cấp nhanh”.

Ông Nguyễn Quang Huy – đại diện Tập đoàn APEC cho rằng, hiện nay nhà ở thương mại dư thừa, nhà ở cho người thu nhập thấp thiếu trầm trọng. Tác động của đại dịch Covid-19 khiến vấn đề NƠXH càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Hàng triệu người lao động di cư ngược từ các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh quay trở về quê hương, là một vấn đề mà toàn xã hội cần chung tay giải quyết.

Xác định “rào cản” để gỡ vướng!

Chuyên gia kinh tế, TS. Vũ Đình Ánh cho rằng, muốn làm một cuộc cách mạng về NƠXH, cần kiểm tra lại một số định nghĩa về NƠXH hiện nay. Thứ nhất, giá nhà dưới 15 triệu đồng/m2, diện tích dưới 70m2 (trị giá dưới 1 tỷ) hiện nay có đúng không? Thứ hai, NƠXH đã đến được đúng đối tượng chưa? Vì hiện nay có nhiều người “đi xe sang” đến mua NƠXH. “Đã đến lúc chúng ta phải đặt vấn đề: Liệu NƠXH có đến được tay người có thu nhập thấp?”, ông Ánh nói.

Cùng với đó, quỹ đất để xây NƠXH đang là một nút thắt lớn. Nhu cầu của người lao động, đặc biệt là công nhân cần phải ở gần nơi làm việc, có khi là ở trong đô thị, nhưng quỹ đất để xây NƠXH trong đô thị thực tế là không có, buộc phải ra xa. Còn một vấn đề cần xem xét, thay đổi, đó là quy định nhà ở thương mại phải dành 20% quỹ đất để xây NƠXH hiện nay chưa thực hiện được.

Theo TS. Tiến sĩ Vũ Đình Ánh, cần đa dạng hóa nguồn vốn cho NƠXH. Vốn giá rẻ là tổng hợp tất cả các nguồn vốn. Nhưng hiện nay, câu chuyện quỹ tín thác vẫn chưa hoàn thiện. Trái phiếu xanh, tín dụng xanh là câu chuyện chúng ta cần phải tận dụng, không chỉ từ nguồn vốn trong nước mà nguồn vốn quốc tế. Các nhà đầu tư phải tiếp cận được nguồn vốn rẻ nhất thì mới có thể xây dựng được những căn hộ giá rẻ đáp ứng nhu cầu xã hội.

Về nguồn vốn cho NƠXH, TS. Cấn Văn Lực cho biết việc phát triển NƠXH dành cho người thu nhập thấp và công nhân lao động thời gian qua được Chính phủ đặc biệt quan tâm và có chính sách ưu đãi để khuyến khích đầu tư, song kết quả vẫn còn hạn chế. Trong giai đoạn tới, bên cạnh việc tạo các cơ chế, chính sách thuận lợi, cần có cả nguồn lực để trợ lực phát triển NƠXH.

“Bộ Xây dựng đề xuất cơ chế chính sách và gói tín dụng hỗ trợ thực hiện chính sách NƠXH, đặc biệt là nhà ở công nhân khu công nghiệp trong Chương trình phục hồi kinh tế bền vững đến năm 2023. Cụ thể, gói tín dụng cấp bù lãi suất 15.000 tỷ đồng cấp cho Ngân hàng Chính sách xã hội và các ngân hàng thương mại để thực hiện phát triển NƠXH theo các quy định của pháp luật nhà ở hiện hành, pháp luật về đầu tư công trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025. Tôi cho rằng đây là kiến nghị rất tốt”, ông Lực cho biết.

Bàn về các giải pháp nhà ở cho người thu nhập thấp, ông Nguyễn Đỗ Lăng – Chủ tịch APEC Group cho cho biết, thay vì thực hiện những dự án thương mại mang lại lợi nhuận cao hơn, Tập đoàn APEC sẵn sàng dùng quỹ đất hiện có để làm NƠXH 5 sao với mục đích người thu nhập thấp cũng có nhà ở với nhiều tiện ích.

“Hiện nay việc phát triển NƠXH đang gặp nhiều khó khăn, nguồn cung sản phẩm ngày càng khan hiếm, trong khi nhu cầu ngày càng tăng cao. Vì vậy, cần phải có cuộc “đại cách mạng” cho phát triển NƠXH, trên cơ sở đó mục tiêu của APEC Group giai đoạn 2021 – 2030 sẽ đầu tư, phát triển từ 6 – 10 triệu căn hộ NƠXH đạt tiêu chuẩn 5 sao nhằm đem lại lợi ích tối đa cho cộng đồng, đặc biệt là những người thu nhập thấp”, ông Lăng cho biết.

Chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực cho rằng, đề xuất của APEC là rất mạnh dạn, có tính đột phá, cách tiếp cận mới mẻ. Tuy nhiên, để đề án thành công, rất cần sự chung tay, ủng hộ của các cơ quan Nhà nước như Bộ Xây dựng, Ủy ban Kinh tế Quốc hội, Ban Kinh tế Trung ương, Chính phủ cũng như các địa phương. /.