Định giá xăng, dầu: Để thị trường vận hành?

Nhiều nỗ lực để điều hành và bình ổn giá

Hiện nay, Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng, dầu thay thế Nghị định 83/2014/NĐ-CP và các văn bản liên quan nhằm bổ sung, hoàn thiện các cơ chế chính sách cho sự phát triển ổn định, hiệu quả của thị trường xăng, dầu.

Các chuyên gia thảo luận tại Tọa đàm “Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả”.

Thảo luận tại Tọa đàm, GS.TS, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường nhìn nhận, xăng, dầu là một mặt hàng mang tính chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân và sản xuất. Đây cũng là mặt hàng rất nhạy cảm, thường xuyên biến động phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: Chính trị thế giới biến động, chiến tranh, mâu thuẫn địa chính trị xảy ra, diễn biến kinh tế thế giới, thậm chí cả vấn đề thiên tai cũng có thể ảnh hưởng đến giá dầu…

Theo ông Cường, Chính phủ đã có rất nhiều nỗ lực để điều hành và bình ổn giá xăng, dầu. Điển hình là 3 công cụ chủ yếu: Điều hành thông qua giá cơ sở, công cụ về thuế và sử dụng Quỹ bình ổn giá. Những công cụ này cơ bản như nhiều quốc gia đã sử dụng.

“Việc điều hành như thế đã mang lại kết quả khá tích cực. Nhà nước có vai trò lớn trong việc điều hành giá xăng, dầu, thể hiện trong nhiều kỳ biến động lớn về giá xăng, dầu trên thế giới. Chúng ta đã có những chính sách để không tạo ra cú sốc bất thường về giá xăng, dầu”, ông Cường nói.

Tuy nhiên, ông Hoàng Văn Cường cũng cho rằng, mặc dù Nhà nước kiểm soát về giá, ấn định giá, nhưng giá vẫn phải theo thế giới, khi nhập vào cao thì chúng ta vẫn phải điều hành giá cao và khi thị trường xuống thấp mới hạ giá được.

Vì vậy, nếu chúng ta để thị trường quyết định thì đương nhiên các doanh nghiệp sẽ cố gắng, nỗ lực làm sao tiết giảm chi phí đầu vào, thậm chí có thể mua lúc rẻ và bán ra lúc đắt, thì sẽ có giá hợp lý, khuyến khích các doanh nghiệp tạo ra khả năng kinh doanh tốt.

GS.TS Hoàng Văn Cường cũng cho rằng, việc sửa đổi chính sách quản lý trong thời gian tới phải hướng vào việc thay đổi cơ chế. Cơ chế quản lý hiện nay đang dùng là cơ chế quản lý hành chính Nhà nước, nên chuyển sang công cụ thị trường, để thị trường điều tiết. Hiện nay chúng ta có cơ sở để dùng công cụ thị trường, không lo bị động bởi vì xăng, dầu sản xuất trong nước có nguồn khá lớn (chiếm 70%), không hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài và không hoàn toàn bị động.

Nhà nước không nên can thiệp, nhưng Nhà nước có hai công cụ thuế là thuế nhập khẩu và thuế thu nhập, có thể dùng công cụ đó để điều tiết, buộc doanh nghiệp phải nghĩ đến chuyện tăng lượng bán lên, bán với giá thấp hơn thì lợi ích nhiều hơn là chuyện khống chế lượng bán để tăng giá…

“Tôi cho rằng, chúng ta cũng phải tiến tới việc tạo ra các cơ sở pháp lý và các điều kiện khuôn khổ cho các doanh nghiệp sử dụng công cụ phái sinh này để bình ổn. Bên cạnh đó, phải có nguồn lực dự trữ quốc gia, phải có thị trường để làm sao cho mọi người có thể tham gia giao dịch tốt”, theo ông Cường.

Để thị trường vận hành…

Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính Phạm Văn Bình cho rằng, mặt bằng giá xăng, dầu từ đầu năm 2024 tới thời điểm hiện nay tương đối ổn định, không có biến động lớn. Về nguyên nhân tác động giá xăng, dầu, ông Bình cho biết, có nhiều nguyên nhân, nhưng một trong những nguyên nhân chính là do thay đổi giá xăng, dầu thế giới. Vì giá xăng, dầu thế giới hiện nay chiếm khoảng 65-77% so với giá xăng, dầu trong nước, là nhóm tác động lớn nhất…

Theo Chủ tịch Hiệp hội Xăng, dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo, xăng, dầu là mặt hàng liên thông nhiều mặt hàng khác, đặc biệt liên thông cả đến thị trường quốc tế. Trong cơ cấu giá, giá xăng, dầu thế giới chiếm tới 64-72%, rõ ràng, chúng ta không thể thoát ly được khỏi giá xăng, dầu quốc tế.

Xăng, dầu không hoàn toàn tuân thủ theo quy luật cung cầu thuần túy, mà từ lâu đã thoát ly ra khỏi quy luật cung cầu, phụ thuộc nhiều vào địa chính trị như: Chiến tranh, thiên tai, những sự đầu cơ quá lớn của các tổ chức tài chính bên ngoài; do đó, chúng ta cũng chịu ảnh hưởng khi điều hành giá bán phụ thuộc vào giá xăng, dầu thế giới.

Theo ông Bảo, nút thắt trong tất cả các nghị định trong thời gian vừa qua, cơ bản nhất vẫn là các cơ chế điều hành mang tính chất hành chính, đặc biệt là vấn đề giá. Chúng ta quy định kỹ quá, rõ ràng cơ quan quản lý Nhà nước vẫn 7 ngày phải xác định giá (theo Nghị định 95, 80), như vậy cơ quan quản lý Nhà nước làm thay cho doanh nghiệp. Ông Bảo cũng đồng quan điểm với ông Cường, cho rằng, phải có cơ chế để xác định, cái gì thuộc về thị trường thì để các doanh nghiệp quyết định.

Đối với quản lý Nhà nước, trong thời gian tới phải bảo đảm an ninh năng lượng, bảo đảm nguồn cung ứng cho nền kinh tế. Đồng thời, bảo đảm quản lý về mặt bằng giá chung, để làm sao không có tác động mạnh, hoặc khi thế giới biến động mạnh thì chúng ta sử dụng những chính sách tài khóa thông qua thuế, cơ chế về bình ổn để xử lý, còn lại để thị trường vận hành…

Bình luận về đề xuất thành lập Sàn giao dịch xăng, dầu, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, nếu thành lập được Sàn giao dịch xăng dầu thì rất tốt và cần thiết. Điều này sẽ góp phần tăng cường tính minh bạch, công khai về giá cả, giao dịch, giảm thiểu rủi ro; tạo cơ hội đầu tư cho tất cả các nhà đầu tư trong và ngoài nước đều có quyền tham gia; thúc đẩy sự cạnh tranh đối với các sàn giao dịch…

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường cũng đồng quan điểm, cho rằng, việc lập Sàn giao dịch xăng dầu không có cái gì phải băn khoăn nhiều. Tuy nhiên, vấn đề là tính chất sàn ấy như thế nào…

Phương Thảo