Đề xuất xây ngân hàng sinh học trên Mặt Trăng

Một nhóm chuyên gia quốc tế, do tiến sĩ Mary Hagedorn từ Viện Sinh học Bảo tồn và Vườn thú Quốc gia Smithsonian dẫn đầu, đề xuất xây kho chứa mẫu vật của những sinh vật quan trọng và có nguy cơ tuyệt chủng trên Mặt Trăng. Đề xuất mới được trình bày trên tạp chí BioSciencehôm 31/7.

Theo nhóm chuyên gia, các sinh vật trong tự nhiên đang chịu mối đe dọa lớn từ biến đổi khí hậu và mất môi trường sống, vượt quá khả năng bảo vệ của con người. Điều này đòi hỏi thế giới phải hành động nhanh chóng.

Kho lưu trữ sinh học sẽ giúp bảo quản các tế bào cùng với ADN quan trọng bên trong. Chúng có thể được sử dụng để tăng tính đa dạng gene trong những quần thể nhỏ hoặc để nhân bản và tạo ra cá thể mới nếu loài đó tuyệt chủng.

Xây dựng kho bảo vệ mẫu sinh học khỏi thảm họa không phải ý tưởng mới. Kho hạt giống toàn cầu Svalbard trên một hòn đảo Na Uy ở Vòng Bắc Cực lưu trữ hạt giống đông lạnh nhằm đảm bảo những cây trồng quan trọng có thể được khôi phục nếu bị xóa sổ do dịch bệnh hoặc hạn hán. Tuy nhiên, trận lụt năm 2017 do nhiệt độ cao và băng tan cho thấy ngay cả Svalbard cũng không an toàn trước tác động của khí hậu. Chiến sự cũng là một mối đe dọa với các kho lưu trữ sinh học trên Trái Đất, ví dụ, ngân hàng hạt giống của Ukraine đã bị phá hủy vào năm 2022.

Theo đề xuất mới, kho lưu trữ sinh học trên Mặt Trăng sẽ nằm ngoài phạm vi ảnh hưởng của các sự cố khí hậu, sự kiện địa chính trị hay thảm họa khác ở Trái Đất. Môi trường lạnh giá tự nhiên của Mặt Trăng giúp mẫu vật đông lạnh quanh năm mà không cần sự tham gia của con người hay nguồn cung cấp năng lượng. Con người có thể tận dụng những hố sâu gần vùng cực không bao giờ tiếp xúc với ánh sáng Mặt Trời, cung cấp mức nhiệt cực thấp là -196 độ C để bảo quản mẫu vật theo cách phù hợp cho việc nhân bản trong tương lai.

“Để nhân bản, người ta cần các tế bào còn sống”, Beth Shapiro, giáo sư sinh thái học và sinh học tiến hóa tại Đại học California Santa Cruz, cho biết. Điều này nghĩa là không thể nhân bản voi ma mút lông xoăn từ các mảnh ADN, nhưng có thể phục hồi sinh vật đã tuyệt chủng nếu các mẫu mô được thu thập và bảo quản sao cho tế bào vẫn sống.

Xây dựng kho lưu trữ sinh học trên Mặt Trăng sẽ gặp phải nhiều thách thức, nhưng sinh học không phải là thách thức chính. Nhóm của Hagedorn đã sử dụng phương pháp bảo quản đông lạnh (cryopreservation), trong đó tế bào được lưu trữ ở nhiệt độ lạnh đến mức mọi hoạt động sinh học đều dừng lại, để bảo tồn thành công tế bào sống từ cá Asterropteryx semipunctatus.

Hagedorn tin rằng đề xuất về kho lưu trữ sinh học Mặt Trăng sẽ thành hiện thực, dù có lẽ không phải trong thời đại này mà cần nhiều thập kỷ nữa. Những người phản đối có thể cho rằng thế giới nên tập trung vào bảo tồn các loài vật trước khi chúng tuyệt chủng. Tuy nhiên, Hagedorn cho rằng cả hai chiến lược đều cần thiết để bảo tồn được nhiều loài nhất có thể.

Hải Đăng (T/h)