Đề xuất tăng thuế thuốc lá: Kéo giảm sức mua, phòng bệnh tật

69 chất gây ung thư trong một điếu thuốc

Theo Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, thuốc lá là nguyên nhân gây nên hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu. Riêng Việt Nam, mỗi năm có tới hàng chục nghìn người tử vong do tác hại thuốc lá. Trong khói thuốc lá có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây nên 25 loại bệnh như: Ung thư, tim mạch, các bệnh về hô hấp và ảnh hưởng sức khỏe sinh sản cả nam và nữ.

Trong khói thuốc lá có 69 chất gây ung thư, các bệnh tim mạch, các bệnh về hô hấp. (Ảnh minh họa)

Theo ước tính mới nhất của Hội Y tế Công cộng Việt Nam, liên quan đến việc sử dụng thuốc lá, mỗi năm, cả nước mất khoảng 108.000 tỷ đồng bao gồm chi phí điều trị trực tiếp là 19.000 tỷ đồng, chi phí gián tiếp nghỉ việc do bệnh, người nhà chăm sóc 6.000 tỷ đồng, tổn thất do tử vong sớm khoảng 85.000 tỷ đồng. Người hút thuốc lá có thể mất đi ít nhất 10 năm tuổi thọ.

Nghiêm trọng hơn, thuốc lá gây nên gánh nặng bệnh tật, làm suy giảm chất lượng nguồn lao động. Cụ thể, hơn 45 triệu người Việt Nam có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong sớm do hút thuốc trực tiếp hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động. Phần lớn những người chết vì bệnh liên quan đến thuốc lá là những người trong độ tuổi lao động, bị tử vong sớm. Ước tính cứ 2 người hút thuốc lá sẽ có 1 người chết sớm, trong đó một nửa ca tử vong xảy ra ở tuổi trung niên (39-65 tuổi).

Mỗi công dân Việt Nam bị ốm hoặc tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá đều làm suy giảm quy mô và chất lượng nguồn lao động của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Vấn đề này sẽ trở nên rõ rệt hơn trong 10-20 năm tới khi nhóm người hút thuốc lá hiện nay bắt đầu phải đối mặt với những tác động đến sức khỏe của việc sử dụng thuốc lá.

Đề xuất áp thuế thuốc lá 15.000 đồng/bao

Chia sẻ về vấn đề này bên lề Hội thảo cung cấp thông tin về tác hại của thuốc lá và vai trò của chính sách thuế trong phòng, chống tác hại của thuốc lá, do Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Tổ chức Healthbridge Canada tại Việt Nam tổ chức vừa qua, Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia phòng, chống tác hại thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho biết: Mặc dù Việt Nam đã có nhiều giải pháp tích cực trong phòng chống tác hại thuốc lá, song tỷ lệ hút thuốc vẫn chưa đạt được mục tiêu giảm 30% vào năm 2030.

Một trong những thách thức lớn nhất đó là giá thuốc lá rất rẻ ở Việt Nam, thu nhập tăng lên nhưng giá một bao thuốc vẫn được giữ nguyên. Do đó, chuyên gia khẳng định đây là điều chúng ta cần thay đổi. Tăng thuế thuốc lá là cách nhanh và hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu đặt ra.

Vừa qua, Bộ Tài chính đã lấy ý kiến góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8, vào tháng 10/2024 và trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9, tháng 5/2025. Góp ý dự thảo, Bộ Tài chính đề xuất 2 phương án điều chỉnh thuế suất đối với mặt hàng thuốc lá theo hướng giữ nguyên mức thuế suất 75% và bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình tăng từng năm trong giai đoạn 2026 – 2030.

Phương án 1 sẽ tăng 2.000 đồng/bao ở năm đầu tiên, đạt mức tăng 10.000 đồng/bao vào năm 2030. Phương án 2 tăng 5.000 đồng/bao ngay từ năm 2026, tăng tịnh tiến 1.000 đồng/bao trong 5 năm kế tiếp, đạt mức 10.000 đồng/bao năm 2030. Chuyên gia phòng, chống tác hại thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho rằng đề xuất tăng thuế của Bộ Tài chính là bước đi đúng hướng nhưng chưa đủ.

Để đạt được mục tiêu giảm tỉ lệ hút thuốc, Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị phương án cao hơn: Mức thuế tiêu thụ đặc biệt tăng khởi điểm 5.000 đồng/bao, lên 15.000 đồng/bao (20 điếu) vào năm 2030, cộng với mức thuế sản phẩm bằng 75% giá xuất xưởng hiện tại, thì sẽ giúp đạt được mục tiêu quốc gia giảm tỷ lệ hút thuốc của nam giới dưới 36% vào năm 2030.

“Với đề xuất của Tổ chức Y tế thế giới sẽ giúp giảm tỷ lệ hút thuốc của nam giới xuống khoảng 35,8% vào năm 2030. Theo đó, tăng thuế với thuốc lá sẽ giúp giảm hút thuốc, giảm bệnh tật tử vong do thuốc lá, đây là lợi ích cho sức khỏe người dân. Đồng thời, tăng thuế thuốc lá sẽ giúp tăng nguồn thu thuế của Chính phủ, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới sẽ tăng 30.000 tỷ đồng mỗi năm từ thuế thuốc lá vào năm 2030”, bác sĩ Lâm phân tích.

Theo bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, một bao thuốc lá chỉ có giá khoảng 10.000 đồng, thậm chí nhiều loại chỉ có giá 7.000-8.000 đồng. “Tỷ lệ hút thuốc lá tại Việt Nam giảm chậm, không đạt các mục tiêu quốc gia và cam kết quốc tế, sản lượng và tiêu thụ thuốc lá gần đây có xu hướng tăng nhanh. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy thuế thuốc lá là biện pháp chính giảm cầu nhưng ở Việt Nam thuế thuốc lá đang rất thấp, nếu không có các biện pháp can thiệp thuế thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá sẽ tăng thêm”, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm cho biết thêm.

Cũng theo Bộ Y tế, từ năm 2008 đến 2019, Việt Nam thực hiện 3 lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá nhưng mức tăng thuế mỗi lần chỉ 5% và khoảng cách mỗi lần tăng thuế dài. Do đó, ngành Y tế đề xuất tăng lên ít nhất 15.000 đồng/bao thuốc vào năm 2030 bên cạnh tỷ lệ thuế 75% để phù hợp với mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá đến năm 2030, phù hợp với khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, cũng như thực trạng chung tại nước ta.

Minh Khuê