Đề xuất chưa bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, dự thảo Luật Giá (sửa đổi) gồm 8 chương, 72 điều, so với luật hiện hành đã bổ sung 3 chương. Về tiêu chí xác định hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá, bên cạnh 3 tiêu chí của luật hiện hành tiếp tục được kế thừa thì tại luật sửa đổi đã bổ sung tiêu chí “Hàng hóa, dịch vụ thiết yếu có tính chất độc quyền trong mua bán hoặc có thị trường cạnh tranh hạn chế và ảnh hưởng lớn đến kinh tế – xã hội, đời sống người dân, sản xuất kinh doanh” nhằm bảo đảm phù hợp với thực tiễn hiện nay.

Về danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá, tại nội dung chính sách đã đề xuất giao thẩm quyền cho Chính phủ quy định chi tiết danh mục trên cơ sở các nguyên tắc được quy định tại luật nhằm tăng cường sự linh hoạt trong thực tiễn triển khai. Qua rà soát, Chính phủ đề xuất đưa ra khỏi danh mục 14 hàng hóa, dịch vụ không phù hợp với 4 tiêu chí xác định hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá đã đề ra tại luật và thực hiện theo cơ chế giá thị trường.

Bên cạnh đó, Chính phủ đề nghị bổ sung 2 mặt hàng vào danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá, trong đó đáng chú ý có mặt hàng sách giáo khoa. Bộ trưởng Bộ Tài chính nêu rõ, sách giáo khoa là mặt hàng có thị trường cạnh tranh hạn chế, ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân. Việc định giá mặt hàng này sẽ giao cho Bộ Giáo dục và Đào tạo định giá tối đa, các nhà xuất bản quyết định giá cụ thể.

Như vậy, tổng thể, qua rà soát đối với 52 nhóm hàng hóa, dịch vụ, đã đưa ra khỏi danh mục 14 nhóm hàng hóa, dịch vụ và bổ sung 2 hàng hóa, dịch vụ vào danh mục. Danh mục cụ thể tại phụ lục ban hành kèm theo Luật sẽ gồm 40 nhóm hàng hóa, dịch vụ.

Về thẩm quyền và trách nhiệm định giá, dự thảo Luật quy định Thủ tướng Chính phủ định giá đối với hàng hóa, dịch vụ chiến lược, đặc biệt quan trọng, có tác động lớn đến kinh tế vĩ mô, đời sống người dân; Bộ Tài chính định giá đối với hàng hóa, dịch vụ thuộc lĩnh vực quản lý; hàng hóa dịch vụ thuộc nhiều ngành, lĩnh vực quản lý và ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước; bộ, cơ quan ngang bộ định giá đối với hàng hóa, dịch vụ thuộc lĩnh vực, phạm vi chuyên ngành quản lý theo quy định pháp luật; HĐND, UBND cấp tỉnh định giá đối với hàng hóa, dịch vụ có tính địa bàn theo phạm vi quản lý.

Đối với chính sách về bình ổn giá, các biện pháp bình ổn giá cơ bản được kế thừa như luật hiện hành, tuy nhiên có điều chỉnh theo nội dung chính sách. Đặc biệt, trên cơ sở đánh giá kỹ cho thấy trong thời gian vừa qua, diễn biến giá mặt hàng xăng dầu phức tạp, khó dự báo nên công cụ Quỹ Bình ổn giá vẫn cần thiết; vì vậy, Chính phủ đã thống nhất đề xuất trước mắt chưa bỏ công cụ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, đồng thời củng cố các cơ chế trong triển khai, tổ chức thực hiện nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch trong việc sử dụng quỹ.

Báo cáo thẩm tra về dự án Luật, đối với giá sách giáo khoa, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường khẳng định, đây là mặt hàng thiết yếu và giá sách giáo khoa có phạm vi ảnh hưởng rất rộng, tác động trực tiếp đến người dân, trong đó có người thu nhập thấp. Vì vậy, cần thiết phải kiểm soát, khống chế mặt bằng giá để bảo đảm không tác động tiêu cực đến người tiêu dùng; tạo công cụ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, nhất là người nghèo.

“Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội nhất trí như dự thảo Luật, theo đó Nhà nước quy định giá bán tối đa (giá trần); không ấn định giá, để các đơn vị phát hành sách quyết định giá bán cụ thể nhằm tạo tính cạnh tranh, góp phần hạ giá bán, bảo đảm lợi ích của người dân; đồng thời đề nghị tăng cường kiểm soát chặt chẽ việc tổ chức thực hiện, bảo đảm tuyệt đối không để thông đồng giá”, ông Nguyễn Phú Cường nói.

Đối với Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho biết, đa số ý kiến tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc cần thiết phải duy trì Quỹ Bình ổn xăng dầu. Trong đó, quỹ là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước, là biện pháp kinh tế, không phải là can thiệp hành chính; trong bối cảnh thực tế của Việt Nam hiện nay, việc bỏ quỹ là chưa phù hợp. Thực tế thời gian qua cho thấy, khi giá xăng dầu thế giới biến động thì tại một số thời điểm, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đã phát huy vai trò “điều hòa”, giảm biên độ biến động giá, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát.

Tuy nhiên, đa số ý kiến cũng đề nghị cần phải đổi mới theo hướng việc duy trì Quỹ Bình ổn giá xăng dầu nên có thời hạn và thời điểm, tiến tới phải vận hành theo thị trường; việc điều hành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đòi hỏi linh hoạt, hiệu quả, kịp thời hơn nữa; trong tổ chức thực hiện cần tăng cường trách nhiệm quản lý; đề cao tính công khai, minh bạch trước người dân; có cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng, đúng ý nghĩa thực tế.

Một số ý kiến đề nghị không tiếp tục duy trì Quỹ Bình ổn giá xăng dầu vì đây là quỹ tài chính không nằm trong cân đối ngân sách Nhà nước và nguồn hình thành được trích lập thông qua giá mua, do người tiêu dùng chi trả, song lại do doanh nghiệp quản lý và quyết định sử dụng nằm tại cơ quan điều hành; người tiêu dùng không tiếp cận được thông tin về việc sử dụng quỹ. Việc lập quỹ bản chất là sự can thiệp của Nhà nước vào một loại hàng hóa có tính nhạy cảm rất cao với thị trường, khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới khó đồng nhất, không phản ánh đúng tính chất thị trường của hàng hóa.

Trên thực tế, khi thời điểm giá xăng dầu tăng cao, quỹ bị âm thì doanh nghiệp vẫn phải chi, thậm chí vay ngân hàng bù vào; còn khi giá xăng dầu thế giới xuống thấp thì giá xăng dầu trong nước lại giảm chậm do phải trích lập quỹ, bù đắp cho phần quỹ âm trước đó, làm ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng. Trường hợp cần điều tiết giá xăng dầu, Nhà nước có thể sử dụng những công cụ khác như thuế, phí hoặc có biện pháp hỗ trợ trực tiếp cho những đối tượng yếu thế chịu ảnh hưởng nặng nề từ giá xăng dầu tăng cao.

Đối với danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá, Chính phủ dự kiến có 7 hàng hóa, dịch vụ sẽ thực hiện bình ổn giá, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường đề nghị xem xét lại việc quy định trong luật về kít xét nghiệm Covid-19, vì đây là loại sử dụng trong thời điểm nhất định; trong tương lai có thể phát sinh nhiều chủng mới, do đó để tránh vướng mắc phát sinh, cần sửa đổi theo hướng bao quát, chuẩn xác hơn.

Cùng ngày, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi).