Cuốn theo dòng lũ

(Xây dựng) – Đô thị Việt Nam với điển hình nhiều tỉnh, thành tọa lạc dọc theo các con sông lớn hoặc ven bờ biển và mối quan hệ của cư dân với những khu vực này thường tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Các khu vực ven sông và bờ biển dễ bị ảnh hưởng bởi lũ lụt và nước dâng, đặc biệt khi hệ thống đê điều không còn đủ khả năng kiểm soát và bảo vệ.

Dự án Buoyant Foundation đã làm việc cùng các chuyên gia địa phương và cộng đồng để cải tạo bốn ngôi nhà ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Trong tình hình đó, chúng ta cần xem xét các giải pháp quan trọng để ứng phó với bão, lũ lụt. Những giải pháp này phải chăng là việc xây dựng các hệ thống đê điều lớn hơn, di cư lên những vùng đất cao hơn để giảm thiểu rủi ro, hay cải tiến công nghệ xây dựng để thích ứng với điều kiện môi trường ngày càng khắc nghiệt? Và đâu là phương án tối ưu?

Trao đổi với kiến trúc sư Phạm Trung của STD Design Consultant, ông cho rằng: “Sau khi chứng kiến sự tàn phá nặng nề của cơn bão Yagi, tôi đã quyết định tìm kiếm các biện pháp phòng chống thiệt hại từ bão lũ qua việc tham khảo từ các văn phòng quốc tế và tôi thấy rằng nhà tránh lũ là một ý tưởng kiến trúc quan trọng giúp bảo vệ cư dân khỏi thiên tai lũ lụt. Một trong những dự án đáng chú ý là sự hợp tác của nhóm Bouyant Foundations.

Nhà lưỡng cư ở ven sông Rạch Tra, Thành phố Hồ Chí Minh được thiết kế bởi văn phòng STD Design Consultant.

Dự án này đã làm việc chặt chẽ với các chuyên gia và cộng đồng địa phương để cải thiện điều kiện sống cho bốn hộ gia đình ở Đồng bằng sông Cửu Long. Nhóm đã cung cấp kỹ thuật xây dựng mới cho các ngôi nhà, bao gồm việc nâng hạ nhà bằng các “đôi chân như cà kheo” với thùng phuy nhựa gắn bên dưới. Các thùng phuy này giúp ngôi nhà có thể nổi lên và trượt xuống khi mực nước dâng cao. Hệ thống này giúp các ngôi nhà duy trì được sự ổn định và an toàn trong điều kiện lũ lụt. Các thành viên từ Canada đã phối hợp chặt chẽ với người dân ở An Giang và Long An, giám sát quá trình xây dựng và sau đó tiến hành phỏng vấn để đánh giá mức độ hoàn thành và hiệu quả của dự án.

Tại Anh, trên một đảo nhỏ nằm trên sông Thames, Formosa đại diện cho một trong những nỗ lực đáng chú ý trong việc xây dựng nhà ở lưỡng cư. Được thiết kế bởi văn phòng kiến trúc Baca, Formosa là ngôi nhà lưỡng cư đầu tiên tại Anh, được xây dựng trên một đế nổi ẩn bên dưới. Phần nền của ngôi nhà chỉ cao chưa đến 1 mét so với mặt sân, trong khi thông thường các ngôi nhà không phải lưỡng cư có nền cao gần 2 mét. Khu vườn của Formosa không chỉ đơn thuần là không gian xanh mà còn hoạt động như một hệ thống cảnh báo lũ. Với nhiều mức độ cao độ nền khác nhau, khu vườn giúp cảnh báo chủ nhà khi nước lũ vượt mức an toàn, từ đó tạo ra một giải pháp hiệu quả để bảo vệ ngôi nhà và cư dân khỏi những tác động tiêu cực của lũ lụt.

Một trong những mô hình nhà tránh lũ trên thế giới, Baca Architects hoàn thành ngôi nhà nổi trên sông Thames.

Nhà thiết kế người Anh Matthew Butcher cho rằng, việc xây dựng những bức tường bê tông khổng lồ để chống lại lũ lụt không phải là giải pháp bền vững hay hiệu quả lâu dài. Ông lập luận rằng những bức tường này không chỉ có chi phí xây dựng và bảo trì cao mà còn có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường và hệ sinh thái. Thay vì chỉ đơn thuần tìm cách ngăn chặn sức mạnh của thiên nhiên, ông cho rằng cần phải tìm kiếm những phương pháp tích hợp hơn, xây dựng mối quan hệ hài hòa và bền vững với môi trường xung quanh.

Nhận thức được sự cấp bách của vấn đề, Matthew Butcher đã phát triển một loạt các dự án sáng tạo nhằm ứng phó với tình trạng lũ lụt tại khu vực sông Thames, nơi mà khoảng 1,3 triệu người sinh sống và có đến 275 tỷ bảng Anh giá trị đất đai cùng cơ sở hạ tầng đang đối mặt với nguy cơ lũ cuốn. Một số dự án tiêu biểu của ông bao gồm “Nhà lũ”, “Nhà bùn” và “Nhà nổ bùm”.

Nhà lũ là một cấu trúc nguyên mẫu, vừa là nghiên cứu thực tiễn vừa mang tính thơ ca về điều kiện sống trong một cảnh quan bị ngập lụt theo mùa. Cấu trúc này, có kích thước 5,5 mét x 7,5 mét, được chế tạo bằng ván ép và gỗ chịu thời tiết, sẽ nổi trên ba phao thép. Nó sẽ được kéo từ địa điểm này đến địa điểm khác bởi một tàu kéo đơn.

Butcher nói: “Bằng cách trình bày một kiến trúc được kéo từ vị trí này đến vị trí khác và nơi mà sự cư trú phụ thuộc vào sự lên xuống của thủy triều, dự án này nhằm đặt câu hỏi về cách các cấu trúc xây dựng tương tác với môi trường. Kiến trúc thường được coi là một thực thể ổn định, cố định, nơi mà nhiệt độ bên trong và các điều kiện thoải mái được kiểm soát chặt chẽ”.

Mathew Butcher đã nghiên cứu các hệ sinh thái và kiểu kiến trúc truyền thống đặc trưng của sông Thames.

Nhà bùn trình bày một loạt các nơi cư trú trong tương lai được đặt tại cửa sông Thames và phản ứng theo cách nhân hóa với cảnh quan bị ngập lụt theo mùa. Công trình có hình dạng cong như vỏ sò cho phép nước chảy xung quanh và trên nó, cho bùn lắng đọng trên mặt. Khi thủy triều dâng, nước lũ được sử dụng để rửa hệ thống thoát nước.

Nhà nổ bùm hoạt động theo cơ chế khi thủy triều lên, tòa nhà nổi trên một loạt các phao. Khi thủy triều rút, nó nằm trên các bãi bùn. Bên trong là một loạt các nơi cư trú nhỏ, cho phép cư dân có cơ hội tránh khỏi thời tiết khắc nghiệt cũng như tiếng ồn của tòa nhà khi nó va đập vào lồng trong suốt thời gian thủy triều cao.

Urban Rigger của BIG sử dụng các container vận chuyển để cung cấp chỗ ở nổi cho sinh viên.

Urban Rigger được thiết kế bởi văn phòng BIG, bằng cách xếp chồng 9 đơn vị container theo hình tròn, chúng ta có thể tạo ra 12 căn hộ studio bao quanh một khu vườn mùa đông trung tâm; khu vực này được sử dụng như một không gian gặp gỡ chung cho sinh viên. Các căn hộ cũng có khả năng nổi, giống như một chiếc thuyền, để có thể được sao chép ở các thành phố cảng khác nơi cần nhà ở giá rẻ nhưng không gian bị hạn chế.

Ở Việt Nam, Văn phòng STD Design Consultant với tầm nhìn và hoài bão lớn, muốn dành cả tâm huyết của mình để giúp đỡ người dân ở những khu vực thường xuyên bị bão lũ. Các kiến trúc sư trong văn phòng sẵn sàng cung cấp dịch vụ tư vấn thiết kế miễn phí và hỗ trợ xây dựng lại nhà cửa cũng như trường học cho những cộng đồng bị ảnh hưởng.

“Nếu mọi người cần tư vấn về việc xây dựng hoặc cải thiện nhà cửa và các công trình công cộng trong khu vực thường xuyên bị bão lũ, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi. Chúng tôi sẵn sàng cung cấp dịch vụ tư vấn miễn phí cho những người dân đang gặp khó khăn do thiên tai” – Kiến trúc sư trưởng Phạm Trung chia sẻ.