Quan điểm này không chỉ xuất hiện thường xuyên trong giao
tiếp hàng ngày mà còn vô tình được phản ánh trong thực tiễn giáo dục của nhiều
gia đình. Nhưng sự thật
đằng sau điều này là gì?

Ảnh hưởng kép của di truyền và môi trường

Có 2 yếu tố
then chốt phản ánh sự phát triển sức khỏe và trí tuệ của trẻ là di truyền và
môi trường. Yếu tố di truyền là cơ sở hình thành các đặc điểm thể chất và trí
tuệ, quyết định khả năng tiềm ẩn của trẻ. Các yếu tố môi trường, bao gồm bầu
không khí gia đình, phương pháp giáo dục và tương tác xã hội, đóng vai trò định
hình sự phát triển của trẻ.

Ảnh hưởng của
yếu tố di truyền rất sâu sắc và lâu dài. Nghiên cứu cho thấy một số tình trạng
sức khỏe và đặc điểm trí tuệ nhất định có thể được truyền từ cha mẹ sang con
cái. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là di truyền đã được định trước. Di
truyền chỉ đơn giản là cung cấp một nền tảng cho sự phát triển mà trên đó các yếu
tố môi trường đóng vai trò của chúng.

Ở những gia đình có hai con, cha mẹ có xu hướng bình tĩnh và kinh nghiệm hơn trong việc
nuôi dạy đứa con thứ hai.

Ngoài ra, sự
khác biệt về tình trạng kinh tế gia đình, nguồn lực cộng đồng và cơ hội giáo dục
cũng là những yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.
Nghiên cứu cho thấy trẻ em lớn lên trong môi trường có nguồn lực dồi dào và cơ
hội giáo dục thường có xu hướng phát triển trí tuệ và cảm xúc tốt hơn.

Điều quan trọng
là các gia đình phải hiểu được vai trò của hai yếu tố này. Bằng cách cung cấp một
môi trường gia đình tràn ngập tình yêu thương, sự hỗ trợ và cơ hội giáo dục,
cha mẹ có thể phát huy tối đa tiềm năng của con mình, cho dù chúng là con cả
hay con thứ.

Cha mẹ cần tập
trung vào nhu cầu và khả năng riêng của mỗi đứa trẻ hơn là khái quát hóa. Ví dụ,
nếu con cả học tập xuất sắc, cha mẹ có thể muốn cung cấp cho con thứ những nguồn
lực và kỳ vọng giáo dục tương tự, nhưng điều này không phải lúc nào cũng áp dụng.
Con thứ có thể xuất sắc trong nghệ thuật hoặc thể thao.

Tương tự như
vậy, những thói quen lành mạnh ở nhà như ăn uống hợp lý và tập thể dục cần được
điều chỉnh phù hợp với tình trạng thể chất và sở thích của từng trẻ.

Sự chuyển đổi vai trò của cha mẹ

Trong những
gia đình có hai con, vai trò và cách nuôi dạy con của cha mẹ thường có những
thay đổi đáng kể. Khi đối mặt với đứa con đầu lòng, cha mẹ thường đang trong
giai đoạn tìm hiểu, khám phá và thận trọng trong từng chi tiết trong cách nuôi
dạy.

Ví dụ, cha mẹ
có thể chú ý quá nhiều đến chế độ ăn uống và dinh dưỡng của con mình, quá cảnh
giác về tiến độ học tập hoặc đặt ra quá nhiều hạn chế đối với các hoạt động
hàng ngày của con.

Tuy nhiên,
khi đứa con thứ hai chào đời, cha mẹ thường trở nên thoải mái và tự tin hơn
trong việc nuôi dạy con cái. Họ đã học được những bài học quý giá khi lớn lên
cùng đứa con đầu lòng và họ hiểu được rằng sự can thiệp quá mức không phải là
chiến lược nuôi dạy con cái tốt nhất.

Kết quả là,
đứa con thứ hai có xu hướng tận hưởng nhiều tự do và không gian để khám phá hơn
khi lớn lên so với con đầu. Điều này không chỉ góp phần vào sự phát triển độc lập
về nhân cách mà còn có thể thúc đẩy việc cải thiện khả năng xã hội và nhận thức
của chúng.

Nghiên cứu
cho thấy con thứ trong một gia đình thường nổi trội về các kỹ năng xã hội. Điều
này một phần là do các con cần dành thời gian với các anh chị lớn và học cách
phối hợp, giải quyết những xung đột trong môi trường gia đình. Sự tương tác xã
hội cần thiết này không thể có được trong sách vở và lý thuyết.

Trẻ em trong
gia đình có hai con đều thích sự cạnh tranh. Nếu được hướng dẫn tốt thì đương
nhiên sẽ là sự cạnh tranh lành mạnh, hai đứa trẻ sẽ cùng nhau trở nên xuất sắc;
nếu không được hướng dẫn tốt thì rất có thể sẽ trở thành một cuộc cạnh tranh
gay gắt, gây bất lợi cho sự phát triển của cả hai.

Chúng ta phải
hiểu rằng sự phát triển trí tuệ của trẻ là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng
của nhiều yếu tố như di truyền, môi trường và giáo dục. Vì vậy, trí thông minh
của một đứa trẻ không thể đơn giản được quy cho việc chúng là con cả hay con giữa.

Dù là con cả
hay con thứ, chúng đều xứng đáng được quan tâm, yêu thương và hỗ trợ như nhau.
Chúng ta nên cố gắng hết sức để tạo môi trường phát triển tốt cho mỗi đứa trẻ để
các em có thể phát huy hết tiềm năng của mình.