Chuyên gia phân tích nguyên nhân Hà Nội ô nhiễm không khí nhiều ngày

Hà Nội đầu bảng các thành phố ô nhiễm không khí

Theo ghi nhận ngày 10/12, làn sương mù dày đặc bao phủ nội thành Hà Nội suốt từ sáng đến trưa, chỉ số chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức xấu, ảnh hưởng đến sinh hoạt của người dân. Bụi mù trắng đục bao phủ khắp khu vực nội thành, nhiều tòa nhà cao tầng như bị “nuốt trọn”.

Theo bản đồ chất lượng không khí, khu vực Hà Nội sáng nay (ngày 10/12) nhiều điểm có mức ô nhiễm cảnh báo màu tím (chất lượng không khí rất xấu). Chỉ số chất lượng không khí (Air Quality Index – AQI) nhiều nơi vượt ngưỡng 223. Nồng độ PM2.5 tại Hà Nội hiện cao gấp 34.5 lần giá trị theo hướng dẫn về chất lượng không khí hàng năm của WHO. Ở ngưỡng này, người dân được khuyến cáo tránh tập thể dục ngoài trời, đeo khẩu trang khi ra ngoài, đóng cửa sổ để tránh không khí bẩn bên ngoài, chạy máy lọc không khí.

Cùng thời điểm này, ứng dụng theo dõi chất lượng không khí trên toàn thế giới AirVisual xếp thủ đô Hà Nội ô nhiễm không khí đứng đầu thế giới với chỉ số AQI trung bình 200 đơn vị. Như vậy người dân Thủ đô bị ảnh hưởng bởi mức bụi gấp 5 lần tiêu chuẩn của WHO. Ở mức ô nhiễm này, người dân phơi nhiễm với nồng độ bụi PM2.5 ở mức trên 45 μg/m3, hơn gấp đôi mức quy chuẩn quốc gia.

PGS.TS Vũ Thanh Ca, nguyên giảng viên cao cấp Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội lý giải: Hà Nội và các tỉnh phía Bắc đang ở trong mùa Đông, lượng nhiệt mặt đất nhận được từ mặt trời rất ít, vào ban đêm và sáng sớm, mặt đất bị lạnh đi nhanh, xảy ra hiện tượng nghịch nhiệt, lớp không khí dưới đất lạnh hơn không khí bên trên, đây là hiện tượng phân tầng ổn định, nó làm cho không khí nặng hơn không thể chuyển động lên phía trên. Tất cả các nguồn thải từ ô tô, xe máy và các nguồn ô nhiễm khác bị lưu giữ ở gần mặt đất.

Vào mùa hè, mưa nhiều gió mạnh giúp bụi mịn được phát tán hoặc rửa trôi. Còn mùa đông lặng gió, ít mưa kèm với những ngày nghịch nhiệt với lớp sương mù dày đặc làm giảm khuếch tán của không khí khiến các chất ô nhiễm quẩn quanh ở tầm thấp hoặc không được rửa trôi.

Một trong các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí là từ các phương tiện cá nhân như ô tô, xe máy dùng xăng, dầu. Theo thống kê, Hà Nội hiện có gần 7 triệu xe máy lưu thông, trong đó nhiều xe máy đã cũ, không được bảo trì thường xuyên, khói đen thải ra môi trường… là nguồn phát thải bụi mịn PM2.5. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí.

Ô nhiễm không khí liên tục dài ngày có bất thường?

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường cho rằng qua theo dõi nhiều năm thì đánh giá tình trạng này không phải là bất thường. Khoảng thời gian từ tháng 10 năm trước đến tháng 3 năm sau, chỉ số AQI (chỉ số ô nhiễm không khí) thường tăng lên rất cao, cao hơn hẳn các tháng còn lại trong năm. 

Nguyên nhân là các nguồn phát thải ra không khí không được kiểm soát tốt. Cộng hưởng với đó là các yếu tố của khí hậu mùa đông gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Do vậy phải hiểu mùa đông không phải là nguyên nhân gây ô nhiễm không khí. Dù mùa đông hay mùa hè thì nguồn ô nhiễm cũng như nhau. Tuy nhiên, đặc trưng của mỗi mùa lại khiến lượng khói bụi này có những diễn biến khác nhau.

Vào mùa hè, mưa nhiều gió mạnh giúp bụi mịn được phát tán hoặc rửa trôi. Còn mùa đông lặng gió, ít mưa kèm với những ngày nghịch nhiệt với lớp sương mù dày đặc làm giảm khuếch tán của không khí khiến các chất ô nhiễm quẩn quanh ở tầm thấp hoặc không được rửa trôi. Trong khi đó các nguồn phát thải tiếp tục thải vào, kéo chỉ số AQI lên cao.

Bụi mịn PM2.5 là sát thủ thầm lặng đang xâm nhập cơ thể chúng ta mỗi ngày. Nguy hiểm hơn, các hạt bụi siêu nhỏ này có thể luồn lách vào các túi phổi, tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu của con người. Theo WHO, bụi mịn PM2.5 là nguyên nhân gây tử vong sớm đứng thứ 4 thế giới. Tất cả quốc gia trên thế giới đều quan tâm chỉ số này.

“Ngoài bụi mịn PM2.5, hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đưa ra 5 chỉ số khác để kiểm soát là: Nox, SO2, CO, CH4 và NMVOC. Tuy nhiên tôi cho rằng hiện nay nồng độ các chất này chưa thật sự đáng lo ngại như PM2.5”, TS Hoàng Dương Tùng cho biết.

TS Hoàng Dương Tùng khuyến cáo người dân cần theo dõi các trang web cập nhật số liệu quan trắc về chỉ số ô nhiễm không khí như Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, trang thông tin Đại sứ quán Mỹ, Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội hoặc một số ứng dụng uy tín khác. Trong những ngày có chỉ số ô nhiễm ở mức cao, đối với những người có bệnh nền liên quan hô hấp hoặc trẻ nhỏ cần ở trong nhà hoặc hạn chế đi ra ngoài. Các gia đình có điều kiện nên sở hữu máy lọc không khí. Khi ra ngoài, người dân cần trang bị kính, khẩu trang, đồng thời rửa mắt, súc miệng khi trở về.