Cần thiết xây dựng tiêu chuẩn dược liệu từ sản phẩm đinh lăng

Cụ thể, mục tiêu chính của nhiệm vụ khoa học và công nghệ về “Sàng lọc tác dụng sinh học và xác định thành phần hóa học có hoạt tính của một số loài đinh lăng tại Việt Nam” được triển khai từ ngày 9/9/2020 đến ngày 9/9/2024 theo Nghị định thư Việt Nam – Hàn Quốc, bao gồm: Sàng lọc các tác dụng sinh học tiềm năng của các loài đinh lăng tại Việt Nam và xác định các thành phần hóa học có hoạt tính từ những mẫu được lựa chọn.

Nhiệm vụ đã đóng góp vào việc phát triển bền vững chuỗi giá trị từ đinh lăng, đặc biệt là đinh lăng lá nhỏ (Polyscias fruticosa), một loài cây quen thuộc trong Dược điển Việt Nam. Kết quả nghiên cứu không chỉ bổ sung và nâng cấp các tiêu chuẩn chất lượng cho dược liệu từ rễ, thân, lá và cao đinh lăng mà còn mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới cho việc phát triển các nguồn dược liệu từ những loài đinh lăng khác như đinh lăng lá to, đinh lăng lá trổ, đinh lăng lá tròn.

Theo PGS.TS. Vũ Đức Lợi, Viện trưởng Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam – Hàn Quốc (VKIST), hy vọng, với sự đóng góp của các nhà khoa học, doanh nghiệp và cơ quan quản lý, cây đinh lăng có thể trở thành cây dược liệu có giá trị cao, không chỉ phục vụ trong nước mà còn có tiềm năng xuất khẩu ra thị trường quốc tế trong tương lai.

 Ảnh minh họa

Thảo luận về tiềm năng và thách thức trong việc đa dạng hóa sản phẩm từ cây đinh lăng, các ý kiến đều cho rằng, với những giá trị kinh tế – xã hội và môi trường mà cây đinh lăng mang lại, chuỗi giá trị đinh lăng tại Việt Nam hứa hẹn sẽ phát triển hơn nữa trong tương lai.

PGS.TS. Nguyễn Thế Thịnh, Cục trưởng Cục quản lý Y, Dược cổ truyền (Bộ Y tế ) cho biết, Chính phủ đang thực hiện cải cách hành chính thông qua Luật Dược sửa đổi với mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc đăng ký và lưu hành thuốc. Bên cạnh đó, có nhiều thách thức trong việc phát triển dược liệu như: Cải thiện chất lượng hồ sơ đăng ký, thiếu nhân lực, điều kiện kinh tế cho các nhà đầu tư… Do đó, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và nhà nông để phát triển bền vững ngành dược liệu.

Theo nhóm nghiên cứu tới từ trường Đại học Dược Hà Nội, Dược điển Việt Nam 5 hiện quy định đối với cao đặc đinh lăng được điều chế từ rễ cây đinh lăng, trong đó có quy định về chỉ tiêu chất lượng về hàm lượng acid oleanolic chế phẩm không được ít hơn 0.04% hàm lượng. Tuy nhiên, lại chưa có quy định hàm lượng acid oleanolic trong nguyên liệu đầu vào do vậy cần xây dựng phương pháp định lượng axit oleanolic trong mẫu rễ đinh lăng để kiểm soát chất lượng sản phẩm ngay từ khâu nuôi trồng trước khi đưa ra thị trường.

Đại diện nhóm nghiên cứu của Công ty CP Traphaco, Thạc sỹ Vũ Hương Thủy đã đưa ra bộ dấu vân tay đinh lăng lá nhỏ bao gồm: Dấu vân tay di truyền ITS-rADN; dấu vân tay TLC của các mẫu rễ, gốc thân – cành, lá; dấu vân tay HPLC của các mẫu lá. Từ đó, xác định chỉ tiêu chất lượng dược liệu từ đinh lăng, làm cơ sở cho việc kiểm soát chất lượng cao đặc đinh lăng, tránh tình trạng trộn các thành phần khác của cây đinh lăng.

Bà Vũ Hương Thuỷ cho biết, việc thu hái hiện chỉ tập trung vào rễ và củ cây đinh lăng, trong khi quá trình nuôi trồng kéo dài lên tới 4 năm, gây lãng phí nguyên liệu lớn. Để khai thác và sử dụng thân cây đinh lăng hiệu quả, nhóm nghiên cứu đã xây dựng tiêu chuẩn theo những hướng dẫn của Dược điển Việt Nam 5, Dược điển châu Âu về xây dựng tiêu chuẩn dược liệu và các chế phẩm dược liệu. Các kết quả định tính sơ bộ bằng phản ứng hóa học và sắc ký lớp mỏng cho thấy không có nhiều khác biệt giữa mẫu rễ và thân. Đặc biệt, vùng trồng tại huyện Hải Hậu và huyện Nghĩa Hưng (tỉnh Nam Định) được đánh giá là lý tưởng nhờ vào đất đai màu mỡ, không bị ô nhiễm, có điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của cây đinh lăng.

Theo ông Nguyễn Thế Hùng, Vụ Khoa học và công nghệ các ngành kinh tế – kỹ thuật (Bộ Khoa học và Công nghệ), hiện các nhóm nghiên cứu đang dùng những phương pháp khác nhau để xác định hàm lượng chất các thành phần của cây đinh lăng, cần phải rà soát lại những kết quả nghiên cứu, thống nhất phương pháp định lượng, định tính chỉ tiêu chất lượng nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp sản xuất so sánh đối chiếu sản phẩm cũng như bảo vệ người tiêu dùng.

Khánh Mai (t/h)