Bình Định: Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

(Xây dựng) – Ngày 19/2, tại thôn An Hòa, xã Phước Quang, UBND huyện Tuy Phước phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao Bình Định long trọng tổ chức Lễ đón bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn.

Cảng thị Nước Mặn ra đời vào đầu thế kỷ 17, là một cảng thị lớn, quan trọng và sầm uất ở Đàng Trong. Nơi đây hình thành nhiều dãy phố buôn bán tấp nập với đủ các loại hàng hóa từ miền xuôi đến miền ngược, là nơi tàu thuyền và các thương nhân nước ngoài thường xuyên lui tới bàn giao, buôn bán, trao đổi hàng hóa, đánh dấu đời sống phồn hoa đô hội của phủ Quy Nhơn xưa và của cả xứ Đàng Trong.

Lãnh đạo huyện Tuy Phước đón bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn.

Từ những năm 1610, khi Cảng thị Nước Mặn bước vào thời kỳ phồn vinh, cùng với người Việt, người Minh Hương, cùng cộng đồng các sắc tộc cư trú từ một số vùng, miền di cư đến Nước Mặn mua bán đông đúc thì Chùa Bà được khởi dựng.

Buổi đầu là một ngôi miếu đơn sơ để phục vụ nhu cầu tín ngưỡng của một bộ phận nhân dân. Họ thường đến đây để đi lễ, tỏ lòng cảm ơn Thiên Hậu Thánh Mẫu phù hộ cho họ di cư an toàn đến vùng đất mới, đồng thời cầu mong một cuộc sống sung túc, đủ đầy. Dần dần, khi an cư, lạc nghiệp, làm ăn phát đạt, phố cảng Nước Mặn cũng trở nên sầm uất, một số thương nhân đóng góp tiền của, tu bổ cho miếu thêm khang trang và to đẹp hơn. Từ đó tên gọi “Chùa Bà” ra đời.

Toàn cảnh Chùa Bà hiện nay.

Khi các cư dân hòa nhập với cuộc sống người Việt, nhiều yếu tố văn hóa được người Việt tiếp thu và ngược lại. Chùa Bà trở thành tín ngưỡng chung cho cả người Việt lẫn các sắc tộc định cư nơi này lúc bấy giờ. Chánh điện Chùa Bà có ngai thờ thần Thành Hoàng đặt cạnh ngai thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu. Lúc này khách thập phương lui tới chùa đông đảo hơn, hình thức tín ngưỡng cũng dần lớn lên, Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn dần hình thành và được duy trì, lưu truyền cho đến ngày nay. Chùa Bà được UBND tỉnh Bình Định xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh năm 2010.

Chùa Bà ở thôn An Hòa, xã Phước Quang, huyện Tuy Phước.

Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn là một trong những lễ hội truyền thống có quy mô lớn và ra đời sớm ở Bình Định. Hàng năm, lễ hội được tổ chức trong 3 ngày (từ ngày cuối cùng của tháng Giêng âm lịch đến ngày 2 tháng Hai âm lịch). Lễ hội diễn ra với nhiều nghi lễ, tín ngưỡng mang tính đặc trưng của vùng cảng thị xưa như: Lễ tế các vị thần linh phù hộ cho người đi biển, buôn bán, che chở cho đời sống tinh thần, vật chất của người dân, bảo hộ cho việc sinh sản mẹ tròn con vuông; lễ rước các biểu trưng ngư, tiều, canh, mục với những hình tượng: người đốn cây, khai phá rừng ngập mặn; nông dân vỡ ruộng đắp bờ; ngư dân bủa lưới đánh cá; người chăn nuôi gia súc nhằm tưởng nhớ, tôn vinh công lao khai sáng của cha ông đã biến vùng đầm lầy ven biển trở thành một đô thị thương cảng sầm uất.

Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1839/QĐ-BVHTTDL ngày 4/8/2022. Đây là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thứ tư của tỉnh Bình Định được ghi danh, tiếp sau Võ cổ truyền Bình Định, Hát bội Bình Định và Nghệ thuật Bài chòi Bình Định.

Lễ nghinh rước bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn.

Trong thời gian tới, huyện Tuy Phước cùng với Sở Văn hóa và Thể thao, cộng đồng dân cư tiếp tục thực hiện nhiệm vụ bảo vệ và phát huy di sản Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn; tổ chức nhận diện, tư liệu hóa di sản, phục hồi các thành tố đã mai một; xây dựng các chương trình giáo dục, giới thiệu, quảng bá di sản gắn với phát triển du lịch để di sản Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn được bảo tồn và lan tỏa, mời gọi du khách đến với Tuy Phước – vùng đất giàu trầm tích văn hóa đang chuyển mình phát triển.

Nghi thức nghinh rước bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn.

Đưa bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn đặt vào chánh điện Chùa Bà.

Chánh điện Chùa Bà có ngai thờ thần Thành Hoàng đặt cạnh ngai thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu

Bảo vệ và phát huy di sản Lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn gắn với phát triển du lịch.