Thách thức cuộc chiến kiểm soát đại dịch

WHO cảnh báo điều tồi tệ hơn có thể còn ở phía trước

Ủy ban khẩn cấp của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hôm 15/7 cảnh báo các biến chủng Covid-19 mới và nguy hiểm hơn có khả năng lan rộng trên toàn cầu, khiến việc ngăn chặn đại dịch trở nên khó khăn hơn.

Cảnh báo trên được đưa ra trong bối cảnh một số quốc gia đang phải đối mặt với làn sóng lây nhiễm mới do các biến chủng mới, cụ thể là Delta, được xác định lần đầu tiên ở Ấn Độ. Ủy ban khẩn cấp của WHO nhận định đại dịch chưa thể kết thúc.

Không thực hiện nghiêm việc giãn cách xã hội sẽ làm gia tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh. (Ảnh: MP)

Chủ tịch Ủy ban khẩn cấp Didier Houssin thừa nhận rằng các xu hướng gần đây là đáng lo ngại. Ông Didier Houssin cho biết, một năm rưỡi sau khi WHO lần đầu tuyên bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng – mức cảnh báo cao nhất – thì “chúng ta vẫn đang chạy theo loại vi rút này và vi rút vẫn đang đuổi theo chúng ta”.

Hiện tại, 4 biến chủng Covid-19 đang thống trị bức tranh đại dịch toàn cầu là Alpha, Beta, Gamma và đặc biệt là biến thể Delta đang lây lan nhanh chóng. Thế nhưng, Ủy ban khẩn cấp của WHO cảnh báo rằng điều tồi tệ hơn có thể còn ở phía trước, đồng thời chỉ ra “khả năng cao các biến chủng mới sẽ xuất hiện và lây lan toàn cầu, với mức độ nguy hiểm hơn, đáng lo ngại hơn, từ đó đặt ra nhiều thách thức về kiểm soát đại dịch”.

WHO tuyên bố các biến chủng là “đáng lo ngại” khi chúng được coi là dễ lây truyền hơn, gây chết người nhiều hơn hoặc có khả năng kháng vắc xin. “Đại dịch vẫn là một thách thức trên toàn cầu trong bối cảnh các quốc gia đang phải xử lý các vấn đề sức khỏe, kinh tế và xã hội”, Ủy ban khẩn cấp cho biết.

Ủy ban khẩn cấp nói thêm rằng “việc sử dụng khẩu trang, giãn cách xã hội, vệ sinh tay và cải thiện hệ thống thông gió cho các không gian trong nhà vẫn là chìa khóa để giảm lây nhiễm”. Họ nhấn mạnh sự cần thiết phải tiêm vắc xin cho ít nhất 10% dân số của mỗi quốc gia vào tháng 9/2021 cũng như tăng cường chia sẻ vắc xin giữa các nước giàu hơn và các nước nghèo hơn.

Nếu số ca mắc tăng lên nhiều sẽ gây quá tải cho hệ thống y tế

Nói về sự nguy hiểm của biến chủng Covid-19, GS.TS Phan Trọng Lân – Viện trưởng Viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh cho biết hiện nay, trên thế giới đã phát hiện khoảng hơn 28 nghìn đột biến trên gen của vi rút SARS-CoV-2. Hầu hết, các đột biến không làm thay đổi đặc tính của vi rút, nhưng có một số đột biến có thể gây ảnh hưởng đến đặc tính sinh học như làm tăng khả năng lây nhiễm, giúp vi rút có khả năng lẩn tránh hệ miễn dịch hay làm tăng khả năng xâm nhập vào các tế bào biểu mô đường hô hấp.

Tại Việt Nam, ngay từ khi dịch bùng phát đã phát hiện ra các biến thể mang đột biến D614G vào đầu tháng 3/2020 từ những công nhân từ nước ngoài về, tiếp đến là sự xuất hiện của các VOCs như biến thể B.1.1.7 và biến thể B.1.351 được ghi nhận vào tháng 10/2020 từ những công dân về nước từ Anh và hiện nay là biến thể B.1.617 từ ổ dịch Yên Bái, Hà Nam.

Như vậy, các biến thể đáng quan ngại xuất hiện, lưu hành thì sau 1 thời gian sẽ xuất hiện ở hầu hết các nước, trong đó có Việt Nam, làm cho công tác dự phòng và kiểm soát càng đòi hỏi ở mức cao hơn nữa.

Hiện nay, các tác động của biến thể SARS-CoV-2 chủ yếu trên 5 phương diện là: Khả năng lây lan, độ nặng của bệnh, công tác xét nghiệm, tránh miễn dịch, và điều trị.

Về khả năng lây lan: Mức độ lây lan của các biến thể có sự khác nhau, qua nghiên cứu cho thấy rằng biến thể B.1.1.7 có khả năng lây nhiễm cao hơn đến 70% so với các biến thể cũ, nghĩa là một người đã mắc bệnh với biển thể cũ trung bình sẽ lây cho 2 đến 4 người khác, với biến thể B.1.1.7 có thể lây cho đến 7 người khác. Các biến thể khác như B.1.351 (Nam Phi), P.1 (Brazil), B.1.617 (Ấn Độ) cũng được WHO báo cáo rằng có khả năng gia tăng sự lây nhiễm. Do vậy, nếu chúng ta không kịp thời ngăn chặn thì khả năng lây lan dịch tăng theo cấp số nhân.

Về độ nặng và điều trị: Theo báo cáo từ WHO và CDC Hoa Kỳ, biến thể B.1.1.7 (ở Anh) có khả năng liên quan đến việc tăng độ nặng và khả năng tử vong. Theo WHO, biến thể B.1.351 (Nam Phi) cũng có khả năng gia tăng nguy cơ tử vong trong bệnh viện và biến thể P.1 (Brazil) có khả năng gia tăng nguy cơ nhập viện.

Mặt khác, theo ước tính về sự lây truyền vi rút ở Mỹ, tỷ lệ nhiễm bệnh không triệu chứng là 30%; nghĩa là có khoảng 70% bệnh nhân sẽ phát triển triệu chứng sau nhiễm SARS-CoV-2. Ở những người có triệu chứng, trong đó có khoảng 20% mắc bệnh nặng và có 5% là rất nặng (sốc, rối loạn chứng năng đa cơ quan, suy hô hấp…). Do đó, nếu số ca mắc tăng lên nhiều thì sẽ gây quá tải cho hệ thống y tế, từ đó dẫn đến tăng số ca tử vong.

Trước những diễn biến phức tạp và khó lường của dịch Covid-19, theo GS.TS Phan Trọng Lân, để dự phòng và kiểm soát bệnh truyền nhiễm lây qua đường hô hấp, cần tập trung vào 3 mắt xích: Một là nguồn lây nhiễm, hai là đường lây truyền, ba là người cảm nhiễm. Nếu mắt xích nào chưa đảm bảo thì phải nỗ lực nhiều hơn nữa những mắt xích còn lại.

Đối với việc bảo vệ người cảm nhiễm bằng vắc xin, hiện nay, Chính phủ, Bộ Y tế đang nỗ lực để có vắc xin cho người dân và dựa trên hệ thống tiêm chủng sẽ nhanh chóng tiêm cho người trong diện tiêm chủng. Cần phải tiêm sớm và tiêm đủ liều theo hướng dẫn của Bộ Y tế để có đủ miễn dịch bảo vệ. Khi tỷ lệ bao phủ vắc xin cao, không chỉ giúp cho cá nhân được bảo vệ bệnh nặng, tử vong mà còn giảm sự lây nhiễm SARS-CoV2, ngăn lây lan và phát sinh các biến thể mới.

GS.TS Phan Trọng Lân cũng nhấn mạnh rằng mỗi người dân cần ý thức được tầm quan trọng của việc hạn chế các hành vi nguy cơ này. Nếu mỗi người dân đều thực hiện nghiêm quy tắc 5K: Đeo Khẩu trang – Khử khuẩn – Giữ Khoảng cách an toàn – Không tập trung – Khai báo y tế thì cho dù là biến thể nào của SARS-CoV-2 cũng khó có khả năng lây lan.