Bài hát cất lên từ hồn quê

(Xây dựng) – “Hải Dương ơi!; Người xứ Đông hiếu nghĩa, ân tình; Bánh gai Ninh Giang thơm ngọt; Vải thiều Thanh Hà chín mọng vườn quê”. Đây là đoạn cao trào trong bài hát mới toanh của Thi – nhạc sỹ Tào Khánh Hưng về “tỉnh Đông” – nay là Hải Dương yêu dấu.

Miền quê từng sở hữu hàng trăm cây số bờ biển. Lại núi non hiểm trở nghìn trùng miền Đông-Bắc đất nước, chính là đất sinh “vua” đầu tiên cõi Nam này sau ngàn năm Bắc thuộc. Dẫu hiện nay Hải Dương không còn một mét bờ biển nào, “Trấn Đông kinh” (phía Đông kinh thành Thăng Long) vẫn còn vọng mãi bao khúc ca dựng nước.

(Tên gọi Hải Dương (海 陽) chính thức có từ năm 1469. Hải (海) là biển. Dương (陽) là ánh sáng mặt trời. Hải Dương nằm ở phía đông kinh thành Thăng Long. Vì vậy “Hải Dương” có nghĩa là “ánh mặt trời biển Đông”. Trong “Dư địa chí”, Nguyễn Trãi đã đánh giá Hải Dương là trấn thứ nhất trong bốn kinh trấn và là phên giậu phía Đông của kinh thành Thăng Long.)

Tào Khánh Hưng viết ca khúc”Hải Dương quê em” bằng hai nguồn tư liệu và cảm xúc: Cứ liệu lịch sử truyền thống cùng thực tiễn thời đại của vùng đất “đệ nhất địa linh nhân kiệt” của cả nước. Nên hồn thiêng dân tộc được tô thắm đẹp như một bức tranh “sơn thuỷ hữu tình”, lại vừa hào hùng, da diết. Vì thế từ lời ca đến nét nhạc, đã chuyển tải được khá đầy đủ cuộc mưu sinh mới trong dòng thác phát triển để công nghiệp hoá, hiện đại hoá một “tỉnh Đông cổ xưa” – nay là Hải Dương, ngày mỗi ngày “thay da, đổi thịt” là “Trung tâm kinh tế trọng điểm” vùng tả ngạn sông Hồng.

Mở đầu bài hát là những ca từ thuộc loại đẹp nhất dành cho thắng cảnh Côn Sơn – nơi Bác Hồ dù bộn bề trăm công ngàn việc giữa những ngày chống Mỹ – cứu nước gay cấn và ác liệt, vẫn về đây đọc lại sử vàng cha ông.

“Tháng giêng quê em mở hội

Lên Côn Sơn nghe mùa xuân thổn thức

Sương mờ xa, thông reo, rì rào suối hát

Mây bồng bềnh trôi trong ngút ngàn xanh”.

Đọc xong khổ thơ này, tôi ngỡ ngàng với lốt kết cấu “phi truyền thống”; nhưng tứ thơ, hình ảnh thơ lại đượm chất dân gian. Điều này chỉ có thể ở thơ lục bát, hoặc vài lối thơ cổ truyền khác như song thất lục bát, bát ngôn, thất ngôn, lục ngôn… Câu thơ đầu tiên “Tháng giêng quê em mở hội” là 6 chữ (lục ngôn), 3 câu tiếp theo lại “bát ngôn”. Nó không thuộc một thể thơ khuôn mẫu nào cả. Có thể gọi nôm na đây là lối thơ… “tự do”.

Bằng những hình ảnh “Tháng giêng quê em mở hội”, “Lên Côn Sơn nghe mùa xuân thổn thức”, “Sương mờ xa, thông reo, rì rào suối hát”, “Mây bồng bềnh trôi trong ngút ngàn xanh”… thì rõ đúng như một khúc dân ca (sâu lắng của chèo, dìu dặt của quan họ, mượt mà của chầu văn).

Tác giả Tào Khánh Hưng rất tinh, khi mô tả cảnh Côn Sơn bằng những nét riêng về lễ hội, thiên nhiên nhuốm màu linh thiêng của Thiền phái Trúc Lâm nguyên sơ (100% Côn Sơn – Yên Tử): Hội đền Côn Sơn, mùa xuân Côn Sơn, sương mờ Côn Sơn, ngút ngàn thông xanh Côn Sơn, suối reo róc rách Côn Sơn… Ý thơ cùng nét nhạc dìu dặt, khoan thai chẳng khác khúc chèo xứ Đông: mênh mang Lục Đầu giang, lắng đọng chuông chùa Nguyễn Trãi, u trầm chốn thiêng văn miếu Mao Điền. Chèo xứ Đông khác xa quan họ (đưa đẩy, mời chào, lúng la lúng liếng); không giống chèo Thái Bình (thiết tha, vui nhộn, phảng phất chất hề).

“Dâng hương hoa chiêm bái bậc anh tài

Thầy giáo Chu Văn An, sao khuê Nguyễn Trãi

Vạn Kiếp lừng danh Hưng Đạo Đại Vương

Khúc Thừa Dụ dựng nước đất Hồng Châu”.

Đây là đoạn tráng ca về tầm cao lịch sử ngàn năm dựng nước, mà khởi thuỷ là Tiết độ sứ Khúc Thừa Dụ – ông “Vua” đầu tiên của một nhà nước Tập quyền (nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước thể hiện việc tập trung vảo tay một người, đó là “Tiết độ sứ“).

Sử ghi: “Khúc Thừa Dụ (830 – 907) được suy tôn là Khúc Tiên Chủ (曲先主), là tiết độ sứ người bản địa đầu tiên của Tĩnh Hải quân, đồng thời là người đặt cơ sở cho nền độc lập của dân tộc Việt sau hơn 1.000 năm thuộc Trung Quốc”. Ở phần đầu bài (phía trên), tôi đã viết: “Hải Dương là vùng đất đệ nhất địa linh nhân kiệt của cả nước”. Những câu thơ (ca từ) sau: “Dâng hương hoa chiêm bái bậc anh tài /Thầy giáo Chu Văn An, sao khuê Nguyễn Trãi /Vạn Kiếp lừng danh Hưng Đạo Đại Vương”, càng rõ thêm vùng đất “đệ nhất địa linh nhân kiệt” này.

Trên núi Phượng Hoàng thuộc huyện Chí Linh (núi Phượng Hoàng nay thuộc phường Văn An, thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương), có lăng cùng đền thờ vị Thuỷ sư Chu Văn An. Theo sử sách, Chu Văn An (1292–1370), tên thật là Chu An, hiệu là Tiều Ẩn, tên chữ là Linh Triệt, là một nhà giáo, thầy thuốc, quan viên Đại Việt cuối thời Trần. Sau khi mất, ông được vua Trần truy phong tước “Văn Trinh Công”, nên đời sau quen gọi là Chu Văn An hay Chu Văn Trinh. Ông được Đại Việt sử ký toàn thư đánh giá là ông tổ của các nhà nho nước Việt. Ông được UNESCO vinh danh là “Danh nhân văn hóa thế giới”.

“Sao khuê Nguyễn Trãi”. Nguyễn Trãi, hiệu là Ức Trai, là nhà chính trị, nhà văn, người đã tham gia tích cực Khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo chống lại sự xâm lược của nhà Minh với Đại Việt. Khi cuộc khởi nghĩa thành công vào năm 1428, Nguyễn Trãi trở thành khai quốc công thần của triều đại quân chủ nhà Hậu Lê trong Lịch sử Việt Nam.

“Vạn Kiếp lừng danh Hưng Đạo đại vương”: Hưng Đạo đại vương – nhà chính trị, nhà quân sự, tôn thất hoàng gia Đại Việt thời Trần; chỉ huy quân đội đánh tan hai cuộc xâm lược của quân Nguyên – Mông năm 1285 và năm 1288.

Bình gốm cổ Chu Đậu của Việt Nam trong danh sách hiện vật của Bảo tàng Cung điện Tokapi.

“Hải Dương ơi!

Người xứ Đông hiếu nghĩa, ân tình

Bánh gai Ninh Giang thơm ngọt

Vải thiều Thanh Hà chín mọng vườn quê

Đậm vị hương bánh đậu xanh quê mình

Gốm Chu Đậu hồi sinh khúc hoan ca

Xi măng Hoàng Thạch lừng danh những công trình

Đại An áo thợ dệt gấm, thêu hoa

Nam Sách mênh mang, sóng lúa dạt dào…”

Đây là trường đoạn thứ 2 của bài hát. Là bức tranh sinh động của Hải Dương ngày mỗi ngày “thay da đổi thịt”, là “Trung tâm kinh tế trọng điểm” của cả vùng tả ngạn sông Hồng”.

Câu chuyện ngỡ như thần kỳ của nghề gốm Chu Đậu – một làng nghề cổ xưa thuộc huyện Nam Sách, từng lừng danh khắp năm châu bốn biển, bỗng dưng mất tiếng theo những con tàu chìm đắm ngoài biển khơi suốt 4-5 thế kỷ. Rất may là vài chục năm nay, Hải Dương đã và đang “phục hưng” lại làng nghề độc đáo này. Gốm Chu Đậu không những chỉ “sống lại”, mà còn thành công khi vươn tới tầm cao của gốm Chu Đậu danh tiếng thuở trước (thế kỷ XII – XVII), đáp ứng sự mong mỏi của đông đảo khách hàng trong và ngoài nước. Đúng như nhận xét của khách còn lưu bút trong sổ vàng làng nghề này: “Gốm Chu Đậu mang hồn đất Việt, với vẻ đẹp kiêu sa làm lay động trái tim người”…

“Xi măng Hoàng Thạch lừng danh những công trình

Đại An áo thợ dệt gấm, thêu hoa

Nam Sách mênh mang, sóng lúa dạt dào…”.

Nhà máy xi măng Hoàng Thạch (nay là Công ty TNHH một thành viên Vicem Hoàng Thạch) được khởi công xây dựng vào ngày 19/5/1977, ở thôn Hoàng Thạch, xã Minh Tân, huyện Kim Môn, tỉnh Hải Hưng. Nó là một trong 3 nhà máy quy mô lớn nhất miền Bác, nhưng công nghệ và chất lượng luôn đứng đầu cả nước (thập niên 80, miền Bắc còn có 2 nhà máy lớn khác nữa là Xi măng Bỉm Sơn xây dựng năm 1980 và Xi măng Hải Phòng từ thời Pháp). Hoàng Thạch từ khi ra sản phẩm, đã luôn “lừng danh những công trình” khắp đất nước, còn vươn ra quốc tế nữa.

Tỉnh Hải Dương, Thái Bình, Nam Định… luôn là “vựa lúa” (“mênh mang sóng dạt dào”). Nhưng phải nói những cánh đồng lúa cho cao sản và các loại gạo ngon bậc nhất đồng bằng Bắc bộ, thì Nam Sách là nổi trội hơn cả. Nên tác giả Tào Khánh Hưng mới có câu thơ hào phóng: “Nam Sách mênh mang sóng lúa dạt dào…”.

“Đại An áo thợ dệt gấm, thêu hoa” – Khu công nghiệp có sự góp mặt của các doanh nghiệp hoạt động đa ngành nghề từ cơ khí lắp ráp, sản xuất hàng tiêu dùng, phụ tùng, công nghệ dệt cho đến các sản phẩm nông nghiệp, chế biến thực phẩm.

Đại An được quản lý và phát triển với phương châm hoạt động: “Thành công của nhà đầu tư vào Khu công nghiệp Đại An chính là sự thành công của Khu công nghiệp Đại An”. Bởi vậy, đến với Khu công nghiệp các nhà đầu tư không chỉ có mặt bằng sản xuất hiện đại mà còn có cơ hội kết nối phát triển toàn diện, hiệu quả.

“Hải Dương ơi!

Người xứ Đông hiếu nghĩa, ân tình

Bánh gai Ninh Giang thơm ngọt

Vải thiều Thanh Hà chín mọng vườn quê

Đậm vị hương bánh đậu xanh quê mình”

Người Hải Dương “hiếu nghĩa, ân tình” như thế nào, xin được chép lại câu chuyện trong bài viết của tôi vào một dịp trở về thăm vùng quê này – “Trở về trốn cũ Ninh Giag” (9/11/2019).

“Cách đây trên 50 năm, tôi là một thầy giáo trẻ mới ra trường, được về dạy học tại Trường cấp 3 huyện Ninh Giang (nay là PTTH Ninh Giang). Ngày ấy trường sơ tán về thôn Thượng Xá, Xã Hồng Dụ. Tôi ở trọ trong nhà cụ Cách (tên thật thì tôi không biết, có lẽ đây là “tục danh” gọi theo tên chồng hoặc con trai đầu của cụ?). Năm 1971-1972, cụ Cách đã ngoài 70 tuổi. Cụ hiền lành, phúc hậu lắm. Trong nhà, còn có bà con dâu, tên là Nguyễn Thị Lưu – vợ ông Hà Văn Hịch (đã mất cách đây mấy năm), cùng 4 đứa cháu nội: 3 gái đầu và 1 trai út mới chừng 3- 4 tuổi. Tôi được bà cụ xếp cho sinh hoạt ngay trong buồng bên trái của ngôi nhà lợp toóc, tường trình đất sét – cái buồng sang nhất nhà.

Sáng sớm mỗi ngày, mở mắt ra, tôi đã thấy trên bàn làm việc của mình, cụ Cách đã đặt sẵn tích nước chè xanh ủ trong giỏ tre, cùng đĩa khoai luộc 3-4 củ. Cụ và con cháu đối đãi với “ông giáo” đặc biệt như vậy. Bà Nguyễn Thị Lưu, con dâu cụ Cách; thời gian này, thực sự là “người đàn ông lực điền” trong nhà. Cùng với mẹ chồng, luôn lăn lộn suốt ngày ngoài đồng áng. Các bà “xắn váy quai cồng” vừa sản xuất vừa chăn nuôi, để trước hết làm nghĩa vụ lương thực-thực phẩm (thóc gạo, mấy tạ lợn hơi mỗi mùa) cho Nhà nước; sau mới là nuôi đàn con cháu đang thơ dại, nuôi mình.

Các bà là những phụ nữ nông dân phi thường thời kháng chiến chống Mỹ – những người Anh hùng thực sự ở mỗi làng quê Hải Dương, cũng như trên miền Bắc Việt Nam giai đoạn cực kỳ gieo neo, đầy gian nan, vất vả mà thế hệ tôi từng trải qua…

Cây vải thiều được xác lập lâu năm nhất Việt Nam là cây vải ở thôn Thúy Lâm, xã Thanh Sơn, huyện Thanh Hà (Hải Dương). Cây có tuổi đời hơn 200 năm.

Hải Dương cũng nức tiếng những sản vật: “Bánh gai Ninh Giang thơm ngọt /Vải thiều Thanh Hà chín mọng vườn quê/ Đậm vị hương bánh đậu xanh quê mình” – có mặt trên toàn đất nước. Riêng vải thiều Thanh Hà cùng bánh đậu xanh Hải Dương (Top 9 thương hiệu bánh đậu xanh nổi tiếng ở Hải Dương: “Nguyên Hương”, “Hòa An”, “Bảo Hiên”, “Quê hương”, “Minh Ngọc”, “Tiên Dung”, “Kỳ Anh”, “Gia Bảo”, “Việt Hương”) đã xuất khẩu sang nhiều nước trong khu vực thuộc châu Á và Âu Mỹ…

Hải Dương nay đang như “chàng Phù Đổng” xưa:

“Hải Dương ơi, hôm nay bừng lên sức trẻ

Bên sông Kinh Thầy nhà máy dựng xây

Hải Dương thênh thang con đường đổi mới

Để quê mình nối tiếp những chiến công… “!

Hải Dương quê em

Tào Khánh Hưng

Tháng giêng quê em mở hội

Lên Côn Sơn nghe mùa xuân thổn thức

Sương mờ xa, thông reo, rì rào suối hát

Mây bồng bềnh trôi trong ngút ngàn xanh

Dâng hương hoa chiêm bái bậc anh tài

Thầy giáo Chu Văn An, sao khuê Nguyễn Trãi

Vạn Kiếp lừng danh Hưng Đạo Đại Vương

Khúc Thừa Dụ dựng nước đất Hồng Châu

Hải Dương ơi!

Người xứ Đông hiếu nghĩa, ân tình

Bánh gai Ninh Giang thơm ngọt

Vải thiều Thanh Hà chín mọng vườn quê

Đậm vị hương bánh đậu xanh quê mình

Hải Dương ơi!

Gốm Chu Đậu hồi sinh khúc hoan ca

Xi măng Hoàng Thạch vang danh những công trình

Đại An áo thợ dệt gấm, thêu hoa

Nam Sách mênh mang, sóng lúa dạt dào…

Hải Dương ơi, hôm nay bừng lên sức trẻ

Bên sông Kinh Thầy nhà máy dựng xây

Hải Dương thênh thang con đường đổi mới

Để quê mình nối tiếp những chiến công.