Bác sĩ lưu ý khi sử dụng cây xạ đen làm dược liệu để hỗ trợ ức chế tế bào ung thư

Theo Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng Bệnh viện K (Hà Nội), cây xạ đen có tên khoa học là Celastrus hindsii, phân bố chủ yếu ở Việt Nam, Trung Quốc, và Myanmar. Ở Việt Nam, cây này phổ biến tại các tỉnh như Hòa Bình, Hà Nam và Ninh Bình. Giống như nhiều loài cây khác thuộc họ Celastraceae, xạ đen chứa nhiều hợp chất quan trọng như glycoside tim, flavonoid và alcaloid.

Glycoside tim là một dạng steroid giúp làm chậm và điều hòa nhịp tim; flavonoid có tác dụng chống oxy hóa, kháng viêm, an thần và tăng cường tuần hoàn máu lên não; alcaloid là hợp chất sinh học có hoạt tính mạnh. Cây xạ đen được biết đến với tác dụng tích cực lên hệ thần kinh trung ương, ảnh hưởng đến huyết áp và đã được thử nghiệm với tiềm năng phòng chống ung thư.

Theo bác sĩ Hà Vũ Thành từ Bệnh viện K (Hà Nội), xạ đen còn được dân gian gọi là “cây ung thư” nhờ chứa các dược chất có khả năng hỗ trợ điều trị hiệu quả một số loại ung thư như ung thư ruột, đại trực tràng, cổ tử cung và buồng trứng.

Thành phần hóa học của xạ đen được cho là có tác dụng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư gan và ung thư phổi. Cây này chứa nhiều hợp chất quan trọng như polyphenol (axit lithospermic, axit lithospermic B, axit rosmarinic, kaempferol 3-rutinoside, rutin); sesquiterpene, triterpene và các nhóm chất khác như axit amin, quinone, flavonoid và tanin. Những hợp chất này đóng vai trò quan trọng trong khả năng phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư của cây xạ đen.

Sử dụng cây xạ đen cần lưu ý để tốt cho sức khỏe. Ảnh minh họa

Đối với bệnh ung thư, lá xạ đen đang được nghiên cứu như một nguồn dược liệu mới. Một phân tích tại Việt Nam đã đánh giá hiệu quả của dịch chiết từ lá xạ đen lên các tế bào ung thư. Quá trình nghiên cứu bắt đầu bằng việc rửa sạch, sấy khô lá ở nhiệt độ 50 độ C, sau đó cắt nhỏ và chiết xuất bằng dung môi ethanol 90%. Quá trình chiết xuất được thực hiện 3 lần, sau đó dịch chiết được lọc qua kỹ thuật hiện đại.

Thử nghiệm này đã được thực hiện trên chuột với ba dòng tế bào ung thư gồm gan, phổi và vú. Kết quả cho thấy dịch chiết từ lá xạ đen có tác dụng mạnh nhất với hai dòng tế bào ung thư gan và phổi, đồng thời cũng có tính chất chống oxy hóa. Những phát hiện này khẳng định tiềm năng của lá xạ đen trong việc chống oxy hóa và tiêu diệt các dòng tế bào ung thư.

Lưu ý khi dùng cây xạ đen khi dùng làm dược phẩm

Theo bác sĩ Hà Vũ Thành do ở Việt Nam có nhiều loại cây xạ đen khác nhau, tốt nhất nên tham khảo ý kiến và hướng dẫn từ nhân viên y tế trước khi sử dụng. Đặc biệt phụ nữ mang thai và cho con bú không nên sử dụng nước xạ đen. Chỉ nên sử dụng loại nước này trong ngày, tránh để qua đêm vì các chất trong xạ đen có thể biến đổi, gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe

Bệnh viện Vinmec cho biết thêm, cây xạ đen là một trong những loại thảo dược rất quý. Lá xạ đen có thể được dùng riêng lẻ hoặc kết hợp với một số loại thảo dược khác, nấu lấy nước uống chữa bệnh và tăng cường sức đề kháng rất tốt, đặc biệt là bệnh ung thư. Tuy nhiên cũng như nhiều loại thuốc và thảo dược khác, trước khi sử dụng cây xạ đen làm dược liệu cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ để tránh gặp tác dụng phụ hoặc tương tác thuốc.

Một số lưu ý đối với cây xạ đen cần thận trọng khi sử dụng bao gồm: Không dùng vượt quá liều lượng cho phép vì có thể làm tụt huyết áp, gây hoa mắt, chóng mặt. Thuốc hoặc trà từ cây xạ đen sau khi nấu hoặc hãm cần pha vừa đủ, đúng liều lượng. Xạ đen có tác dụng an thần và chữa mất ngủ nên có thể gây ngủ gà, ngủ gật. Không nên sử dụng đối với người bị bệnh thận vì có thể làm suy thận.

Không được tự ý tăng giảm liều lượng hoặc phối hợp với các loại dược liệu khác để tránh gây ra những tác dụng không mong muốn. Không sử dụng thức uống có cồn, các loại thực phẩm như cà pháo, đậu xanh, măng chua, rau muống,… khi uống cây xạ đen vì có thể làm giảm tác dụng. Nếu đang dùng thuốc Tây y để điều trị, nên uống thuốc Tây và các bài thuốc từ cây xạ đen cách nhau tối thiểu 30 phút để đạt hiệu quả và tránh tương tác thuốc.

Cách phân biệt cây xạ đen với các loại cây khác

Nằm trong họ xạ còn có cây xạ trắng, xạ vàng, xạ lai, vì vậy người ta thường dễ nhầm lẫn các cây thuộc họ xạ với nhau. Tuy nhiên, xạ vàng và xạ đen là hai loại phổ biến nhất được dùng để làm dược liệu. Dưới đây là cách phân biệt cây xạ đen với những cây khác cùng họ:

Cây xạ đen: Cây tươi có lá dày và màu tím xanh, thân cây đậm màu. Sau khi phơi khô, lá cây bị nát nhưng không giòn, có mùi thơm nhẹ, thân cây chuyển sang màu đen và có mùi thơm.

Cây xạ vàng: Cây tươi có lá mỏng và màu xanh, mép lá không có răng cưa. Sau khi phơi khô, lá cây rất dễ bị nát và giòn, thân cây chuyển sang màu trắng và không có mùi thơm.

Ngoài các cây cùng họ, xạ đen cũng bị nhầm lẫn với cây chùm rụm, cây dót và cây xạ đen Hòa Bình. Tuy nhiên, về thành phần khi được nghiên cứu lại thấy rất khác nhau, đặc biệt là khả năng ức chế tế bào ung thư phổi và gan.

Vân Thảo (T/h)