“Nghề chằm nón ngựa Phú Gia” trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

(Xây dựng) – Sau hơn 200 năm hình thành và phát triển, “Nghề chằm nón ngựa Phú Gia” ở xã Cát Tường, huyện Phù Cát (Bình Định) đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là động lực để những người ở làng nón ngựa Phú Gia quyết tâm giữ nghề, giữ nét văn hóa, tinh hoa của cha ông ngày trước.

Lãnh đạo tỉnh Bình Định trao Bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia cho lãnh đạo huyện Phù Cát.

Ngày 12/9, tại xã Cát Tường, huyện Phù Cát (tỉnh Bình Định), UBND huyện Phù Cát phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức Lễ đón bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Nghề chằm nón ngựa Phú Gia”.

“Nghề chằm nón ngựa Phú Gia” tại xã Cát Tường đã có tuổi đời trên 200 năm. Nón Phú Gia không chỉ là chiếc nón lá thông thường mà là biểu tượng cho sự mạnh mẽ, uy nghiêm của con nhà võ, gắn với lịch sử nghĩa quân Tây Sơn thần tốc.

Theo các nghệ nhân làng nghề, sở dĩ dân gian gọi nón ngựa trước hết là vì nó dẻo dai, bền bỉ như loài ngựa; bên cạnh đó, thuở xưa, nón ngựa Phú Gia được sản xuất chỉ dành riêng giới phong lưu, quyền quý thường sử dụng trong lúc cưỡi ngựa hay những chiếc nón có bịt bạc, chạm trổ hình rồng, phượng trên đỉnh nón được giới quan binh đội trên đầu khi cưỡi ngựa, nhằm thể hiện quyền uy trong thời đại phong kiến.

Chính vì thế mà nón của làng nghề nón ngựa Phú Gia nổi tiếng có hoa văn tinh xảo, sang trọng mà ít ở đâu có được, đặc biệt là các mẫu hoa văn như mai, lan, cúc, trúc vì nó là biểu tượng của sự thanh tao, đài các, thể hiện được sự luân chuyển của thời tiết bốn mùa…

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Hải Giang phát biểu tại buổi lễ.

Chị Đỗ Thị Như Nguyệt, là thế hệ thứ 5 làm nghề nón ngựa gia truyền cho biết: Để tạo ra 1 chiếc nón ngựa tinh xảo như vậy phải trải qua 10 công đoạn. Tất cả đều được làm bằng thủ công nên mỗi chiếc nón được làm ra phải mất từ 10 – 15 ngày.

Làng nghề nón ngựa Phú Gia đã được UBND tỉnh công nhận là làng nghề truyền thống, đạt danh hiệu Làng nghề tiêu biểu Việt Nam và trở thành địa điểm du lịch nổi tiếng của Bình Định. Mỗi phiên chợ (05 ngày một phiên) có gần 1.000 chiếc nón ngựa Phú Gia được xuất đi các tỉnh, thành khắp cả nước. Đây chính là động lực để những người ở làng nón ngựa Phú Gia quyết tâm giữ nghề, giữ nét văn hóa, tinh hoa của cha ông ngày trước. Hiện nay, nón ngựa Phú Gia có mặt ở khắp nơi, từ Bắc vào Nam và cả nước ngoài.

Để làm ra 1 chiếc nón tinh xảo phải mất từ 10 – 15 ngày. (Ảnh: Dũng Nhân)

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Hải Giang cho biết: “Việc nghề chằm nón ngựa Phú Gia được ghi danh Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đã khẳng định giá trị bền vững và sức sống mãnh liệt của làng nghề, tôn vinh và biểu dương cộng đồng dân cư, nhất là các nghệ nhân trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Đây vừa là niềm vinh dự, tự hào vừa là trách nhiệm lớn lao của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Phù Cát nói riêng và tỉnh Bình Định nói chung”.

Chị Đỗ Thị Như Nguyệt (bên phải) là thế hệ thứ 5 làm nghề nón ngựa gia truyền.

Để nghề chằm nón ngựa Phú Gia tại xã Cát Tường, huyện Phù Cát mãi mãi trường tồn, ngày càng lan tỏa trong dòng chảy văn hóa dân tộc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Hải Giang đề nghị huyện Phù Cát cần quy hoạch tổng thể, chi tiết đối với làng nghề; xây dựng và triển khai thực hiện các giải pháp, các cơ chế, chính sách hỗ trợ các nghệ nhân để giữ nghề và truyền nghề, hỗ trợ sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Đồng thời, đẩy mạnh kết nối với các công ty lữ hành, đơn vị kinh doanh dịch vụ du lịch để xây dựng tour, tuyến phục vụ nhu cầu khách du lịch trong nước và quốc tế, hướng đến mục tiêu xây dựng du lịch làng nghề nón ngựa Phú Gia là sản phẩm du lịch đặc trưng của tỉnh.

Cụ bà Nguyễn Thị Hồng (90 tuổi, thứ 2 từ phải qua) ở làng Phú Gia chứng kiến Lễ đón nhận.

Hiện, làng nghề truyền thống nón ngựa Phú Gia có khoảng 300 hộ tham gia sản xuất nón ngựa, mỗi năm sản xuất ra hơn 3.300 sản phẩm, đã được chọn làm Làng văn hóa du lịch của các dân tộc Việt Nam. Nghề chằm nón ngựa Phú Gia được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể là sự khẳng định và tiếp nối việc bảo tồn, phát huy nét văn hóa đặc sắc, đa dạng không chỉ riêng vùng đất Phù Cát mà trở thành dòng chảy liên tục “hội tụ, kết tinh và lan tỏa” trong không gian văn hóa Bình Định.

Cụ bà Nguyễn Thị Hồng (90 tuổi) ở làng Phú Gia, xã Cát Tường, huyện Phù Cát chia sẻ: “Chưa bao giờ làng mình vui như hôm nay. Bà xúc động và tự hào lắm, khi trải qua bao nhiêu năm, nay nghề truyền thống của quê hương mình đã được công nhận là di sản của quốc gia. Từ đây, các thế hệ con cháu sẽ càng trân quý và phát triển nghề truyền thống này vươn xa hơn, không chỉ ở trong huyện, trong tỉnh mà vươn ra thế giới nữa”.

Các đại biểu thăm quam, chiêm ngưỡng những chiếc nón ngựa Phú Gia.

Ông Nguyễn Văn Hưng, Chủ tịch UBND huyện Phù Cát cho biết, Làng nghề nón ngựa Phú Gia là một trong những niềm tự hào của người dân Cát Tường nói riêng và người dân Phù Cát nói chung. Việc Trung ương công nhận, ghi danh “Nghề chằm nón ngựa Phú Gia”, xã Cát Tường là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đã góp phần nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa từ loại hình di sản văn hóa phi vật thể này. Đây vừa là niềm vinh dự, tự hào vừa là trách nhiệm lớn lao của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Phù Cát nói riêng và tỉnh Bình Định nói chung.

Nón ngựa Phú Gia nổi tiếng có hoa văn tinh xảo, sang trọng mà ít nơi nào có được.

“Thời gian tới, huyện sẽ tiếp tục tạo điều kiện hỗ trợ, khuyến khích các hộ gia đình, cơ sở sản xuất của làng nghề phát triển sản xuất theo hướng liên kết tạo sản phẩm hàng hóa độc đáo, mang giá trị đặc trưng của làng nghề. Đồng thời, xây dựng, giới thiệu, quảng bá di sản gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Tôn vinh các nghệ nhân, người nắm giữ di sản, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, bảo vệ và phát huy giá trị di sản”, Chủ tịch UBND huyện Phù Cát cho hay.