Bão Yagi: Những thách thức mới trong ứng phó với biến đổi khí hậu

Những “vết thương” sau bão

Mặc dù đã có sự chuẩn bị ứng phó chu đáo nhưng chỉ sau hơn một ngày “tấn công” vào một số tỉnh, thành phía Bắc của Việt Nam, siêu bão Yagi đã để lại những hậu quả nặng nề.

Thống kê gần nhất của Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai cũng như một số địa phương cho thấy cơn bão đã làm 24 người chết, chủ yếu do sạt lở đất, cây đổ đè trúng người.

Tâm bão Quảng Ninh chịu nhiều thiệt hại nhất với 5 người chết, trong đó có sĩ quan của Quân khu 3 và sĩ quan công an của trại giam tỉnh. Trong 229 người bị thương trên toàn khu vực thì Quảng Ninh có tới 157.

Lào Cai và Hòa Bình nằm trong vùng ảnh hưởng trực tiếp của bão, sức gió cấp 8-9, mưa liên tục hai ngày qua khiến đất no nước, liên kết kém và sạt lở. Ngoài 6 người bị chết ở thị xã Sa Pa, Lào Cai còn 9 người bị thương do sạt lở vùi lấp khu dân cư nằm cách chân núi khoảng 100 m.

Nằm trên đường di chuyển của bão và hứng chịu gió cấp 10, Hà Nội ghi nhận 4 người chết, 17 người bị thương, chủ yếu do cây đổ đè trúng. Thành phố thống kê có tới 24.800 cây đổ, tập trung ở Hoàng Mai, Long Biên, Gia Lâm, Đông Anh, Nam Từ Liêm…

Các địa phương khác như Hải Phòng ghi nhận 2 người chết; Hải Dương, Yên Bái, Lạng Sơn mỗi nơi một người chết. Bắc Giang có một người, Tuyên Quang hai người mất tích do lũ cuốn.

Bão Yagi đã làm hơn 8.010 ngôi nhà bị hư hỏng; 25 tàu thuyền ở Quảng Ninh bị chìm tại nơi neo đậu. Tỉnh Quảng Ninh cũng có hơn 1.100 lồng bè nuôi thủy sản bị chìm hoặc cuốn trôi.

Hệ thống điện và viễn thông bị tê liệt diện rộng. Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Hải Dương, Hà Nội bị mất điện do 5 đoạn đường dây 500kV, 31 đường dây 220kV, 97 đường dây 110kV gặp sự cố.

Ngành nông nghiệp thống kê gần 110.000 ha lúa bị ngập úng, tập trung tại Hải Phòng 7.000 ha, Thái Bình 29.000 ha, Hưng Yên 12.110 ha, Hải Dương 18.500 ha. 17.920 ha hoa màu, 6.900 ha cây ăn quả bị hư hại.

Thử thách lớn đối với môi trường

Bão Yagi không chỉ là một thảm họa tự nhiên mà còn là một bài học đắt giá về sự “mong manh” của môi trường và nền kinh tế. Lũ lụt và sạt lở đất đã tàn phá hệ sinh thái, gây ra ô nhiễm môi trường và làm giảm năng suất nông nghiệp.

Đồng thời, các cơ sở hạ tầng bị hư hỏng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống của người dân. Những hậu quả này đã và đang đặt ra những thách thức lớn cho công tác khắc phục và phát triển bền vững.

Các nhà khoa học nhận định, đại dương nóng hơn do biến đổi khí hậu đang khiến các cơn bão mạnh lên và nhanh hơn. Sự gia tăng nhanh chóng của bão nhiệt đới trong khí hậu ấm hơn là điều đáng lo ngại. Đặc biệt, rất khó dự đoán đường đi của bão nhiệt đới, dẫn đến khó khăn trong việc truyền đạt mối nguy hiểm cho cư dân ven biển, nên thiệt hại sẽ gia tăng.

Trước khi vào Biển Đông, Yagi chỉ là một cơn bão nhiệt đới với sức gió tối đa là 90km/giờ, nhưng đã nhanh chóng mạnh lên với gió giật trên cấp 16 nhờ điều kiện vô cùng thuận lợi là mặt biển ấm…

Tiến sĩ Ben Clarke, thuộc Đại học Hoàng gia London và là thành viên của tổ chức đánh giá về thời tiết trên thế giới WWA cho rằng: “Sự nóng lên do nhiên liệu hóa thạch đang mở ra một kỷ nguyên mới của những cơn bão lớn hơn, chết chóc hơn. Châu Á sẽ trở thành nơi ngày càng nguy hiểm bởi những cơn bão kiểu này cho đến khi nhiên liệu hóa thạch được thay thế bằng năng lượng tái tạo”.

Việc mất rừng trong những năm qua cũng là một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng cường độ và tần suất của các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão Yagi. Rừng, vốn được coi là “lá chắn” bảo vệ tự nhiên, đã suy giảm nghiêm trọng, khiến khả năng hấp thụ nước và giảm thiểu nguy cơ lũ lụt bị yếu đi.

Sự mất mát này không chỉ làm tăng nguy cơ xói mòn đất mà còn khiến hiện tượng lũ quét xảy ra với tần suất ngày càng nhiều, đặc biệt tại các vùng đồi núi. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn trực tiếp tác động đến sinh kế của người dân sống dựa vào nông nghiệp và lâm nghiệp​.

Giải pháp bền vững và dài hạn

Để giảm thiểu thiệt hại do các cơn bão như Yagi gây ra, việc đầu tư vào một hệ thống cảnh báo sớm hiệu quả là vô cùng cấp thiết. Một hệ thống cảnh báo sớm hiện đại, kết hợp các công nghệ tiên tiến như radar Doppler, vệ tinh khí tượng, sẽ giúp chúng ta theo dõi sát sao diễn biến của các cơn bão, từ đó đưa ra những dự báo chính xác và kịp thời.

Bên cạnh đó, việc xây dựng mạng lưới trạm quan trắc rộng khắp và nâng cao khả năng truyền thông sẽ giúp thông tin cảnh báo đến được với mọi người dân, đặc biệt là những người sống ở vùng sâu, vùng xa.

Song song với việc đầu tư vào công nghệ, việc nâng cao ý thức của cộng đồng về phòng chống thiên tai cũng đóng vai trò quan trọng. Thông qua các chương trình truyền thông, giáo dục, người dân sẽ được trang bị những kiến thức cần thiết để tự bảo vệ mình và gia đình trước các tình huống khẩn cấp. Việc tổ chức các cuộc diễn tập sơ tán, các lớp tập huấn về kỹ năng sơ cấp cứu sẽ giúp người dân tự tin hơn trong việc ứng phó với thiên tai.

Cơ sở hạ tầng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. Việc xây dựng các công trình phòng chống lũ như đê điều, kè biển không chỉ giúp bảo vệ tài sản mà còn đảm bảo an toàn cho tính mạng của người dân. Bên cạnh đó, việc nâng cấp hệ thống giao thông, điện, nước sẽ giúp quá trình cứu trợ và phục hồi sau thiên tai diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Nông nghiệp là một trong những ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu và thiên tai. Để ứng phó với tình hình này, chúng ta cần chuyển đổi sang các mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Việc trồng các giống cây trồng chịu hạn, áp dụng các kỹ thuật tưới tiêu tiết kiệm nước, đa dạng hóa cây trồng sẽ giúp nông dân giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trong đó, giải pháp bền vững để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan là trồng rừng và bảo vệ rừng. Rừng giúp điều hòa khí hậu bằng cách hấp thụ khí CO2, góp phần giảm hiệu ứng nhà kính.

Ngoài ra, hệ sinh thái rừng còn bảo vệ đất đai khỏi xói mòn, hạn chế sạt lở và lũ quét do mưa bão. Việc tăng cường các chương trình trồng mới và bảo vệ rừng hiện có sẽ là bước đi bền vững để giảm thiểu rủi ro thiên tai trong tương lai.