Quy định về thiết kế sinh thái cho sản phẩm bền vững tại EU

Cụ thể, quy định về thiết kế sinh thái cho sản phẩm bền vững (Ecodesign for Sustainable Products Regulation – ESPR) là một phần trong gói các biện pháp trọng tâm để đạt được các mục tiêu của kế hoạch hành động nền kinh tế tuần hoàn năm 2020. Quy định này sẽ góp phần giúp EU đạt được các mục tiêu về môi trường và khí hậu, tăng gấp đôi tỷ lệ sử dụng vật liệu tuần hoàn và đạt được các mục tiêu về hiệu quả năng lượng vào năm 2030.

Quy định khi có hiệu lực sẽ cho phép thiết lập các yêu cầu và thông tin về thiết kế sinh thái cho hầu hết loại hàng hóa vật chất được đưa vào thị trường EU. Quy định mới về thiết kế sinh thái cho các sản phẩm bền vững được xây dựng dựa trên chỉ thị về thiết kế sinh thái (Ecodesign Directive) – hiện chỉ bao gồm các sản phẩm liên quan đến năng lượng.

Quy định này ảnh hưởng đến tất cả các loại sản phẩm, chỉ có một số ngoại lệ (như ô tô hoặc các sản phẩm liên quan đến quốc phòng và an ninh). Ủy ban Châu Âu sẽ được trao quyền thông qua và công bố các yêu cầu về thiết kế sinh thái thông qua các đạo luật được ủy quyền (bao gồm các lĩnh vực sản phẩm riêng biệt) và ngành công nghiệp sẽ có 18 tháng để tuân thủ các đạo luật đó khi chúng được triển khai.

Trong khi các yêu cầu về thiết kế sinh thái được thiết lập cho các nhóm sản phẩm cụ thể, đạo luật được ủy quyền có thể loại trừ một tập hợp con các sản phẩm thuộc bất kỳ nhóm nào, hoặc miễn cho chúng một số yêu cầu. Đối với các trường hợp loại trừ như vậy, Ủy ban sẽ phải xem xét các yếu tố sau: (a) Các mô hình sử dụng hoặc cách sử dụng thực tế điển hình; (b) Các đặc điểm của sản phẩm, bao gồm thành phần vật liệu, kích thước hoặc khả năng chịu được các điều kiện sử dụng cụ thể hoặc môi trường cụ thể; (c) Các tiêu chuẩn, phương pháp, luật và chính sách áp dụng hoặc việc thiếu các tiêu chuẩn, phương pháp, luật và chính sách đó; (d) Các yêu cầu về mục đích an ninh, quân sự, an toàn hoặc y tế; (e) Các đặc điểm cụ thể của thị trường sản phẩm, bao gồm khối lượng bán ra và cách thức tiếp thị sản phẩm; (f) Các sản phẩm được làm riêng hoặc sản phẩm được sản xuất với số lượng rất nhỏ.

Ảnh minh họa.

Quy định về thiết kế sinh thái cho sản phẩm bền vững khuyến khích tái chế và tái sử dụng các sản phẩm tiêu dùng trên toàn khối. Ecodesign quan tâm đến việc tích hợp các cân nhắc về môi trường vào tất cả các giai đoạn phát triển sản phẩm. Điều này rất quan trọng trong một thế giới có nhu cầu cao về các sản phẩm hiệu quả và bền vững như một cách để giảm mức tiêu thụ năng lượng và tài nguyên.

EU từ lâu đã hoạt động tích cực trong lĩnh vực này. Ví dụ: Bạn có thể nhận ra nhãn năng lượng trên máy giặt hoặc tủ lạnh của bạn mà chúng tôi có được nhờ Liên minh Châu Âu. Nhưng sự bền vững về môi trường không chỉ dừng lại ở hiệu quả sử dụng năng lượng. Với việc thông qua quy định, một sản phẩm bền vững sẽ phải thể hiện một hoặc nhiều đặc điểm sau: Sử dụng ít năng lượng hơn; Kéo dài lâu hơn; Có thể dễ dàng sửa chữa; Các bộ phận có thể dễ dàng tháo rời và đưa vào sử dụng tiếp; Chứa ít chất đáng lo ngại hơn, dễ dàng tái chế; Có lượng khí thải carbon và môi trường thấp hơn trong suốt vòng đời của nó.

Quy định cũng đưa ra các biện pháp cấm tiêu hủy hàng dệt may và giày dép không bán được và mở ra một cách để mở rộng các lệnh cấm tương tự sang các lĩnh vực khác, nếu có bằng chứng cho thấy chúng là cần thiết. Như vậy, quy định mới sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến mặt hàng dệt may và da giày, những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang thị trường EU và Đức. Các công ty cũng sẽ được yêu cầu công khai thông tin hàng năm trên trang web của mình, chẳng hạn như số lượng và trọng lượng sản phẩm họ loại bỏ, cũng như lý do họ làm như vậy.

Ví dụ: Đạo luật triển khai mới nhất về điện thoại di động và máy tính bảng, được thông qua vào tháng 6 năm 2023 và áp dụng từ tháng 6 năm 2025, yêu cầu thiết kế bền bỉ, pin có thời lượng sử dụng lâu hơn và tính sẵn có (kéo dài) của các bản cập nhật phần mềm và phụ tùng thay thế. So với các đạo luật tập trung vào năng lượng trước đây, đạo luật này thể hiện cách EU thực hiện Quyền sửa chữa trong ESPR.

Với luật mới này, EU mong muốn phát huy thành tích lâu dài của mình trong việc mang lại lợi ích cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và môi trường. Xét riêng trong năm 2021, tác động của các biện pháp thiết kế sinh thái hiện tại (Ecodesign), bao gồm 31 nhóm sản phẩm, đã tiết kiệm 120 tỷ EUR chi tiêu năng lượng cho người tiêu dùng EU và khiến mức tiêu thụ năng lượng hàng năm của các sản phẩm trong phạm vi giảm 10%.

Khánh Mai