Thị trường tín chỉ carbon: Cần phải tiếp tục bước đi để đạt tăng trưởng bền vững

(Xây dựng) – Biến đổi khí hậu đang là mối đe dọa toàn cầu và Việt Nam không nằm ngoài vòng xoáy của cuộc khủng hoảng này. Với đường bờ biển dài hơn 3.260 km và phần lớn dân số tập trung ở các vùng đồng bằng ven biển, Việt Nam được đánh giá là một trong năm quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Trung bình mỗi năm Việt Nam có 392 người chết và thiệt hại hơn 1% GDP do các thảm họa liên quan đến biến đổi khí hậu. Các tính toán ban đầu cho thấy Việt Nam mất 10 tỷ USD vào năm 2020, tương đương 3,2% GDP do tác động của biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, trong thách thức luôn tiềm ẩn cơ hội. Kinh tế tuần hoàn và thị trường tín chỉ carbon đang nổi lên như những giải pháp đầy hứa hẹn, không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn mở ra cánh cửa cho một tương lai phát triển bền vững. Đối với ngành lâm nghiệp Việt Nam, đây chính là cơ hội tốt để chuyển mình, đạt được sự thay đổi để vươn lên và khẳng định vị thế của ngành không chỉ là đầu vào cho các ngành xuất khẩu (đó là xuất khẩu đồ gỗ và lâm sản của Việt Nam) mà còn là “chìa khóa vạn năng” giúp giảm nhẹ biến đổi khí hậu tại Việt Nam; đang ngày càng chứng kiến nhiều tác động của biến đổi khí hậu lên sự phát triển của đất nước. Nếu không có các biện pháp thích ứng và giảm thiểu phù hợp, ước tính biến đổi khí hậu sẽ khiến Việt Nam mất khoảng 12% đến 14,5% GDP mỗi năm vào năm 2050 và có thể khiến tới một triệu người vào tình trạng nghèo cùng cực vào năm 2030.

Kinh tế tuần hoàn mở ra nhiều cơ hội.

Trong thời gian gần đây nền Kinh tế tuần hoàn (CE) đã nhận được sự chú ý ngày càng tăng trên toàn thế giới vì nó giải quyết cho cả vấn đề ô nhiễm môi trường và cả bảo đảm sử dụng hiệu quả tài nguyên cho sự thịnh vượng của nền kinh tế và của doanh nghiệp. Vì vậy, kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu thế tất yếu trong bối cảnh tài nguyên ngày càng suy thoái, cạn kiệt, môi trường bị ô nhiễm, biến đổi khí hậu diễn biến khốc liệt. Tính đến năm 2018, đã có hơn 45 quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn với hơn 100 mô hình tiêu biểu trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Ước tính từ năm 2015 đến 2030, kinh tế tuần hoàn sẽ đem lại ít nhất 4.500 tỷ USD trên toàn thế giới. kinh tế tuần hoàn cũng giúp cắt giảm một lượng lớn phát thải khí nhà kính và giảm thiểu các loại ô nhiễm môi trường khác.

Trong ngành lâm nghiệp, mô hình này được thể hiện rõ nét qua việc tận dụng toàn bộ sản phẩm và phụ phẩm từ gỗ, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Gỗ phế phẩm có thể được chế biến thành ván ép, viên nén nhiên liệu, hoặc nguyên liệu sản xuất giấy, tạo ra chuỗi giá trị bền vững. Các doanh nghiệp lâm nghiệp có thể áp dụng các biện pháp như trồng rừng thay thế, sử dụng các loại gỗ có khả năng tái sinh nhanh, và đầu tư vào công nghệ chế biến gỗ hiện đại để giảm thiểu lượng chất thải và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên.

Tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, giảm thiểu tác động môi trường và thúc đẩy các hoạt động bảo vệ môi trường từ sự kết hợp giữa kinh tế tuần hoàn và tham gia thị trường tín chỉ carbon

Đối với lĩnh vực nông nghiệp và lâm nghiệp, cơ hội tham gia thị trường tín chỉ carbon cũng vô cùng rộng mở. Theo tính toán, chỉ riêng ngành Nông nghiệp có thể hưởng lợi từ 57 triệu tín chỉ carbon trong từng năm, và ngành lâm nghiệp có thể tham gia thị trường tín chỉ carbon đem về giá trị từ 40 triệu tín chỉ carbon rừng hằng năm.

Việc tham gia thị trường tín chỉ carbon giúp các chủ rừng, và nông dân cải thiện sinh kế, tham gia các mục tiêu bền vững của Liên Hợp Quốc, giúp đáng kể giảm phát thải khí nhà kính, góp một phần lớn trong hành trình bảo vệ môi trường và giảm nhẹ biến đổi khí hậu tại Việt Nam. Các chuyên gia nhận định thị trường tín chỉ carbon ngày càng sôi động.

Thị trường tín chỉ carbon là nguồn vốn quan trọng giúp các doanh nghiệp và nền kinh tế đất nước chuyển đổi từ màu nâu (dựa trên tài nguyên) sang màu xanh, vừa giảm phát thải khí nhà kính, vừa tạo động lực, lợi nhuận cho doanh nghiệp và đất nước.

Với cơ hội này, ngành lâm nghiệp Việt Nam cần mau chóng đón đầu xu hướng này để gia tăng vị thế cạnh tranh trong cuộc chơi bền vững. Việt Nam là đất nước diện tích núi rừng chiếm đến 40% với những cánh rừng nguyên sinh, hệ động vật và thực vật vô cùng phong phú, nguồn tài nguyên khoáng sản cũng phong phú, nhiều chủng loại, trải dài từ Nam chí Bắc.

Một trong những giải pháp làm hạn chế sự biến đổi của khí hậu, làm giảm phát thải khí CO2 vào khí quyển, là nâng cao khả năng hấp thụ CO2 của các hệ sinh thái rừng – bể chứa CO2 nhiều nhất trong các hệ sinh thái trên cạn. CO2 được tích lũy trong rừng ở nhiều bộ phận khác nhau: sinh khối của cây tầng cao, thực vật tầng thấp, vật rơi rụng và mùn trong đất. Tuy nhiên, tổng sinh khối của cây trên mặt đất là bể chứa CO2 quan trọng nhất và trực tiếp bị ảnh hưởng do suy thoái rừng. Vì thế, các dự án trồng rừng, bảo vệ rừng và hướng đến quản lý rừng bền vững không chỉ là duy trì, làm tăng bể hấp thụ CO2 mà còn tạo ra thị trường giao dịch carbon lớn tại Việt Nam.

Ông Nguyễn Võ Trường An, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Sàn Giao dịch Tín chỉ Carbon ASEAN (gọi tắt là CCTPA) khẳng định: “Thị trường tín chỉ carbon không chỉ là giải pháp môi trường mà còn là cơ hội kinh tế lớn cho Việt Nam, đặc biệt là ngành lâm nghiệp. CCTPA sẽ đồng hành cùng các doanh nghiệp, tổ chức trong việc xây dựng và thực hiện các dự án tín chỉ carbon, từ khâu tư vấn, đăng ký, kiểm định đến giao dịch trên thị trường.”

Ông Nguyễn Võ Trường An, Phó Tổng Giám đốc CCTPA

Cơ hội từ tham gia thị trường carbon trong ngành nông, lâm nghiệp

Sự kết hợp giữa kinh tế tuần hoàn và thị trường tín chỉ carbon tạo ra một mô hình phát triển bền vững cho ngành lâm nghiệp. Bằng cách áp dụng kinh tế tuần hoàn, các doanh nghiệp lâm nghiệp có thể giảm thiểu chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất và tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng. Đồng thời, việc tham gia vào thị trường tín chỉ carbon mang lại nguồn thu nhập bổ sung, khuyến khích đầu tư vào các dự án bảo vệ và phát triển rừng.

Chẳng hạn, một doanh nghiệp chế biến gỗ có thể áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn bằng cách sử dụng gỗ phế phẩm để sản xuất viên nén gỗ, vừa giảm thiểu lượng chất thải, vừa tạo ra sản phẩm mới có giá trị. Bên cạnh đó, doanh nghiệp này có thể tham gia vào các dự án trồng rừng để tạo ra tín chỉ carbon, từ đó tạo thêm nguồn thu và đóng góp vào việc giảm phát thải khí nhà kính.

Ông Win Sim Tan, Trưởng đại diện VERRA khu vực Đông và Đông Nam Á chia sẻ: “Chương trình AFOLU của VERRA (Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Sử dụng đất khác) đóng góp quan trọng vào việc giảm lượng khí thải carbon và bảo vệ đa dạng sinh học. Thông qua các dự án này, chúng ta có thể thúc đẩy sử dụng đất và rừng bền vững, cải thiện năng suất nông nghiệp và giảm thiểu suy thoái đất.”

Tại Việt Nam, Sàn giao dịch Tín chỉ Carbon ASEAN (CCTPA) đang là đối tác đầu tiên và chính thức của VERRA trong các dự án tín chỉ carbon và các chương trình chống biến đổi khí hậu. Sự hợp tác này là minh chứng rõ ràng cho tiềm năng và cam kết của Việt Nam trong việc phát triển các dự án nông – lâm nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn, góp phần vào nỗ lực toàn cầu trong việc giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường.

Ông Win Sim Tan, đại diện VERRA.

Tọa đàm “Thực hiện chương trình tín chỉ carbon thông qua dự án Nông – Lâm nghiệp với cách tiếp cận kinh tế tuần hoàn”

Tọa đàm do CCTPA tổ chức cùng Đại học Đà Lạt và Fairatmos đã thực hiện chuyên sâu về thảo luận tín chỉ carbon trong nông lâm nghiệp, mở ra nhiều cơ hội và hướng đi mới cho ngành tại thị trường Việt Nam, và trong khu vực. Sự kiện đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn và giảm phát thải khí nhà kính thông qua các dự án tín chỉ carbon. Đây cũng là lần đầu tiên tín chỉ carbon nông – lâm nghiệp được thảo luận một cách toàn diện và chuyên sâu tại Việt Nam, đặc biệt là trên cao nguyên Lâm Viên, nơi tiềm năng lớn về phát triển lâm nghiệp một cách bền vững.

Tọa đàm do CCTPA tổ chức cùng Đại học Đà Lạt và Fairatmos.

Kinh tế tuần hoàn và thị trường tín chỉ carbon không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là cơ hội bền vững cho ngành nông, lâm nghiệp ở Việt Nam. Chỉ khi biết cách nắm bắt cơ hội này, ngành mới có thể chuyển mình mạnh mẽ, tạo được sự khác biệt trong “cuộc đua” kinh tế tuần hoàn và tạo ra nguồn giá trị kinh tế mới, có sự đóng góp tích cực vào công cuộc bảo vệ môi trường và giảm nhẹ biến đổi khí hậu của đất nước.