Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chế biến đất hiếm

Việt Nam sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới, với 22 triệu tấn, chỉ đứng sau Trung Quốc với 44 triệu tấn, theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ. Tuy nhiên, đến nay, Việt Nam vẫn chưa có nhà máy chế biến đất hiếm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Nguyên nhân chính là do các doanh nghiệp chưa làm chủ được công nghệ chế biến và chưa có khả năng tách chiết ra các sản phẩm đất hiếm riêng rẽ.

Tại cuộc họp tổng kết 6 tháng đầu năm của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST), PGS. TS Hoàng Anh Sơn, Viện trưởng Viện Khoa học Vật liệu, đề xuất cần có các nghiên cứu và chính sách thúc đẩy doanh nghiệp tham gia chuyển giao công nghệ.

Dù đã có nghiên cứu từ sớm nhưng hầu hết chỉ dừng lại ở quy mô phòng thí nghiệm. Việc chuyển giao công nghệ từ các nước tiên tiến gặp khó khăn do yêu cầu trình độ cao và các nước giữ bí mật công nghệ. Vấn đề về thuốc tuyển chưa được giải quyết cũng khiến chất lượng quặng tinh đất hiếm không đạt yêu cầu. Ví dụ như quặng đất hiếm tại mỏ Đông Pao, có thành phần phức tạp và tỉ lệ cấp hạt mịn cao, đòi hỏi công nghệ tuyển làm giàu phải được nghiên cứu kỹ lưỡng.

PGS. TS Hoàng Anh Sơn nhấn mạnh rằng quá trình chế biến đất hiếm lý tưởng nhất là đạt được sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào trình độ công nghệ và khả năng đầu tư. Hiện nay, một số đơn vị đã nghiên cứu thành công chế biến sâu ở quy mô phòng thí nghiệm, nhưng để triển khai thực tế cần phải đáp ứng các yêu cầu khắt khe về công nghệ, an toàn môi trường và cạnh tranh kinh tế.

Để tháo gỡ khó khăn, PGS. TS Hoàng Anh Sơn kiến nghị tiến hành khảo sát đánh giá trữ lượng và giá trị của các thành phần đất hiếm trong các mỏ đã cấp phép, ưu tiên ứng dụng công nghệ. Việc hình thành các nhiệm vụ nghiên cứu phát triển công nghệ chế biến có khả năng áp dụng hiệu quả sẽ giúp khai thác tối ưu nguồn tài nguyên này.

Việt Nam cần xây dựng tiềm lực khoa học và công nghệ bằng cách hình thành các trung tâm nghiên cứu mạnh về đất hiếm, tập hợp đội ngũ nhà khoa học và chuyên gia đầu ngành, đầu tư hạ tầng và trang thiết bị. Nhanh chóng ban hành cơ chế, chính sách riêng để phát triển công nghiệp đất hiếm, gắn nghiên cứu, phát triển công nghệ với sản xuất, chế biến sâu, đồng thời thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào khai thác và chế biến đất hiếm.

Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đang tích cực tham gia nghiên cứu phát triển công nghệ chế biến sâu đất hiếm, tách chiết các oxit đất hiếm có độ sạch cao và chế tạo nam châm đất hiếm cho ngành công nghiệp ôtô điện và điện gió. Mục tiêu là sớm đưa các công nghệ này vào thực tế sản xuất trong vòng 10 năm tới.

Việc đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chế biến đất hiếm không chỉ giúp Việt Nam khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.