Kiểm định khí thải xe máy: Xe không đạt tiêu chuẩn bắt buộc phải sửa chữa để đảm an toàn

Mới đây Quốc hội đã thông qua Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ vào ngày 27/06/2024, Luật đã sửa đổi, bổ sung một số điểm mới so với Luật giao thông đường bộ năm 2008 đã thêm quy định mới về việc xe gắn máy, xe mô tô sẽ phải kiểm định khí thải. 

Mặc dù vậy, nhiều ý kiến cho rằng chi phí vẫn là mối quan tâm lớn nhất. Nếu đề xuất kiểm soát khí thải xe máy của Bộ Giao thông vận tải (GTVT) lần này được đưa vào Luật, người sử dụng phương tiện sẽ phải bỏ chi phí bảo dưỡng định kỳ cho phương tiện.

Bên cạnh chi phí, nỗi ám ảnh xếp hàng đăng kiểm ô tô cũng đang đe dọa các chủ phương tiện xe máy. Cả nước có gần 70 triệu xe máy chạy xăng đang lưu hành, gấp nhiều lần số lượng ô tô, viễn cảnh quá tải các trạm đăng kiểm, người dân phải ùn ùn xếp hàng chờ kiểm định, chờ bảo dưỡng, sửa chữa… gây lo ngại cho hầu hết các chủ phương tiện.

Tuy nhiên theo đơn vị xây dựng đề án “Thí điểm kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”, với chi phí đầu tư một trạm kiểm định được tính toán khoảng 354,4 triệu đồng cho một năm, giá dịch vụ kiểm định khí thải được tính toán để thu hồi vốn khi cộng thêm 10% thuế VAT là 32.500 đồng. Chi phí cấp giấy chứng nhận, dán tem là 1.000 đồng/xe (bao gồm việc tạo phôi, in ấn, quản lý…). Như vậy, với các giả thiết có lợi nhất thì giá dịch vụ kiểm định khí thải cho một xe máy là 33.500 đồng.

Việc kiểm định khí thải xe máy chính là cơ hội để những xe máy cũ, xe máy hư hỏng phải sửa chữa để đảm bảo tiêu chuẩn an toàn. Ảnh minh họa

Mặt khác, Bộ GTVT cho biết chi phí này sẽ được bù đắp bằng việc giảm chi phí sửa chữa phương tiện cho những hư hỏng phát sinh do thiếu sự kiểm tra thường xuyên, bảo dưỡng định kỳ, tăng hiệu quả khai thác phương tiện. Nếu người sử dụng xe thực hiện chế độ bảo dưỡng định kỳ theo đúng khuyến cáo của nhà sản xuất thì có thể kiểm soát tốt lượng khí thải, giảm mức tiêu hao nhiên liệu của xe 7%, tương đương với lượng nhiên liệu tiết kiệm được là hơn 170.000 đồng/năm. Theo tính toán, nếu thực hiện kiểm soát khí thải thì người dân không những không bị tăng chi phí mà còn tiết kiệm trung bình được 25.632 đồng/xe/năm trong trường hợp nhà nước tiến hành thu phí kiểm định khí thải.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Tô An, Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam nêu rõ, việc kiểm định khí thải xe máy rất nhanh chóng, không mất nhiều thời gian như kiểm định xe cơ giới, ô tô. Trước đây, Cục Đăng kiểm cũng đã nghiên cứu, ngoài trung tâm kiểm định xe cơ giới, kiểm định ô tô có các thiết bị kiểm tra khí thải thì các cơ sở bảo hành, bảo dưỡng, sửa chữa mô tô, xe máy, các nhà dịch vụ, đại lý xe máy với hàng chục ngàn cơ sở trải đều khắp nơi đều có thể được tổ chức thành nơi kiểm định xe máy.

Tinh thần chung là những xe mới nhập khẩu, sản xuất lắp ráp đang được kiểm soát khí thải rồi chỉ còn những phương tiện cũ đang tham gia giao thông chưa được kiểm soát. Như vậy, các cơ quan nghiên cứu sẽ xem xét ban hành các quy định phù hợp với thực tế, đơn cử như đưa thời gian nhất định rằng xe mới trong 2 – 3 năm đầu tiên không phải kiểm định khí thải…

Ông Nguyễn Tô An nhấn mạnh: “Xe không đạt tiêu chuẩn bắt buộc phải đi khắc phục, sửa chữa. Khi chủ phương tiện đưa xe đi khắc phục, sửa chữa sao cho đạt mức tiêu chuẩn khí thải thì phương tiện cũng sẽ được chăm sóc để đảm bảo cả về an toàn. Đây cũng là mục tiêu quan trọng mà quy định này hướng tới”.

Th.S Đinh Trọng Khang, Phó giám đốc Viện chuyên ngành Môi trường, Viện Khoa học công nghệ GTVT, nhận định trước đây các phương tiện xe máy không chịu bất cứ hình thức quản lý nào kể từ khi mua xe. Khi thực hiện kiểm soát khí thải, áp dụng các quy định pháp lý thì chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng. Người dân có thể phải mất thêm thời gian, thêm thủ tục, chi phí.

Ở các quốc gia khác, thời gian đầu khi thực thi chính sách này cũng vấp phải phản ứng của dư luận. Tuy nhiên, lợi ích về mặt môi trường và đặc biệt là sức khỏe của người dân mà chính sách này mang lại, là quan trọng nhất. Ngoài ra, thực hiện kiểm soát khí thải xe máy còn giúp giảm tiêu thụ nhiên liệu, giảm phát thải khí nhà kính theo cam kết của Chính phủ với các tổ chức quốc tế.

Hiện nay, luật trên được thông qua đã đủ cơ sở pháp lý cho các địa phương triển khai, chỉ còn chờ Chính phủ ban hành các tiêu chuẩn, hướng dẫn, quy định về các trạm đăng kiểm, tổ chức thực hiện như thế nào, giao đơn vị nào quản lý, hình thức xử phạt dưới dạng hành chính ra sao… Những điều này liên quan nguồn lực và tài chính. Các địa phương muốn triển khai cần chuẩn bị cơ sở kiểm định, cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, nhân lực… phù hợp tình hình thực tế.

“Quá trình thí điểm kiểm soát khí thải xe máy ở thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng đều đã tham vấn ý kiến người dân và nhận được sự ủng hộ của đa số người dân”, Th.S Đinh Trọng Khang cho hay.

Ủng hộ chủ trương kiểm soát khí thải xe máy càng sớm càng tốt, song TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, lưu ý cần tổ chức sao cho thuận lợi, nhanh, phù hợp với khả năng chi trả của từng địa phương. Đơn cử, nên xây dựng lộ trình thực hiện trước ở các thành phố lớn, bắt buộc phải có khung pháp lý, chế tài đảm bảo xe không đủ tiêu chuẩn thì không được lưu thông. Ở những vùng sâu vùng xa, có thể làm chậm hơn nhưng phương tiện đó khi di chuyển vào thành phố thì cần phải có dán tem kiểm định.

“Rất nhiều người chạy chiếc xe máy tới 4 – 5 năm không bảo dưỡng. Đó là phương tiện di chuyển hằng ngày của người lao động, nhưng như vậy không chỉ ô nhiễm môi trường mà còn gây mất an toàn cho chính bản thân họ. Nhiều nước đã kiểm soát khí thải xe máy từ rất lâu rồi. Chúng ta để càng lâu thì số lượng càng tăng, càng khó làm. Xe máy là công cụ đi lại, kiếm sống của hàng triệu người nhưng không thể bám mãi vào lý do đời sống khó khăn để trì hoãn kiểm soát. Ai cũng phải có trách nhiệm với môi trường”, TS Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh.

Cơ quan chuyên môn tính toán, nếu xe máy được bảo dưỡng định kỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất thì có thể giảm tiêu hao nhiên liệu 7%, tiết kiệm 170.000 đồng mỗi năm (tính theo giá xăng năm 2018). Trong khi đó, mỗi xe máy tốn 110.000 đồng một lần bảo dưỡng và thay thế phụ tùng khí thải, lọc gió. Dự kiến nếu Nhà nước thu phí kiểm định khí thải, mỗi xe tốn 35.000 đồng mỗi năm. Như vậy, nếu kiểm soát khí thải định kỳ, người dân tiết kiệm được 25.000 đồng một xe mỗi năm.

Ngoài ra, việc kiểm tra khí thải xe máy giúp giảm chi phí chương trình mục tiêu quốc gia về bảo vệ sức khỏe người dân, môi trường, thúc đẩy doanh nghiệp ứng dụng công nghệ không gây ô nhiễm khi sản xuất phương tiện giao thông.

An Dương (T/h)