Quảng Nam khai thác “mỏ vàng” tín chỉ carbon rừng: Cơ hội lớn nhưng còn nhiều vướng mắc

Tuy nhiên, địa phương vẫn đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc để hiện thực hóa tham vọng thu về triệu đô từ việc trồng và bảo vệ rừng bền vững.

Kỳ vọng thu về hơn 100 tỷ đồng mỗi năm

Quảng Nam là một trong các tỉnh, thành có tỉ lệ che phủ rừng gần 60%, xếp hạng cao nhất cả nước. Năm 2022, diện tích đất có rừng hơn 680.806 ha, trong đó rừng tự nhiên hơn 463.530 ha, tiềm năng giảm phát thải từ rừng của tỉnh Quảng Nam là 533.341 tCO2e/năm và tiềm năng hấp thụ là 1.181.056 tCO2e/năm, có tiềm năng về thực hiện các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao trữ lượng carbon từ rừng.

Với mục tiêu tạo nguồn tài chính bền vững để thực hiện bảo vệ và nâng cao chất lượng rừng tự nhiên hiện có, phát triển rừng theo hướng bền vững, năm 2018, UBND tỉnh xây dựng và phê duyệt Kế hoạch hành động (REDD+) tỉnh Quảng Nam. Đồng thời, lập Báo cáo đánh giá khả thi về cơ hội đầu tư vào carbon từ REDD+ và thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư, người mua tiềm năng như Công ty BP, Công ty Terra Global.

Quảng Nam cũng xây dựng Đề án trình Thủ tướng Chính phủ và được thống nhất về chủ trương cho tỉnh nghiên cứu, lập Đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ carbon rừng (tại Công văn số 3479/VPCP-NN, ngày 26/5/2021 của Văn phòng Chính phủ).

Theo ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, ước tính mỗi năm Quảng Nam có thể thu về khoảng 5 triệu USD (khoảng 130 tỉ đồng) từ việc bán tín chỉ carbon rừng, góp phần giúp công tác quản lý, bảo vệ rừng ngày càng hiệu quả hơn. Ngoài ra, đề án bán tín chỉ carbon rừng sẽ giúp Quảng Nam giữ nguyên diện tích rừng tự nhiên hiện có, tăng 20% trong vòng 10 năm từ 2021 – 2030, tăng độ che phủ rừng nói chung lên 61% vào năm 2025… Đặc biệt, sẽ giảm phát thải 14,17 triệu tấn CO2 từ rừng vào năm 2030.

Ngoài ra, với mục tiêu phát triển kinh tế rừng hiệu quả, bền vững, tỉnh Quảng Nam đang đẩy mạnh triển khai Chương trình tổng thể bảo vệ và phát triển rừng bền vững kết hợp phát triển kinh tế hiệu quả trên địa bàn tỉnh; tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các đề án về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2022 – 2025, tầm nhìn 2030; hỗ trợ trồng rừng gỗ lớn giai đoạn 2022 – 2025.

Đặc biệt, mới đây từ Nghị định số 107/2022/NĐ-CP về thí điểm chuyển nhượng kết quả giảm phát thải (bán tín chỉ carbon) và quản lý tài chính thỏa thuận vùng Bắc Trung bộ, Bộ NN&PTNT đã chuyển nhượng 10,2 triệu tấn CO2 vùng Bắc Trung bộ cho Ngân hàng Tái thiết và Phát triển quốc tế (IBRD). Trong số đó, tỉnh Quảng Bình chuyển nhượng hơn 2,4 triệu tấn CO2, được chi trả khoảng 235 tỷ đồng trong giai đoạn 2023-2025. Đây là những những tiền đề quan trọng để Quảng Nam có nguồn thu lớn từ việc bán tín chỉ các-bon rừng trồng gỗ lớn để việc làm giàu từ bảo vệ rừng một cách bền vững sẽ sớm thành hiện thực.

Nhận diện những vướng mắc

Rất nhiều kỳ vọng, song đến nay Đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ carbon rừng của Quảng Nam vẫn chưa thể triển khai vì gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Quảng Nam là địa phương thí điểm đầu tiên nên chưa có kinh nghiệm và chưa đảm bảo nguồn lực về kỹ thuật, tài chính để thực hiện kinh doanh tín chỉ carbon từ REDD+.

Một khó khăn nữa được địa phương đưa ra là quy định luật pháp Việt Nam chưa cụ thể và chưa định hướng rõ ràng trong cách tiếp cận về lĩnh vực này nên khó triển khai thực hiện. Trong khi đó, Đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ carbon rừng tại tỉnh Quảng Nam trình Thủ tướng Chính phủ vẫn chưa được phê duyệt.

Hiện nay, các đối tác tiềm năng cam kết hỗ trợ tỉnh xây dựng dự án đảm bảo theo các tiêu chuẩn mới nhất nhằm bán được tín chỉ carbon với giá cao nhất, trường hợp không phát hành và bán được tín chỉ thì các đối tác cam kết rằng tỉnh Quảng Nam sẽ không phải hoàn trả kinh phí đầu tư ban đầu và xem đó như một rủi ro trong kinh doanh. Để có cơ sở hoàn trả vốn đầu tư ban đầu của các nhà đầu tư, UBND tỉnh Quảng Nam đã đề nghị gửi Thủ tướng Chính phủ thống nhất cho lựa chọn nhà đầu tư để hoàn thiện Hồ sơ tín chỉ các bon rừng từ REDD+ tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, theo ý kiến của Tổng cục Lâm nghiệp việc tổ chức đấu thầu, lựa chọn nhà thầu hay nhà đầu tư để hoàn thiện hồ sơ tín chỉ các bon rừng từ REDD+ của tỉnh Quảng Nam thực hiện theo quy định của Luật đấu thầu. (Riêng dự án kinh doanh tín chỉ carbon rừng của 6 tỉnh Bắc Trung bộ do Bộ NN&PTNT thực hiện theo chương trình FCPF REDD+ trên thị trường bắt buộc và Quảng Nam đang thí điểm trên thị trường tự nguyện)

“Theo ý kiến của Tổng cục Lâm nghiệp thì việc xem xét, phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu thuộc thẩm quyền của UBND tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, lĩnh vực kinh doanh tín chỉ carbon rừng không thuộc đối tượng áp dụng theo quy định của Luật Đấu thầu 2023 và các quy định của pháp luật về lĩnh vực lâm nghiệp hiện hành. Do đó đến nay, Hồ sơ tín chỉ carbon rừng từ REDD+ tỉnh Quảng Nam vẫn chưa hoàn thiện.”- ông Hồ Quang Bửu cho biết thêm.

Bên cạnh đó, chưa có quy định về hạn mức đóng góp NDC (đóng góp do quốc gia cam kết về ứng phó với biến đổi khí hậu, bao gồm mục tiêu thích ứng và giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, chính sách và biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu nhằm đạt được các mục tiêu của Thỏa thuận Paris) của từng địa phương, nên khi phát hành tín chỉ sẽ không thể xác định lượng tín chỉ có thể bán được là bao nhiêu. Quyền sở hữu carbon rừng theo dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 156/2018/NĐ-CP đã xác định rõ quyền tín chỉ là của địa phương, tuy nhiên hiện nay Nghị định vẫn chưa được ban hành.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Lê Trí Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cũng cho biết, đây là lĩnh vực rất mới đối với Việt Nam, dù trên thế giới đã làm. Có nhiều nội dung cần phải làm liên quan đến đề án kinh doanh tín chỉ carbon rừng, việc triển khai dự án tại Quảng Nam còn những hạn chế nhất định, do cả nguyên nhân chủ quan lẫn khách quan.

Chẳng hạn như việc xây dựng đề án mẫu, phù hợp với chuẩn quốc tế để mời các đơn vị tư vấn quốc tế tham gia xây dựng, giúp chào bán trên thị trường quốc tế còn lúng túng. Hành lang pháp lý để đảm bảo việc bán tín chỉ carbon chưa có. Ngoài ra, việc xác định các vùng ưu tiên tập trung lưu trữ carbon, quản lý rừng bền vững… tỉnh Quảng Nam còn phụ thuộc vào quy hoạch lâm nghiệp quốc gia, các cơ quan cũng đang nghiên cứu để triển khai sao cho phù hợp nhất, vừa đảm bảo phát triển rừng bền vững, gắn với đảm bảo kinh tế rừng, phát triển nguồn dược liệu dưới tán rừng…

Do vậy, địa phương còn nhiều việc phải làm, đồng thời cần sự đồng hành, hỗ trợ của các cấp, các ngành để thực hiện kinh doanh tín chỉ carbon rừng.

“Thời gian tới, Quảng Nam tiếp tục thực hiện đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ carbon rừng thông qua đẩy mạnh thu hút các khối tư nhân đầu tư nghiên cứu xây dựng tín chỉ carbon rừng để hoàn chỉnh Hồ sơ dự án đảm bảo theo tiêu chuẩn VCS, CCB phiên bản mới nhất và trình VERA phê duyệt; xin phép Thủ tướng cho thí điểm thực hiện.

Đây là những hướng đi để địa phương phát triển kinh tế xanh theo xu hướng của thế giới, đồng thời phù hợp với quan điểm phát triển kinh tế với tư duy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và có tính cân đối hài hòa giữa bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế trong nội dung Quy hoạch tỉnh đã được Thủ tướng chính phủ phê duyệt.” ông Lê Trí Thanh khẳng định.

UBND tỉnh Quảng Nam vừa kiến nghị Bộ NN&PTNT trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, thống nhất bổ sung tỉnh Quảng Nam vào Chương trình giảm phát thải từ REDD+ theo tiêu chuẩn TREES vùng Nam Trung Bộ và Tây nguyên do Liên minh giảm phát thải thông qua tăng cường tài chính lâm nghiệp – LEAF thực hiện.