Hạ Long (Quảng Ninh): Nhà máy tuyển than Nam Cầu Trắng – “lời nguyền” lãng phí

(Xây dựng) – Tiền thân là Nhà máy Tuyển than Hòn Gai được xây dựng tại trung tâm thị xã Hòn Gai cũ từ năm 1960. Sau 36 năm hoạt động do ảnh hưởng của môi trường lên đô thị người ta đã cho di chuyển Nhà máy về Nam Cầu Trắng cách vị trí cũ chừng 8km. Và cũng chỉ mới hoạt động được 23 năm lại trước áp lực môi trường người ta đã vội vàng cho di dời về khu Làng Khánh cách vị trí cũ khoảng 15 km. Để đầu tư xây dựng một nhà máy tuyển than có công suất ngót chục triệu tấn than/năm là một sự đầu tư rất tốn kém. Và chính vì vậy tầm nhìn chiến lược đầu tư cho một nhà máy phải từ 50 – 100 năm mới đúng tầm. Đây mới là sự lãng phí của con người do thiếu tầm nhìn, thiếu dự báo về mức phát triển của dân cư, xã hội dẫn đến sự thiển cận về môi trường.

Thời gian thuê đất chưa hết, tài sản chưa hết khấu hao đang “chết dần, chết mòn” tại khu Nhà máy Tuyển than Nam Cầu Trắng.

Không dừng lại ở đây, hiện nay Nhà máy Tuyển than Nam Cầu Trắng mặc dù “hồn đã lìa khỏi xác” nhưng sự lãng sự lãng phí bởi quy hoạch, kế hoạch, chính sách. Đó là Công ty Tuyển than Hòn Gai được UBND tỉnh Quảng Ninh cho thuê đất để xây dựng Nhà máy tuyển than Nam Cầu Trắng từ năm 1998, thời hạn thuê đất 30 năm (hết hạn thuê đất ngày 26/01/2028).

Do yêu cầu cấp bách về môi trường, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 515/QĐ-UBND “V/v điều chỉnh thời gian thuê đất cho Chi nhánh Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam – Công ty Tuyển than Hòn Gai để làm nhà sàng Nam Cầu Trắng và tuyến đường sắt vận chuyển than tại các phường Hà Phong, Hà Tu, Hồng Hà, thành phố Hạ Long” đã điều chỉnh rút ngắn thời gian thuê đất của Công ty Tuyển than Hòn Gai hết hạn ngày 31/12/2018.

Với cách giải quyết rất “linh động” của UBND tỉnh Quảng Ninh là rút ngắn thời gian thuê đất trước 10 năm đồng nghĩa sẽ “tiết kiệm” tiền bồi thường về đất và tài sản trên đất. Theo đó, ngày 31/5/2019, tỉnh vội vàng ban hành Quyết định số 2199/QĐ-UBND “V/v thu hồi 382.430,5m2 đất của Chi nhánh Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam Công ty Tuyển than Hòn Gai tại phường Hà Phong, Hà Tu, Hồng Hà, thành phố Hạ Long”, giao cho UBND thành phố Hạ Long quản lý.

Đùng một cái, ngày 15/5/2021, UBND tỉnh Quảng Ninh lại ban hành Quyết định số 1533/QĐ-UBND về việc huỷ bỏ Quyết định số 515/QĐ-UBND ngày 20/02/2017 và hủy bỏ Quyết định số 2199/QĐ-UBND ngày 31/5/2019 của UBND tỉnh Quảng Ninh nêu trên. Như vậy, Công ty Tuyển than Hòn Gai tiếp tục được thuê đất đối với diện tích 382.430,5m2 theo thời hạn đã được xác định tại các quyết định trước đó (hết hạn ngày 26/01/2028).

Ngày 8/10/2021, UBND tỉnh phê duyệt điều chỉnh dự án đường bao biển nối thành phố Hạ Long – Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh tại Quyết định số 3416/QĐ-UBND. Ngày 24/8/2021, UBND thành phố Hạ Long đã ban hành Quyết định số 7204/QĐ-UBND ngày 24/8/2021 về việc thu hồi 34.274,4m2 đất do Công ty Tuyển than Hòn Gai đang quản lý, sử dụng tại phường Hồng Hà và phường Hà Tu, để thực hiện GPMB Dự án. Tuy nhiên, do có một phần diện tích 2.591,0m2 đã được UBND tỉnh thu hồi tại Quyết định số 1159/QĐ-UBND ngày 07/4/2020, vì vậy, UBND thành phố đã điều chỉnh lại diện tích thu hồi tại Quyết định số 7482/QĐ-UBND ngày 30/8/2021 với diện tích thu hồi để thực hiện dự án là 31.683,4m2.

Công ty Tuyển than Hòn Gai đã không đồng ý với Quyết định thu hồi đất nêu trên của UBND thành phố Hạ Long và đã khiếu nại với 3 nội dung, về việc thu hồi đất; phê duyệt phương án bồi thường, phương án điều chỉnh giá trị bồi thường và khiếu nại Quyết định số 424/QĐ-UBND ngày 07/9/2021 của UBND thành phố Hạ Long về việc cưỡng chế thực hiện Quyết định thu hồi đất đối với Công ty Tuyển than Hòn Gai. Yêu cầu thu hồi, hủy bỏ Quyết định này.

Ngay sau đó, Chủ tịch UBND thành phố Hạ Long ra Quyết định không chấp nhận nội dung khiếu nại của Tuyển than Hòn Gai. UBND thành phố Hạ Long cho rằng đã thực hiện thu hồi đất theo thẩm quyền trong phạm vi ranh giới quy hoạch thực hiện dự án và thực hiện lập, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ đảm bảo theo quy định của pháp luật đất đai.

Tiền thuê đất, tiền trả lương cho hơn 100 lao động và tài sản đang xuống cấp là những gì lãng phí mà Công ty Tuyển than Hòn Gai và Tập đoàn đang phải gánh chịu.

Được biết, quỹ đất 33,16ha của Nhà máy sàng tuyển than Nam Cầu Trắng (Tập đoàn Công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam) sẽ được ưu tiên sử dụng để xây dựng Bệnh viện Đa khoa tỉnh tại vị trí mới với quy mô 1.500 giường; đồng thời, bố trí một phần quỹ đất xây dựng mới Trung tâm bảo trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt tỉnh Quảng Ninh.

Tuy nhiên, nhiều người băn khoăn rằng, Nhà máy Tuyển than Nam Cầu Trắng đã di dời từ năm 2019 tại sao Ban lãnh đạo Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam và UBND tỉnh Quảng Ninh chưa giải quyết nhanh chóng, dứt điểm việc thu hồi đất, bàn giao cho tỉnh Quảng Ninh quản lý, sử dụng và tiến hành thanh lý máy móc, vật tư, tài sản trên đất. Hiện nay, Công ty Tuyển than Hòn Gai vẫn phải duy trì khoảng hơn 100 lao động trông coi, quản lý tài sản đang hoen rỉ, xuống cấp cùng với tiền thuê đất nhưng không phát huy được hiệu quả về đất vẫn phải chi hàng năm không phải ít. Phải chăng, suốt từ năm 1960 đến nay Nhà máy Tuyển than Hòn Gai vẫn chưa ngừng “lời nguyền” mang tên lãng phí?