Tác động của biến đổi khí hậu đến đất ngập nước

Biến đổi khí hậu đang làm gia tăng các áp lực tới các hệ sinh thái đất ngập nước

Theo các chuyên gia môi trường, hiện nay, bên cạnh các nguyên nhân từ hoạt động phát triển kinh tế với cường độ cao ngày càng gia tăng, gây nhiều hệ lụy cho xã hội, như: ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái nghiêm trọng, sụt lún đất, suy giảm mực nước ngầm, xâm thực bờ biển; nhiều diện tích rừng tự nhiên, nhất là rừng ngập mặn, rừng tràm, rừng phòng hộ bị chặt phá, chuyển đổi sang mục đích sử dụng khác hoặc bị suy thoái nặng nề, biến đổi khí hậu đang làm gia tăng các áp lực tới các hệ sinh thái đất ngập nước.

Biến đổi khí hậu tác động tới các hệ sinh thái đất ngập nước theo nhiều cách khác nhau. Nhiệt độ tăng sẽ tác động tới các loài động, thực vật nhạy cảm với nhiệt độ. Lượng mưa giảm sẽ thu hẹp diện tích đất ngập nước, làm tăng phát thải khí nhà kính vào khí quyển do sự phân hủy của các chất hữu cơ, nhất là than bùn. Nước biển dâng dẫn tới sự thu hẹp diện phân bố địa lý của các vùng đất ngập nước.

Hơn thế nữa, các hệ sinh thái đất ngập nước phụ thuộc một cách chặt chẽ vào mực nước của thủy vực và vì thế, sự thay đổi các điều kiện khí hậu sẽ ảnh hưởng tới lượng nước trong các hệ sinh thái, qua đó ảnh hưởng tới các chức năng đặc trưng của đất ngập nước, bao gồm cả thành phần và cấu trúc của các quần xã sinh vật và qua đó ảnh hưởng tới sinh kế của người dân.

Các nghiên cứu cho thấy, biến đổi khí hậu tác động tới cấu trúc thành phần và chức năng của các hệ sinh thái đất ngập nước khác nhau ở tất cả các vùng, miền. Qua đó, làm suy giảm các dịch vụ hệ sinh thái thông qua các tác động tới: (i) Sức sản xuất/năng suất của các hệ sinh thái; (ii) Tài nguyên nước và các dịch vụ có liên quan (giao thông, du lịch, thủy điện,…); (iii) Sức khỏe của cộng đồng do thiếu nước sinh hoạt, do gia tăng các bệnh truyền qua nước (water – borne diseases), truyền qua vectơ (vector – borne diseases), nhất là sau các trận lũ lụt. Những tác động này đều ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp tới sinh kế, đời sống của cộng đồng.

Phục hồi đất ngập nước để tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu

Thực trạng đó đặt ra yêu cầu cấp thiết là phục hồi đất ngập nước để tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu. Theo các chuyên gia môi trường, khí hậu Trái đất đang thay đổi với tốc độ chưa từng thấy. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu là rất lớn và thay đổi theo những khu vực khác nhau, tác động của nước biển dâng và các dạng thiên tai ngày càng gia tăng (IPCC, 2013b).

Trên phạm vi toàn cầu, những rủi ro liên quan đến thiên tai khí hậu đang ngày càng gia tăng, trong đó ước tính khoảng 90% các thảm họa liên quan đến nước (UNISDR, 2015). Tổn thất do thiên tai từ biến đổi khí hậu gây ra đã rất lớn: từ năm 2006 đến năm 2015, tỷ lệ số người chết và mất tích do thiên tai khí hậu đã tăng từ 40% lên gần 49% (UNISDR, 2015; Kumar et al. 2017). Vì vậy, cần thiết phải có các chiến lược để ứng phó hiệu quả hơn với thiên tai khí hậu.

Các chuyên gia khẳng định, bảo vệ và phục hồi các vùng đất ngập nước là các biện pháp cần thiết để giảm thiểu biến đổi khí hậu và rủi ro thiên tai. Các vùng đất ngập nước, đặc biệt là vùng đất than bùn và vùng ven biển (đầm lầy, đồng muối, rừng ngập mặn và thảm cỏ biển) lưu trữ một lượng lớn cacbon, cả trong sinh khối thực vật và đặc biệt là trong đất của chúng. Sự cạn kiệt nguồn nước hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng vùng đất ngập nước (mất) không chỉ làm giảm khả năng hấp thụ và lưu trữ cacbon mà còn có thể làm cho một lượng lớn cacbon đã được tích lũy trước đó bị mất/chuyển từ đất vào khí quyển (như CO2).

Các vùng đất ngập nước cũng làm tăng khả năng chống chịu của các cộng đồng đối với thiệt hại do bão lụt và các hiện tượng cực đoan gây ra. Nhiều loại đất ngập nước, như rừng ngập mặn, bãi cạn, rừng san hô và than bùn ven biển là những vùng đệm tự nhiên chống lại các tác động của thời tiết, sạt lở và suy thoái ở nhiều khu vực có liên quan chặt chẽ đến sự gia tăng các tác động của biến đổi khí hậu.