Xuân Hinh luôn được biết đến là một danh hài nổi tiếng lẫy lừng. Anh còn được khán giả mệnh danh là “vua hài đất Bắc”.

Xuân Hinh cũng là một trường hợp đặc biệt trong giới nghệ sĩ. Anh hầu như không tham gia gameshow, talkshow, hiếm khi lên truyền hình và không diễn xuất phim ảnh. Ngay cả trong thời đại mạng xã hội phát triển mạnh mẽ trong nhiều năm qua, Xuân Hinh cũng đứng ngoài cuộc và tới gần đây mới phát triển kênh Youtube, Tiktok cho riêng mình.

Vậy nhưng, tên tuổi Xuân Hinh chưa bao giờ giảm sức hút trong suốt hơn 40 năm sự nghiệp. Đến hiện tại, dù đã ở tuổi ngoài 60 nhưng Xuân Hinh vẫn là một trong những cái tên thu hút nhiều lượt xem và chiếm được tình cảm của khán giả khắp cả nước.

Xuân Hinh trong vở Người ngựa ngựa người

Hình tượng in đậm ký ức khán giả, như một thói quen

Từ thập niên 1990 và đầu 2000, khi công nghệ truyền thông, mạng xã hội chưa phát triển, mọi người chủ yếu xem giải trí qua băng đĩa thì Xuân Hinh là một trong những nghệ sĩ hài hoạt động mạnh mẽ ở lĩnh vực này.

Xuân Hinh rất chăm chỉ diễn tiểu phẩm hài và phát hành băng đĩa, đặc biệt ở mảng băng đĩa Tết. Hầu như năm nào anh cũng phát hành băng đĩa Tết và diễn những tiểu phẩm hài liên quan đến Tết. Lượng băng đĩa Xuân Hinh phát hành khá lớn nhưng đều cháy hàng, nhà nhà mua về coi.

Chính điều này đã giúp hình ảnh Xuân Hinh trở nên gần gũi và có sức phổ biến mạnh mẽ tới khán giả, tới mức không ai là không biết tới anh.

Việc tập trung phát hành băng đĩa và đóng tiểu phẩm hài ngày Tết cũng là cách để Xuân Hinh đưa hình ảnh của mình thành thói quen của khán giả. Dần dần, cứ đến Tết, mọi người lại mua băng đĩa Xuân Hinh về xem.

Vì ngày Tết là thời điểm nhà nhà sum vầy, đoàn tụ nên hài Tết của Xuân Hinh càng có giá trị, ý nghĩa riêng gắn với một nét văn hóa thưởng thức.

Theo thời gian, cái tên Xuân Hinh đã vượt khỏi một nghệ sĩ để trở thành một phần đời sống tinh thần của công chúng. Nhờ đó, anh trở nên quen thuộc và in đậm trong ký ức nhiều thế hệ. Đến giờ, hễ nhắc tới Xuân Hinh là bao ký ức lại ùa về trong khán giả. Nói cách khác, tự Xuân Hinh đã ở một vị trí riêng mà không cần đến phương tiện truyền thông nào.

Lối diễn hài dân dã nhưng giàu giá trị nghệ thuật

Xuân Hinh chưa bao giờ nhận mình là nghệ sĩ hài, chỉ dám nhận là một hề chèo (loại hình nghệ thuật đã đào tạo và nuôi dưỡng tài năng cho anh). Có lẽ vì vậy mà lối diễn hài của Xuân Hinh mang đậm tính dân gian.

Nhiều người hay chê Xuân Hinh diễn hài tục nhưng cái tục lại là một phần của văn hóa dân gian (có trong truyện cười, truyện ngụ ngôn, ca dao tục ngữ, câu đố). Nhiều nghệ sĩ đi theo hướng dân gian cũng mượn cái tục này vào phương tiện nghệ thuật cho mình (như nữ thi hào Hồ Xuân Hương).

Với Xuân Hinh, chính cái tục (trong chừng mực) lại là phương tiện nghệ thuật giúp anh diễn hài gần gũi với đời sống khán giả hơn, nhưng không kém phầm duyên dáng, tinh tế. Sự gần gũi, dân dã này càng tăng thêm sức lôi cuốn của Xuân Hinh với khán giả.

Thậm chí, đến cái chửi của Xuân Hinh cũng là một nghệ thuật, chửi có vần có điệu, chửi trầm chửi bổng, nhịp nhàng, ngôn từ đa dạng, bay bổng mà không quá tục tĩu. Chính NSND Hồng Vân từng thừa nhận, cô học được cách chửi của Xuân Hinh để đưa lên sân khấu kịch, khiến các học trò tấm tắc khen. Nhiều bài chửi của Xuân Hinh trong hài kịch còn viral trong suốt một thời gian.

Nhưng Xuân Hinh không chỉ là một hề chèo đi diễn hài. Anh thực sự đạt tới tầm của một nghệ sĩ hài đích thực. Rất nhiều vở hài kịch của Xuân Hinh được mượn cốt truyện từ dòng văn học hiện thực phê phán đầu thế kỷ XX, cụ thể là truyện ngắn Nguyễn Công Hoan, điển hình nhất là vở Người ngựa, ngựa người.

Nhờ đó, những vở hài kịch này ngoài gây cười còn có nhiều giá trị nghệ thuật khác như giá trị văn học, giá trị phê phán, giá trị trào phúng, giá trị nhân đạo…

Hài của Xuân Hinh đạt đến cái hài trong mỹ học, không phải tiếng cười vô thưởng vô phạt kiểu hề kịch mà là tiếng cười có giá trị phê phán, châm biếm, được xây dựng nhờ nghệ thuật trào phúng, trong cái hài có cái bi, cái bi toát lên từ cái hài, giàu giá trị suy ngẫm.

Chính những vở hài kịch này đã để lại ấn tượng sâu đậm về Xuân Hinh trong lòng khán giả. Bản thân Xuân Hinh từng thừa nhận, vở Người ngựa ngựa người đã giúp anh đi diễn khắp nơi, kiếm nhiều tiền để xây dựng cơ ngơi hiện tại.

Đa tài trong diễn xuất

Hài của Xuân Hinh gây ấn tượng mạnh mẽ tới khán giả một phần nhờ sự đa tài trong diễn xuất. Không chỉ diễn, Xuân Hinh còn mạnh về ca hát, đặc biệt là các loại hình ca hát, diễn xướng dân gia như chầu văn, dân ca ba miền. Anh có thể nói và hát được giọng ba miền nhuần nhuyễn để pha vào các miếng hài của mình.

Hầu như tiểu phẩm hài nào của Xuân Hinh cũng có ca hát, thường là chế lại các bài hit trên thị trường hoặc tự ca ngâm. Xuân Hinh là người hoạt ngôn, giỏi vận ngôn từ nên anh luôn dựng được cho mình phần hát mượt mà, đa dạng, văn thơ bay bổng, vần điệu nhưng giàu ý nghĩa. Anh biết vận dụng những nghệ thuật trong tiếng Việt qua hiện tượng đồng âm, đồng nghĩa để chơi chữ, nói lái… Tất cả các nghệ thuật ngôn từ này đều được Xuân Hinh kế thừa từ văn hóa dân gian, cái nôi sinh thành nên tài năng của anh.

Phần hát nói, ca ngâm trong hài của Xuân Hinh đa dạng và thậm chí trở nên viral khi một thời được trẻ con, thanh thiếu niên nhại lại.

Xuân Hinh là người am hiểu về văn hóa, các loại hình nghệ thuật dân gian nên anh gắn bó cả sự nghiệp, cuộc đời mình với nó. Điều này xây dựng nên sự nhất quán trong phong cách nghệ thuật của Xuân Hinh, giúp anh trở thành hình tượng độc đáo riêng trong lòng khán giả, không lẫn với bất cứ nghệ sĩ hài nào khác.