Bài học về quản lý AI từ Đông Nam Á

10 nước thành viên ASEAN đã thông qua bộ quy tắc được mong lợi từ lâu nhân Hội nghị Bộ trưởng Kỹ thuật số ASEAN lần thứ 4 tổ chức ở Singapore đầu tháng qua. Cách tiếp cận của Đông Nam Á thân thiện với doanh nghiệp hơn Đạo luật AI mà Liên minh châu Âu (EU) đưa ra và vận động các khu vực khác áp dụng.

Doanh nghiệp không thích Đạo luật AI

Hãng Reuters từng cho biết vào mùa hè năm ngoái, EU cử quan chức sang thuyết phục hàng chục quốc gia châu Á – trong đó có Philippines và Singapore – ủng hộ áp đặt quy định quản lý nghiêm ngặt, chẳng hạn như buộc doanh nghiệp phải công khai liệu họ có sử dụng nội dung do AI tạo ra hay không, triển khai biện pháp chống lại nội dung bất hợp pháp, trừng phạt tài chính hành vi vi phạm. Liên minh châu Âu đặc biệt lo ngại tác hại tiềm tàng mà AI có thể mang lại cho nền dân chủ và nhân quyền, cũng như ảnh hưởng xấu đến xã hội như lan truyền hình ảnh khiêu dâm giả mạo.

EU bỏ phiếu thông qua Đạo luật AI vào ngày 2.2. Văn kiện này sẽ được Nghị viện châu Âu tổ chức bỏ phiếu trong tháng 3 hoặc 4 rồi phê chuẩn vào mùa hè.

EU vốn hy vọng ASEAN áp dụng quy định vạch ra bởi Đạo luật AI, giống như cách luật bảo vệ dữ liệu của liên minh trở thành khuôn mẫu cho các nước Đông Nam Á. Tháng 6 năm ngoái, ASEAN cùng EU ra mắt bộ quy tắc hướng dẫn chung về hoạt động truyền dữ liệu xuyên biên giới.

Tránh quản lý quá mức

Không muốn làm mất niềm tin doanh nghiệp, đồng thời nhận thức được khó khăn trong tìm kiếm đồng thuận ở một số vấn đề gai góc do tình hình mỗi nước khác biệt, ASEAN áp dụng cách tiếp cận tự nguyện nhẹ nhàng hơn. Các thành viên khối có luật pháp về kiểm duyệt và sở hữu trí tuệ riêng, trình độ nắm bắt công nghệ cũng không đồng đều nên họ khó tìm được điểm chung xung quanh nỗ lực quản lý nội dung AI.

Theo chuyên gia Simon Chesterman (Đại học Quốc gia Singapore): “Số quốc gia đang phát triển muốn tránh quản lý quá mức vì làm vậy có thể hạn chế sự đổi mới cũng như khiến đơn vị phát triển bỏ đi nơi khác”.

Bộ quy tắc ASEAN vừa thông qua kêu gọi các thành viên khối nên bồi dưỡng nhân tài AI, nâng cao tay nghề lực lượng lao động, đầu tư nhiều hơn cho nghiên cứu và phát triển.

“Hệ thống AI cần được quản lý khác hệ thống phần mềm khác vì chúng có đặc điểm cùng rủi ro riêng biệt. Do AI sẽ tác động sâu sắc đến cá nhân/tổ chức trong ASEAN nên phải đảm bảo quyết định do trí tuệ nhân tạo đưa ra phù hợp giá trị quốc gia lẫn giá trị doanh nghiệp, chuẩn mực đạo đức cùng chuẩn mực xã hội”, theo bộ quy tắc.

Phó giáo sư Kan Min Yen (Đại học Quốc gia Singapore) khẳng định bộ quy tắc không lỏng lẻo hơn Đạo luật AI mặc dù kém cụ thể hơn: “Hệ sinh thái kỹ thuật số của Đông Nam Á chưa phát triển như EU. Với các nước mới nổi và hạ tầng chưa hoàn thiện, quy định nghiêm ngặt có thể gây áp lực quá lớn lên chính phủ, công ty khởi nghiệp lẫn tập đoàn đa quốc gia”.

Giám đốc tổ chức Future of Privacy Forum Josh Lee cho biết hầu hết chính phủ Đông Nam Á hiện tại đều chọn quản lý nhẹ nhàng gia tăng từng bước, tập trung vào hướng dẫn và quy tắc ứng xử tự nguyện thay vì luật cứng. Tuy nhiên ông lưu ý rằng các nước thành viên ASEAN không loại trừ khả năng ban hành quy định toàn diện như Đạo luật AI.

Tháng 12 năm ngoái Indonesia đã công bố kế hoạch ban hành luật AI vào thời điểm nào đó trong tương lai. Chủ tịch Quốc hội Philippines Martin Romualdez vào tháng 1 từng tuyên bố khi giữ vị trí Chủ tịch luân phiên ASEAN, nước này sẽ tìm cách xây dựng một khuôn khổ pháp lý áp dụng toàn khối.