Nghiên cứu di sản tiến tới thành lập công viên địa chất toàn cầu ở khu vực Tam Giang – Bạch Mã

Hiện nay, trong bối cảnh ngày càng tăng cường về nhu cầu bảo tồn và phát huy giá trị di sản địa chất, các nhà khoa học địa chất Việt Nam đang tích cực hướng tới việc thành lập Mạng lưới Công viên Địa chất (CVĐC) quốc gia.

Điều này nhằm mục đích bảo tồn và phát huy các giá trị di sản để đáp ứng yêu cầu của sự phát triển bền vững kinh tế xã hội. Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam cũng đã hình thành Đầu mối quốc gia về CVĐC với định hướng hoàn thiện thành Ủy ban quốc gia về CVĐC trong thời gian tới.

Trong bối cảnh này, việc xác lập danh hiệu Công viên Địa chất quốc gia tại khu vực Tam Giang – Bạch Mã đang được xem xét như một cơ hội để thúc đẩy du lịch, phát triển kinh tế xã hội và bảo tồn lâu dài các giá trị di sản thiên nhiên, đa dạng sinh học và văn hóa cho các thế hệ tương lai.

Đề tài “Nghiên cứu di sản địa chất làm cơ sở khoa học để thành lập Công viên Địa chất toàn cầu ở khu vực Tam Giang – Bạch Mã” của TS. Vũ Quang Lân và nhóm nghiên cứu tại Liên đoàn Bản đồ Địa chất miền Bắc đã đưa ra những kết quả đáng chú ý. Qua nghiên cứu, họ đã xác lập 115 Di sản Địa chất (DSĐC) thuộc 8 kiểu DSĐC khác nhau trong khu vực Tam Giang – Bạch Mã, từ cổ sinh đến địa tầng và kinh tế địa chất. Những DSĐC này được phân cấp theo quốc tế, quốc gia và địa phương.

Ngoài ra, đề tài cũng chú trọng đến đa dạng sinh học và đã xác định có 5.843 loài động, thực vật ở khu vực nghiên cứu, với nhiều loài đặc hữu và có giá trị bảo tồn cao. Đối với di sản văn hóa, nhóm nghiên cứu đã phân tích và ghi nhận nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, từ di tích lịch sử đến nghệ thuật diễn xướng truyền thống.

Đặc biệt, nghiên cứu này đưa ra một cái nhìn tổng quan về lịch sử phát triển của đồng bằng ven biển Thừa Thiên Huế trong Holocen, với những phát hiện quan trọng về vịnh biển cổ và các sự kiện thay đổi mực nước biển.

Di sản văn hóa vật thể bao gồm di tích lịch sử, di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích khảo cổ, danh lam thắng cảnh, các di vật, hiện vật gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của vùng đất. Theo dòng chảy lịch sử từ thời tiền sử – sơ sử, đến thời kỳ lãnh thổ của Vương quốc Champa với những dấu tích văn hóa mang đậm bản sắc của văn minh Ấn Độ và tiếp nối đến văn hóa Đại Việt trải qua các triều đại Trần, Hồ, Lê và thời của chúa Nguyễn mở đất Đàng Trong, của Quang Trung thống nhất sơn hà bắt đầu từ Phú Xuân và định đô ở Phú Xuân – Huế.

Lần đầu tiên trở thành Kinh đô của cả nước, đến triều Nguyễn với thời gian tồn tại 143 năm trong lịch sử, để lại một dấu ấn văn hóa Huế – văn hóa Phú Xuân trong lòng văn hóa Việt Nam, trong đó Quần thể di tích cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới của nhân loại. Di sản văn hóa phi vật thể hay văn hóa tinh thần từ văn hóa cung đình đến văn hóa dân gian xứ Huế, từ nghệ thuật diễn xướng truyền thống, lễ hội tín ngưỡng dân gian, văn hóa ẩm thực, làng nghề thủ công truyền thống… Đó là các giá trị văn hóa phát sinh và phát triển cùng quá trình sinh sống của cư dân Thuận Hóa – Phú Xuân – Huế trong sự tiếp biến giao thoa văn hóa giữa việc kế thừa văn hóa truyền thống dân tộc từ văn minh sông Hồng, văn hóa Thăng Long, từ vùng văn hóa Thanh Nghệ Tĩnh, từ nền văn hóa bản địa của nền văn minh Champa rực rỡ một thời, là nối kết tinh hoa văn hóa phương Tây.

Đặc biệt, sự giao thoa và chuyển hóa giữa chốn cung đình và dân gian đã tạo nên các giá trị đặc sắc mà ngày nay, một bộ phận nghệ thuật âm nhạc truyền thống Huế là Nhã nhạc cung đình Huế được tôn vinh là di sản văn hóa phi vật thể, kiệt tác truyền khẩu của nhân loại. Đồng thời, các lĩnh vực, hình thức khác tiếp tục được bảo tồn, phát huy và đồng hành trên con đường xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.

Kết quả nghiên cứu này cung cấp nguồn thông tin quan trọng để xây dựng Công viên Địa chất quốc gia tại Tam Giang – Bạch Mã, đồng thời làm cơ sở khoa học cho việc thành lập Công viên Địa chất toàn cầu, góp phần nâng cao hiểu biết về văn hóa, đa dạng sinh học và di sản địa chất và đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của cộng đồng, du lịch địa phương.

Lâm Hà (T/h)