Luật có cho phép làm dự án bất động sản thương mại trên vùng đệm di sản vịnh Hạ Long?

Phóng viên Người Đô thị có cuộc trao đổi với luật sư Lê Trung Phát, Giám đốc Hãng luật Lê Trung Phát (Đoàn Luật sư TP.HCM), xoay quanh tính pháp lý của 3,88ha dự án thuộc vùng đệm (khu vực II) của di sản thiên nhiên vịnh Hạ Long.

Dư luận hiện quan tâm đến dự án bất động sản thuộc khu 10B phường Quang Hanh, TP. Cẩm Phả, tình Quảng Ninh. Theo Quyết định phê duyệt Báo cáo Đánh giá tác động môi trường số 1614 của UBND tỉnh Quảng Ninh, dự án có tổng diện tích khoảng 31,8ha trong đó có 3,88ha nằm trong vùng đệm, tức khu vực II của di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long.  Xây dựng công trình tại khu vực này được pháp luật quy định như thế nào, thưa ông?

Quy chế Quản lý, Bảo vệ, Phát huy giá trị di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long theo Quyết định số 06/2019/QĐ-UBND của UBND tỉnh Quảng Ninh quy định phạm vi điều chỉnh là toàn bộ khu vực vịnh Hạ Long, gồm vịnh Hạ Long và vịnh Bái Tử Long (trừ phạm vi của Vườn Quốc gia Bái Tử Long), là khu vực được công nhận là khu vực di tích danh lam thắng cảnh, được Nhà nước xếp hạng bảo vệ theo Quyết định số 313-VH/QĐ ngày 28.4.1962 và khu vực được tổ chức Giáo dục, Khoa học, Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới.

Bảo vệ, phát huy giá trị danh thắng được quy định tại Luật Di sản Văn hóa năm 2001 sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2013. Cụ thể, Điều 32 của Luật này nêu di tích thông thường có hai khu vực bảo vệ, gồm: khu vực bảo vệ I phải được bảo vệ nguyên trạng về mặt bằng và không gian và khu vực bảo vệ II có thể xây dựng những công trình bảo vệ và phát huy giá trị di tích sau khi có sự đồng ý bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền. Đồng thời, việc xây dựng công trình quy định tại Điều này không được làm ảnh hưởng đến yếu tố gốc cấu thành di tích, cảnh quan thiên nhiên và môi trường – sinh thái của di tích. Như vậy, khi đã xác định 3,8ha nằm trong khu vực bảo vệ II, việc xây dựng công trình chỉ được phép khi nó phục vụ cho di sản như quy định của Luật đã nêu. Có nghĩa rằng phát triển dự án nhà ở trong vùng đệm không thuộc trường hợp được cho phép theo quy định của luật.

Luật sư Lê Trung Phát – Giám đốc Hãng luật Lê Trung Phát. Ảnh: Trung Dũng

Nhà đầu tư có được khu đất thông qua đấu giá, và tiến hành thi công sau khi đã có giấy phép xây dựng nhưng như ông viện dẫn thì nhà đầu tư không được phép xây dựng những công trình không phục vụ mục tiêu bảo vệ và phát huy giá trị của di sản. Vậy hậu quả pháp lý đối với dự án này như thế nào?

Đối với vấn đề này, theo tôi, đầu tiên phải xem xét lại việc cấp giấy phép xây dựng. Việc xây dựng dự án này không đơn giản là chỉ tuân thủ theo quy định của Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Nhà ở mà dự án này còn phải tuân thủ theo quy định của Luật  Di sản Văn hóa. Nếu vì máy móc và các cơ chức năng đã bỏ quên việc xem xét hồ sơ toàn diện dẫn đến việc cấp phép xây dựng sai, thì đơn vị cấp phép phải chịu trách nhiệm trước chủ đầu đầu tư dự án. Nên cần làm rõ ở việc cấp phép xây dựng dự án để xác định sai phạm nếu có đang nằm ở khâu nào.

Máy móc đang thi công bờ kè. Kè vây đã được lắp đặt quanh dự án Khu Đô thị tại khu 10B, phường Quang Hanh, TP. Cẩm Phả của UBND tỉnh Quảng Ninh (ảnh chụp sáng 6.11). Nguồn: Vnexpress

Ý kiến bằng văn bản của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) là một trong những cơ sở pháp lý để UBND tỉnh Quảng Ninh ra Quyết định phê duyệt báo cáo tác động môi trường. Quan điểm của cơ quan này có ý nghĩa như thế nào, thưa ông?

Theo quy định tại Điều 28 về Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, thì có nhiều căn cứ, tiêu chí để một dự án phải thực hiện việc đánh giá tác động môi trường, trong đó có việc sử dụng đất có mặt nước như dự án nêu trên sẽ thuộc trường hợp phải có đánh giá tác động môi trường, vì nó có yếu tố nhạy cảm về môi trường (Điều 28 khoản 3 điểm d)

Đồng thời tại Điều 35 cũng quy định về thẩm quyền thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường. Trước khi tiến hành thẩm định, tùy vào dự án đầu tư thuộc nhóm nào mà thẩm quyền sẽ thuộc về Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, UBND cấp tỉnh theo Điều 33. Như vậy trong trường hợp này, Bộ VHTTDL chỉ là đơn vị được tham vấn, chứ không phải đơn vị được thẩm định và quyết định phê duyệt báo cáo. Tất nhiên, vì đây là di tích thắng cảnh, nên phần ý kiến của Bộ VHTTDL là rất quan trọng bởi nó còn liên quan đến quy định của Luật Di sản Văn hóa. Ý kiến tham vấn của bộ phải đảm bảo được dự án có thực hiện đúng theo quy định của Luật này hay không.

Dự án này được cấp phép trải qua nhiều công đoạn. Xuất phát từ hoạt động đấu giá quyền sử dụng đất, thực hiện báo cáo đánh giá tác động môi trường, có ý kiến tham vấn của các cơ quan có liên quan. Vì vậy, để xác định trách nhiệm của các bên, cần làm rõ vai trò của các cơ quan có liên quan: Sở Tài nguyên và Môi trường, cấp phê duyệt chủ trương dự án, đơn vị thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường và các đơn vị được tham vấn đã làm tròn trách nhiệm theo luật định hay chưa?