Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về khí hậu chuẩn bị cho một cơn bão địa chính trị

Khi Ai Cập chuẩn bị bước vào chủ trì COP27, bối cảnh địa chính trị định hình mọi hoạt động ngoại giao quốc tế đã chuyển từ căng thẳng sang bấp bênh. Cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã chia rẽ các quốc gia đồng thời làm gia tăng cuộc khủng hoảng năng lượng và nguy cơ phá hủy thành tựu cụ thể nhất của COP26: sự đồng thuận toàn cầu cắt giảm than.

Bộ trưởng Ngoại giao Ai Cập Sameh Shoukry – chủ trì của hội nghị cho biết: “COP27 sẽ được triệu tập trong khi cộng đồng quốc tế đang đối mặt với khủng hoảng tài chính và nợ, khủng hoảng giá năng lượng, khủng hoảng lương thực và trên hết là khủng hoảng khí hậu. Với tình hình địa chính trị hiện tại, có vẻ như quá trình chuyển đổi sẽ mất nhiều thời gian hơn dự đoán”.

Trước kia, Vương quốc Anh đã hoàn thành nhiệm vụ đăng cai tại COP26 với tuyên bố đã duy trì mục tiêu của Thỏa thuận Paris là giới hạn sự nóng lên ở mức 1,5 độ C so với mức tiền công nghiệp. Những lợi ích đó giờ đây đã bị đình trệ hoặc tồi tệ nhất là bị đảo ngược bởi logic thời chiến do cuộc chiến Nga – Ukraine mang lại. Nga đã biến năng lượng thành vũ khí kinh tế để đáp trả các lệnh trừng phạt từ Châu Âu và các nền kinh tế phát triển lớn đối mặt với sự khan hiếm nguồn cung khí đốt tự nhiên vì vậy họ đang chạy đua để mở các nhà máy nhiệt điện than cũ.

Vào tháng 7, Liên minh châu Âu đã bỏ phiếu để phân loại lại khí đốt tự nhiên – ngoài năng lượng hạt nhân như một loại nhiên liệu thân thiện với khí hậu, cải thiện triển vọng đầu tư.

Sự gia tăng đối với nhiên liệu hóa thạch có thể chỉ là tạm thời. Yêu cầu của Châu Âu để chấm dứt sự phụ thuộc vào khí đốt nhập khẩu để sưởi ấm cho gia đình và các ngành công nghiệp điện chưa bao giờ rõ ràng như vậy. Đồng thời, chi phí khí đốt – cao gấp 10 lần mức trước khủng hoảng – sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ để tìm kiếm các giải pháp thay thế và lựa chọn rẻ nhất thường là năng lượng mặt trời hoặc năng lượng gió. Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã thông qua một trong những điều luật quan trọng nhất về khí hậu cho đến nay. Điều đó sẽ chỉ thúc đẩy tăng trưởng năng lượng tái tạo trên thực địa, vốn đã vượt xa tốc độ mở rộng sản xuất điện nói chung.

Bill Hare, Giám đốc điều hành và nhà khoa học cấp cao của Climate Analytics, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Berlin, cho biết: “Nhiều quốc gia hiện nay cho rằng việc kêu gọi loại bỏ các nguồn năng lượng bẩn là đạo đức giả. Vì vậy, bạn đang thấy sự thúc đẩy thực sự lớn này nhằm cải tạo các dự án dầu khí đã tồn tại trong nhiều năm ở Châu Phi và Úc, vượt xa mức cần thiết cho cuộc khủng hoảng khí đốt ở Châu Âu.”

Ông nhận thấy một công ty năng lượng truyền thống đang thúc giục đầu tư trong thời điểm khủng hoảng. Ông nói: “Tôi hiếm khi thấy một nỗ lực phối hợp như vậy của ngành dầu khí để đẩy lùi chương trình nghị sự về khí hậu”.

Al Gore, cựu phó tổng thống Mỹ và nhà hoạt động khí hậu, cảnh báo vào cuối tháng trước, rằng các chính phủ cần tránh ký các hợp đồng dài hạn cho nhiên liệu hóa thạch trong lúc vội vàng để lấp khoảng trống ngắn hạn do chiến tranh của Nga gây ra. Các khoản trợ cấp hỗ trợ việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch đã tăng gấp đôi từ mức thấp do Covid gây ra vào năm 2020, đến năm 2021 và tiếp tục tăng mạnh trong năm nay, theo một báo cáo tháng 9 từ Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế – một tổ chức liên chính phủ ở Paris.

Có những vấn đề hóc búa khác sẽ được thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu năm nay – lần đầu tiên được tổ chức bởi một quốc gia châu Phi trong sáu năm. Ai Cập đang có kế hoạch tập trung cuộc họp COP năm nay vào việc làm thế nào để các quốc gia đang phát triển có thể nhận được tài trợ để thích ứng với nhiệt độ tăng và tài trợ cho quá trình chuyển đổi sang năng lượng xanh. Nó cũng ưu tiên giải quyết những mất mát và thiệt hại, một thuật ngữ để bồi thường cho các quốc gia ít thải ra khí nhà kính nhưng đang chịu ảnh hưởng nhiều nhất của các hậu quả đó.

Tiền đề giúp các quốc gia kém phát triển giảm thiểu và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu vẫn còn thiếu. Các nước giàu đã đồng ý cung cấp 100 tỷ đô la hàng năm vào năm 2020 và đã giảm hàng tỷ đô la, đẩy mục tiêu trở lại năm 2023. Đội chủ nhà Ai Cập đang phải đối mặt với lạm phát tăng vọt lên 15% vào cuối tháng 9 từ mức 5,9% lúc đầu của năm. Ngân sách quốc gia đang bị tiêu tốn do nhu cầu cung cấp thực phẩm cơ bản, khiến thâm hụt ngân sách trong ba tháng đầu năm lên tới 5,8 tỷ USD.

COP27 sẽ đồng ý về số tiền bổ sung được chuyển từ các quốc gia giàu sang nghèo sau năm 2025. Các ước tính mới nhất để tài trợ cho các mục tiêu khí hậu của các quốc gia đang phát triển có quy mô 6 nghìn tỷ đô la đến năm 2030. Nhưng với các nền kinh tế giàu và nghèo đều đang vật lộn với lạm phát gia tăng, doanh thu giảm và thường xuyên có biến động chính trị, việc tìm kiếm loại tiền đó ngày càng khó khăn hơn. Những lo ngại đó kêu gọi các chính phủ vượt qua thách thức tài chính, như họ đã làm trong thời kỳ đại dịch.

Các cuộc họp sơ bộ được tổ chức vào đầu năm nay để thảo luận về các vấn đề kỹ thuật trước thềm COP27 đã chứng kiến sự bùng nổ giữa các phe giàu và nghèo, đặc biệt là về tổn thất và thiệt hại. Những căng thẳng đó có khả năng diễn ra một lần nữa tại Sharm El-Sheikh.