Luật Khoa học và Công nghệ (Luật số: 29/2013/QH13, ngày 18 tháng 6 năm 2013) quy định: “Đổi mới sáng tạo là việc tạo ra, ứng dụng thành tựu, giải pháp kỹ thuật, công nghệ, giải pháp quản lý để nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa”.
Khi chủ động quản lý các hoạt động đổi mới sáng tạo sẽ giúp doanh nghiệp nắm bắt cơ hội nhanh hơn, phản ứng kịp thời với thách thức và rủi ro có liên quan, thúc đẩy tăng trưởng, phát triển bền vững. Mặt khác, đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp được quản lý đúng phương hướng có thể tạo ra một nền văn hóa sáng tạo, không bỏ lỡ các cơ hội phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thương trường.
Các quá trình và hoạt động hỗ trợ đối với đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp có thể quản lý trong một hệ thống thống nhất được gọi là Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp (Innovation Management System, IMS). Theo đó, Ủy ban Kỹ thuật ISO TC279 đã xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn mới về Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo (IMS) với sự tham gia, đóng góp của hơn 40 quốc gia vào việc phát triển bộ tiêu chuẩn này.
Cụ thể, bộ tiêu chuẩn hướng dẫn ISO 56000 mới về quản lý đổi mới sáng tạo cung cấp thông tin về quản lý hoạt động đổi mới sáng tạo trong các tổ chức, doanh nghiệp thuộc mọi loại hình (bao gồm cả doanh nghiệp vừa và nhỏ) một cách tổng thể, có hệ thống. Các tổ chức, doanh nghiệp chủ động quản lý các hoạt động đổi mới sáng tạo nêu trong bộ tiêu chuẩn ISO 56000 để giải quyết nhu cầu của khách hàng, qua đó thúc đẩy quá trình tăng trưởng bền vững của doanh nghiệp.
TS. Hà Minh Hiệp – Phó Tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đánh giá: “ISO 56000 thực sự là tiêu chuẩn hoá các công cụ, phương pháp và sự tương tác mà doanh nghiệp cần tạo ra cơ hội cho các bên liên quan để hỗ trợ hoạt động đổi mới. Tiêu chuẩn này được thiết kế để giúp quản lý bất kỳ loại hình đổi mới nào, trong bất kỳ tổ chức nào”.
ISO 56000:2020 Quản lý đổi mới sáng tạo – Nguyên tắc cơ bản và từ vựng (Innovation Management – Fundamentals and vocabulary)
Tiêu chuẩn ISO 56000:2020 định nghĩa từ vựng và thuật ngữ được sử dụng thống nhất trong quản lý đổi mới sáng tạo. Tiêu chuẩn ISO 56000: 2020 cũng giải thích các nguyên tắc cốt lõi về đổi mới sáng tạo.
Tiêu chuẩn ISO 56000:2020 giúp tổ chức, doanh nghiệp thiết lập khuôn khổ chung, nhất quán và thống nhất để: Hiểu các khái niệm, nguyên tắc, thuật ngữ và định nghĩa quan trọng về quản lý đổi mới sáng tạo; Hỗ trợ tổ chức, doanh nghiệp thiết lập, triển khai, duy trì và liên tục cải tiến IMS; Tăng cường, tạo điều kiện nâng cao nhận thức, thúc đẩy giao tiếp về hoạt động đổi mới sáng tạo trong nội bộ và giữa các tổ chức, doanh nghiệp.
Tiêu chuẩn ISO 56000:2020 cung cấp các khái niệm cơ bản và nguyên tắc quản lý đổi mới sáng tạo; mô tả lý do tại sao các tổ chức, doanh nghiệp nên tham gia vào các hoạt động đổi mới sáng tạo; giới thiệu các khái niệm chính liên quan đến đổi mới sáng tạo; đưa ra nguyên tắc, cơ sở để quản lý hiệu quả hoạt động đổi mới sáng tạo và nền tảng của IMS trong tổ chức, doanh nghiệp.
ISO 56002:2019 Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo (ISO 56002: 2019 Innovation Management System)
Tiêu chuẩn ISO 56002:2019 cung cấp hướng dẫn về việc thiết lập, triển khai, bảo trì và cải tiến liên tục IMS để áp dụng trong tất cả tổ chức, doanh nghiệp. Hướng dẫn chung này dự kiến sẽ được áp dụng cho tất cả loại tổ chức, doanh nghiệp với các loại hình đổi mới sáng tạo. Ví dụ: sản phẩm, dịch vụ, quá trình, mô hình kinh doanh và tổ chức…
Một tổ chức, doanh nghiệp có thể thực hiện đổi mới sáng tạo hiệu quả. Đặc biệt, hoạt động đổi mới sáng tạo sẽ hiệu quả hơn nếu tất cả yếu tố tương tác khác được quản lý như một hệ thống. IMS hướng dẫn tổ chức, doanh nghiệp (đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ) xác định tầm nhìn, chiến lược, chính sách và mục tiêu đổi mới sáng tạo của tổ chức, doanh nghiệp, đồng thời thiết lập các quá trình hỗ trợ cần thiết để đạt được kết quả mong muốn.
Những lợi ích tiềm năng của việc triển khai IMS theo ISO 56002:2019 gồm: Tăng trưởng, tăng doanh thu, lợi nhuận và khả năng cạnh tranh; Giảm chi phí và chất thải, tăng năng suất và hiệu quả sử dụng nguồn lực; Tăng sự hài lòng của người tiêu dùng, khách hàng, công dân và các lợi ích xã hội; Thực hiện đầu tư, đổi mới sáng tạo bền vững; Tăng cường phân cấp, trao quyền trong doanh nghiệp; Tăng khả năng thu hút tài trợ, đối tác và cộng tác viên; Nâng cao uy tín và giá trị của doanh nghiệp; Tăng cường năng lực tuân thủ các quy định và yêu cầu.
ISO 56003:2019 Quản lý đổi mới sáng tạo – Công cụ và phương pháp đối với quan hệ đối tác đổi mới sáng tạo (ISO 56003 Innovation Management – Tools and methods for innovation partnership)
Tiêu chuẩn ISO 56003:2019 cung cấp các khuyến nghị để tham gia vào quan hệ đối tác với các tổ chức, doanh nghiệp bên ngoài để hiện thực hóa sự đổi mới sáng tạo. Tiêu chuẩn ISO 56003:2019 mô tả khuôn khổ hợp tác đổi mới sáng tạo và các công cụ tương ứng để giúp tổ chức, doanh nghiệp xem xét một số vấn đề sau: Quyết định về việc tham gia hợp tác đổi mới sáng tạo; Xác định, đánh giá và chọn đối tác; Nhận thức về giá trị và thách thức của quan hệ đối tác; Quản lý các mối quan hệ đối tác.
Quan hệ đối tác đổi mới sáng tạo được phát triển để tạo ra giá trị cho mỗi đối tác khi hợp tác, phối hợp cùng nhau. Lợi ích của quan hệ đối tác đổi mới sáng tạo bao gồm: Cập nhật kiến thức, kỹ năng, công nghệ và các tài sản trí tuệ khác không có sẵn trong tổ chức, doanh nghiệp; Tăng cường sử dụng tài nguyên, cơ sở hạ tầng (như phòng thí nghiệm và thiết bị thử nghiệm…) để phát triển hoặc cải tiến các sản phẩm và dịch vụ mới.
Tiêu chuẩn ISO 56003:2019 hướng dẫn đối với các loại hình đối tác và hợp tác được áp dụng cho mọi tổ chức, doanh nghiệp với các loại, kích cỡ, sản phẩm, dịch vụ khác nhau.
ISO/TR 56004:2019 Đánh giá quản lý đổi mới sáng tạo (ISO/TR 56004: 2019 Innovation Management Assessment)
Tiêu chuẩn ISO/TR 56004 cung cấp hướng dẫn về lý do tại sao triển khai đánh giá quản lý đổi mới sáng tạo (Innovation Management Assessment, IMA); những kết quả mong đợi từ IMA; kế hoạch hành động, cách thức triển khai thực hiện theo kết quả của IMA.
Tiêu chuẩn ISO/TR 56004 nhằm giúp tổ chức, doanh nghiệp trong việc hiểu được: Giá trị và lợi ích của việc thực hiện IMA; Các nguyên tắc triển khai IMA một cách bài bản, đồng bộ; Các cách tiếp cận khác nhau về IMA trong tổ chức, doanh nghiệp; Quy trình thực hiện và tác động của IMA đối với tổ chức, doanh nghiệp; Tiềm năng cải thiện đối với IMA.
Tiêu chuẩn ISO/TR 56004 được áp dụng để đánh giá đối với các tổ chức, doanh nghiệp, có thể áp dụng cho tất cả loại hình tổ chức, doanh nghiệp với ngành nghề, độ tuổi, quy mô, quốc gia… khác nhau.
ISO/DIS 56005 Quản lý đổi mới sáng tạo – Quản lý tài sản trí tuệ (ISO/DIS 56005 Innovation Management – Intellectual property management)
Quản lý hiệu quả tài sản trí tuệ (IP) là chìa khóa để hỗ trợ quá trình đổi mới sáng tạo. Quản lý IP có vai trò rất cần thiết cho sự phát triển bền vững của tổ chức, doanh nghiệp, đồng thời là một trong những động lực cạnh tranh của tổ chức, doanh nghiệp. Quản lý IP ngày càng trở nên quan trọng trên phạm vi toàn cầu trong nền kinh tế dựa trên tri thức ngày nay – không chỉ đối với các tổ chức, doanh nghiệp lớn, mà còn đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp và doanh nghiệp vừa và nhỏ vì quản lý IP cho phép nắm bắt được lợi ích của đổi mới sáng tạo.
ISO/DIS 56005 đề xuất các hướng dẫn để quản lý IP hiệu quả trong một IMS. Tiêu chuẩn này nhằm mục đích giải quyết các vấn đề liên quan đến quản lý IP ở cả cấp chiến lược và triển khai thực tiễn. Cụ thể như sau: Xây dựng và triển khai chiến lược IP để hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong một tổ chức, doanh nghiệp; Thiết lập quản lý IP trong quá trình đổi mới sáng tạo của tổ chức, doanh nghiệp; Áp dụng các công cụ và phương pháp quản lý IP trong quá trình đổi mới sáng tạo. Tiêu chuẩn này được áp dụng cho các loại hoạt động đổi mới sáng tạo.
ISO/CD 56006 Quản lý đổi mới sáng tạo – Quản lý chiến lược thông minh (ISO/CD 56006 Innovation Management – Strategic intelligence management)
Thông minh là đặc điểm vai trò quan trọng giúp các tổ chức, doanh nghiệp xác định khả năng đáp ứng với những thay đổi trong môi trường bên ngoài. Quản lý chiến lược thông minh hỗ trợ giảm thiểu rủi ro, đồng thời cũng là yếu tố thúc đẩy tăng trưởng chiến lược cho tổ chức, doanh nghiệp.
Tiêu chuẩn ISO/CD 56006 cung cấp hướng dẫn cho lãnh đạo và quản lý cấp cao về cách triển khai quản lý chiến lược thông minh trong việc đưa ra các quyết định tác động đến tầm nhìn, sứ mệnh và hoạt động đổi mới sáng tạo trong tổ chức, doanh nghiệp. Quản lý chiến lược thông minh là một phần của IMS.
Tiêu chuẩn ISO 56006/CD giúp tổ chức, doanh nghiệp trong việc: Cung cấp phương pháp để có được thông tin từ các nguồn bên trong và bên ngoài; hoặc để cộng tác với các bên liên quan trong việc sử dụng các công cụ và phương pháp có liên quan (như: khai thác dữ liệu, phân tích, dự đoán…). Xác định các hoạt động để thu nhận, thu thập, giải thích, phân tích, đánh giá, áp dụng và phổ biến dữ liệu, thông tin, kiến thức cần thiết cho những người ra quyết định và các bên liên quan. Xem xét nhu cầu, yếu tố thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo như: các yêu cầu pháp lý, các tiêu chuẩn quốc tế, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo…
Hướng dẫn chung trong tiêu chuẩn ISO/CD 56006 có thể áp dụng cho tất cả tổ chức, doanh nghiệp quan tâm đến việc thiết lập văn hóa nội bộ về quản lý chiến lược thông minh, đòi hỏi phải lập kế hoạch, triển khai, đo lường và cải tiến liên tục, có thể áp dụng cho tất cả các loại hình tổ chức, doanh nghiệp với ngành nghề, độ tuổi, quy mô, quốc gia… khác nhau.
ISO/AWI 56007 Quản lý đổi mới sáng tạo – Quản lý ý tưởng (ISO/AWI 56007 Innovation Management – Idea management)
Nền tảng cơ bản đối với đổi mới sáng tạo, sự tồn tại và phát triển của một tổ chức, doanh nghiệp là việc tạo ra, lựa chọn và phát triển các ý tưởng mới. Các ý tưởng mới giúp thực hiện cải tiến để tăng hiệu quả của một tổ chức, doanh nghiệp, qua đó thúc đẩy đánh giá lại toàn bộ mô hình kinh doanh của tổ chức, doanh nghiệp.
Tiêu chuẩn ISO/AWI 56007 cung cấp các hướng dẫn để quản lý ý tưởng và lợi ích mang lại. Tiêu chuẩn ISO/AWI 56007 nhằm mục đích giải quyết quản lý ý tưởng ở cả cấp chiến lược và triển khai thực tiễn thông qua: Văn hóa và sự lãnh đạo của một tổ chức, doanh nghiệp; Quản lý cơ hội và rủi ro; Giải quyết vấn đề; Công cụ và phương pháp để quản lý ý tưởng, sự sáng tạo.
Tiêu chuẩn ISO/AWI 56007 được áp dụng cho tất cả các tổ chức, doanh nghiệp bất kể quy mô và hoạt động. Tiêu chuẩn ISO/AWI 56007 hỗ trợ hiệu quả hơn đối với các tổ chức, doanh nghiệp xây dựng IMS theo Tiêu chuẩn ISO 56002:2019 Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo.
Thanh Tùng